5. Тапсырма. Сөйлемдерді толықтырыңыз. Газет материалдарын қолданыңыз.

Мекемелер кәсіптік оқыту қай жерде өтетінін өз алдына дербес анықтай алады. Ал үміткер оқуын толық аяқтаған соң Жұмыспен қамту орталығы жұмыс берушіге оның оқуына кеткен шығынның 70 пайызына дейін өтейді. Сондай-ақ, 2013 жылдан бастап бағдарлама аясында жұмыспен қамтылған қызметкерлерін қайта даярлау немесе біліктілікті арттыруды ұйымдастыруға мүмкіндік туады. Бұдан өзге жұмыс берушілер жоғары және орта оқу орындары түлектеріне мақсатты топтар мен жастар тәжірибесі үшін әлеуметтік жұмыс орындарын ұйымдастыруға қатыса алады. Бұл жұмыс мемлекет есебінен жұмыс берушінің шығынын өтемақы ретінде қаржыландырады.

3-Тақырып. Биотехнология – болашақтың ғылымы

Начало формы

Конец формы

Салтанат Әбдікірім:

– Ерлан Мірхайдарұлы, сіз бас­қаратын осы орталыққа оқыр­ман­дар тара­пынан қызығушылық жо­ғары. Оқырманға ба­рын­ша қа­зақ­ы жалпақ тілмен “биотехнология” терминінің мағынасын түсіндіріп берсеңіз.

– Бұл терминді шартты түрде, ба­рынша қысқартылған түсінікпен ал­сақ, онда биотехнология кез келген өнім­ді жасап шығаруда немесе кез кел­ген технологиялық өндірісте сапа­лы әрі таза өнім алу үшін тірі ағзаны қолдану үдерісі дегенді білдіреді.

Салтанат Әбдікірім: Соңғы кезде жиі айтылып жүр­ген діңгекті жасушалар туралы кеңі­рек тоқталып өтсеңіз…

Ерлан Мірхайдарұлы : Еліміздің медицина саласында діңгекті жасушалардың қолданысқа енуі соңғы жылдардағы ең үлкен жетістік болып отыр. Ұлттық биотехнологиялар ор­талы­ғының ғалымдары медицина сала­сында қолдануға діңгекті жасушалар алу әдісін ойлап тапты. Тұңғыш рет күйіктер мен жараларды емдеу үшін адам терісінен алынған жа­сушалардың жаңа түрлерін әзірледі. Олар Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйы­мының талаптарына сәйкес қауіп­сіз екендігіне тексеруден өткізілді, сондай-ақ Ұлттық ғылыми медицина орталы­ғында клиникаға дейінгі сынақ­тардан өтті.

Салтанат Әбдікірім: Ауыл шаруашылығында қолда­нылатын биотехнология туралы не айтар едіңіз?

Ерлан Мірхайдарұлы : Қолдан ұрықтандыру, арнайы жемдеу арқылы малдың тез қоң жинауы биотехнологияға байланысты. Яғни ол ауыл шаруашылығында кең қолданыста. Бүкіл әлем өнімділік пен сапаны арт­тыру мақсатында паразиттер мен түрлі зиянды құрт-құмырсқалармен күресті химиялық әдістермен емес, табиғи әдіс­термен жүргізуге бетбұрыс жасауда. Қазір таза биологиялық асқа жүгіне­тіндер саны артып келе жатыр.

Салтанат Әбдікірім: – Осы орайда ҰБО-да қызмет ететін мамандар жөнінде айта кетсеңіз.

Ерлан Мірхайдарұлы : – Мұнда 380-нен астам жоғары білікті мамандар қызмет атқарады, олар­дың ішінде 12 доктор және 64 ғылым кандидаты, 2 PhD докторы, 12 профессор және 1 ҰҒА академигі бар. Тағы бір ерекшелік – біздегі қызмет­керлердің орта жасы 30-дан аспайды. Мұнда Лондон университеті колледжі, Джон Хопкинс университеті, Ноттингем университеті, Колорадо мемлекеттік университеті сияқ­ты басқа да шетелдік және отандық жетекші жоғары оқу орындарының түлектері жұмыс істейді. Орталық жанынан “Биотехнология. Теория және тәжірибе” ғылыми журналы шығады, онда қазіргі за­ман­ғы биотехнологияның проблема­лары бойынша отандық және шетелдік ға­лым­дардың еңбектері жа­рия­ланады. Қызметімізде ғылыми меди­циналық биотехнологияға үлкен үміт артуда­мыз. Осы сала бойынша жетістіктеріміз қазірдің өзінде аз емес. Ауыл шаруашылығына төл өсімі жоғары асыл тұқымды малдар әкелінді, міне, солар­ды тексеру керек. Екінші жа­ғынан бізге өсімдік өсіру мониторингін жүйелі қа­дағалап отыру керек. Бұл біздің негізгі міндетіміз. Былайша айтқанда, сапасы мен санын арттыруда жүйелі еңбек ету үстіндеміз.

Салтанат Әбдікірім:– Шетелдік ғылыми журналдарда сөзі жиі негізге алынатын, елі­міздің биотехнологиясын өрге сүй­реп жүрген биолог ғалым өзі туралы не айтады екен?

Ерлан Мірхайдарұлы : Мен ғалыммын және бұл менің өмірдегі атағым. Өзімді басқа салаларда елестете алмаймын. Биологияда мен “судағы балықтаймын” десем, өті­рік айтқандық емес. Ұлттық биотехнология орталығының тарихын екіге бө­ліп қарастыра аламын. Мен басшы­лыққа келгенге дейінгі және одан кейінгі орталық мүлдем екі басқа. Өзімнің келуіммен көптеген жа­ңалық­тар ашқанымды, отаныма пайда әкел­генімді білемін. Міне, осындай қана­ғат­танарлық сезім ме­нің алға жыл­жуыма моральды түрде көмек­теседі. Өйткені мен Қазақ­станымның көте­рілуіне қызмет етіп жатырмын. Біздің ұжым елдегі жетекші ғылымды дамытуда.

Салтанат Әбдікірім:– Ерлан Мірхайдарұлы, соңғы сұрағым. Қоғамның белсенді мүшесі ретінде, ғалым-биолог ретінде сізді не толғандырады? Осыны есте ұстасақ, назарда болсыншы деген пікіріңіз бар ма?

Ерлан Мірхайдарұлы : – Еліміздің бас газеті арқылы туып отырған мүмкіндікті пайдалана оты­рып, жастарға үндеу жолдасам деймін. Оларды өз саласында мықты кәсіби маман болып шығуға ша­қы­рамын. Дипломды өз білімімен алуы тиіс. Жүзеге асырылып жатқан ин­нова­циялық бағдарламалар негізінде Қа­зақстанға жуық арада кәсіби мамандар қажеттігі туындайтын сәт пен олардың еңбекақысы жоғары төлемді болатын кез жақындап келеді. Бізге мамандар өте қажет. Бұл мәселені шешу үшін Үкімет жоғары білім беру жүйесін реформалау және Назарбаев Университеті арқылы үлкен еңбек етуде. Бұл жаңа жүйеге түбегейлі бет­бұрыс екені сөзсіз.

– Әңгімеңізге рахмет.