Қосымша

9. Сингер М., Берг П. Гены и геномы. В 2-х томах. -М.: Мир,1998.

10. Уотсон Дж., Туз Дж., Куру Д. Рекомбинантные ДНК. -М.: Мир, 1986.

11. Льюин Б. Гены. -М.: Мир,1987.

12. Зенгбуш П, Молекулярная и клеточная биология в 3-х томах. -М.:

Мир,1982.

13. Эллиот В., Эллиот Д. Биохимия и молекулярная биология. -М.: НИИ

Биомедицинской химии РАМН, 2000.

14. Овчиников Ю.А., Биорганическая химия. -М.: Просвещение, 1987.

Лазерлі,магнитті дискідегі әдебиет:

1. Д.И.Мамонтов. Открытая биология

2. Льюин.Б. Гены.М.1987

Орындауда қолданылатын әдістемелік нұсқаулар.СӨОЖ сабақтарына ұсынылатын әдістемелік нұсқауларға сәйкес тапсырмаларды орындауда негізгі және қосымша әдебиеттерді қолдану.1.7­ пунктінен негізгі және қосымша әдебиеттерді қарастырыңыздар.

1. Берілген сұрақнама және тапсырмаға қатысты материалдармен танысу.

2. Қарастырылатын сұрақтардың мәселелік аспектілерін талқылау

3. Осы тақырып бойынша қысқаша аннотация жасау.

4. Кесте, сызба нұсқа құрастыру

Тақырып 1. Ақуыздар мен нуклеин қышқылдары молекулалық биологияның зерттеу обьектісі.

Тапсырма№1. «Ақуыздар мен нуклеин қышқылдарының тірі ағзада алатын ролі» тақырыбына конспект жазып тексертіңіз.

Тапсырма№2. «ДНК молекуласымен РНК молекуласының айырмашылығы» кестесін толтырыңыз

ДНК молекуласы құрамындағы азоттық негіздер	РНК молекуласы құрамындағы азоттық негіздер	Қант қалдығы	айырмашылығы

Тапсырма№ 3. ДНҚ молекуласындағы цитозинды нуклеотидтердің үлесі 18%-ға сай келеді. Осы ДНҚ-дағы басқа нуклеотидтердің пайыздық құрамын анықтаңыз.

Тапсырма№ 4. ДНҚ-ның бір жіп шумағының үзіндісіндегі (фрагмент) нуклеотидтер келесідей орналасқан:

А-А-Г-Т-Ц-Т-А-Ц-Г-Т-А-Т.

Осы гендегі барлық нуклеотидтің пайыздық құрамын және ұзындығын анықтаңыз.

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:1,4,5

Қосымша: 1,5

Тақырып 2. Нуклеин қышқылдарының құрылымы. Нуклеин қышқылдарының химиялық деградациясы.

Тапсырма№ 1. « Нуклеин қышқылдарының құрылымы» тақырыбына реферат жазыңыз.

Тапсырма№ 2. Уотсон мен Крик моделін төменде келтірілген сурет қолдана отырып түсіңдіріңіз.

ДНК молекуласы

Тапсырма№ 3. Аденозин, гуанозин, цитидин, тимидин,уридин нуклоезидтердің түзілу реакциясын жазыңыз.

Нуклеозидтердің түзілуі (кестені толтырыңдар)

Нуклеин қышқылдардың аты	Түзілген нуклеозидтердің химиялық формуласы
Тимин
аденин
гуанин
Цитозин
Урацил

Тапсырма№ 4. Тимидинтрифосфаттың және Уридиндифосфаттың формуласын жазыңыз.

Тапсырма№ 5. « Нуклеотидтердің түзілуі» кестесін толтырыңыз

Нуклеотидтердің түзілуі (кестені толтырыңдар)

Нуклеотидтердің аты	Түзілген нуклеотитердің химиялық формуласы
УМФ
ТДФ
ГДФ
ЦМФ
ГТФ
АМФ
УДФ

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:4,8,11

Қосымша: 2,4,7

Тақырып 3. ДНК репликациясы. Репликацияның негізгі принциптері.

Тапсырма№ 1. «Репликация туралы Мезельсон мен Сатальдың дәлелдемелері» тақырыбына конспект жазыңыз.

Тапсырма№ 2. Суретті негізге ала отырып, репликацияның негізгі механизмін түсіндіріңіздер

Тапсырма№ 3. «Репликацияға қатысатын ферменттері» кестесін толтырыңыз

Ферменттердің түрлері	Қызметі

Тапсырма №4. «ДНК репликациясының жартылай консервативті механизмі» тақырыбына сызба-нұсқа ұсыныңыз.

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:1-6,8

Қосымша: 1,5,7

Тақырып 4. Гендер экспрессиясының молекулалық механизмдері. Транскрипция. ДНК-дан РНК-ға транскрипцияланудың механизмдері және принциптері.

Тапсырма №1 «Гендер экспрессиясының молекулалық механизмдері» тақырыбына конспект жазып тексертіңіз.

Тапсырма №2 «ДНК-дан РНК-ға транскрипциялануы» атты суретпен жұмыс істеу

Тапсырма №2«Матрицалық процесс» кестесін толтырыңыз

Процесс	Репликация	транскрипция	трансляция
Субстрат
Энергия көзі
ферменттер
Жаңы тізбек синтезі
Процестің аяқталуы
Алынған өнімнің сипаттамасы

Тапсырма №4 Төмендегі суретте ақуыздардың биосинтезінің қай кезені көрсетілген. Бұл кезенде жүретін процестерді түсіндіріңіз

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:1-6,10

Қосымша: 1,5,7

Тақырып 6. Генетикалық код. Оның негізігі қасиеттері.

Тапсырма№1 . «Генетикалық код» тақырыбына реферат жазыңыз.

Тапсырма№2.Ақпаратты сақтайтын инсулин ақуызының нуклеотидтері геннін басында келесі реттілікпен берілген:

АААЦАЦЦТГЦТТГТАГАЦ

Инсулин тізбегінен басталатын амин қышқылдардың реттілігін жазыңыз.

Тапсырма№3.Тексеруге «Кодондардың құрамына кіретін амин қышқылдар» атты кестені толтырыңыз

Алты кодон құрамына кіретін амин қышқылдар	Екі кодон құрамына кіретін амин қышқылдар	төрт кодон құрамына кіретін амин қышқылдар	Терминациялық кодондар

Тапсырма№4. Молекулалардың бөлігі:Аспаргин қышқылы ­аланин­метионин­валин аминқышқылдарынан тұрады. Осы амин қышқылдарының бірізділік реттілігін кодтайтын ДНК молекуласының құрылымдық бөлігі қандай және осы ген бөлігіндегі әр түрлі нуклеотидтердің мөлшерін ( %) және осы ген бөлігіндегі ұзыңдығын анықтаңыз.

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:2-8

Қосымша: 1-6

Тақырып 7. Ақуыз биосинтезі. Генетикалық информацияның трансляциясы.

Тапсырма№1. «Ақуыз биосинтезі» тақырыбына конспект жазыңыз.

Тапсырма№2.Аланинді, цистейнді, фенилаланинді бастапқы заттар есебінде қолдана отырып, трипептидтің формуласын жазыңыз.

Тапсырма№3..Глу-лей-вал-ала тетрапептидті гидролиздегенде қандай амин қышқылдар түзіледі.

Тапсырма№4.. «Ақуыздардың биосинтезі мен оның реттелуі кестесін толтырыңыз»

Трансляцияның бірінші кезеңі	Кезеңдердің аталуы	Қажетті компоненттер	Әр кезеңде жүретін процестер
Трансляцияның екінші кезеңі
Трансляцияның үшінші кезеңі
Трансляцияның төртінші кезеңі

Тапсырма№5.. «Ақуыз синтездейтін жүйелердің негізгі компоненттері және трансляция процесіндегі олардың қызметі

Қажетті компоненттер	Қызметі
Амин қышқылдар
тРНК
Аминоацил­тРНКсинтетаза
мРНК
Рибосомалар
АТР,ГТР
Ақуызды факторлар Инициация,элоногация, терминация
Магний ионы

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:2-8

Қосымша: 1-6

Тақырып 8. ДНК репарациясының және рекомбинациясының молекулалық механизмдері негізгі типтері.

Тапсырма№1. «ДНК репарациясының және рекомбинациясының молекулалық механизмдері» реферат жазыңыз.

Тапсырма№2. Тексеруге «ДНК зақымдары репарациясының түрлеріі» кестесін ұсыныңыз

Репарация түрлері	Репарацияға қатысатын ферменттер	маңыздылығы

Тапсырма№3. Келтірілген суретте репарациялану процесінің қай түрі келтірілгенің анықтап, репарация механизмін түсіңдіріңіз.

Тапсырма№4. Рекомбинация түрлері кестесін толтырыңыз

Рекомбинация түрлері	Қатысатын ферменттер	ерекшелігі

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:1,5,7

Қосымша: 1,2,5

Тақырып 9. Нуклеин қышқылдарының мутациялық өзгергіштігі.

Тапсырма№1. «Нуклеин қышқылдарының мутациялық өзгергіштігі» тақырыбына конспект жазыңыз.

Тапсырма№2. «Мутация типтерінің классификациясы» кестесін толтырыңыз.

Мутация түрлері	өзгерістері	мутагендік әсерлері

Тапсырма№3. Ультракүлгін сәулелердің әсерінен ДНК молекуласында тиминдік димерлердің пайда   болуын түсіндірініз.

Тапсырма№4. «Хромосомалық мутация» кестесін толтырыңыз.

Хромосомалық мутация түрлері	Әсер ететін факторлар	ерекшелігі

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:1,5,9,11

Қосымша: 1,2,5

Тақырып 10. Гендік мутацияның молекулалық механизмдері.

Тапсырма№1. «Гендік мутация» тақырыбына конспект жазыңыз.

Тапсырма№2«Геномдық мутация түрлері» тақырыбына кроссворд құрастырыңыз

Тапсырма№3. «Хромосоманың белгілі бір бөлігіндегі ДНК молекуласындағы нуклеотидтер тізбегінің өзгеруі» кестесін толтырыңыз

мутация түрі	ДНК құрылысындағы өзгеріс	Ақуыз құрылымындағы өзгеріс

Тапсырма№4. ДНК тізбегінің транскрипцияланатын бөлігі 3- ...G₁A₂G₃ -Т₄Т₅С₆ - A₇....5, берілген және полипептидтік тізбектің кодтайтын бөлігі келесі амин қышқылдарға сәйкес келеді Н₂N....- Лей-Лиз-....СООН. Осы ақуызда келесі мутацияға а) С₆ -дан Т-ға _, б)Т₄ –дан С-ға, в) А₂ делециясы ұшырағанда қандай өзгерістер байқалады анықтаңыз.

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:2-8,10,11

Қосымша: 2-7

Тақырып 11. Рестриктазалар, олардың түрлері, қасиеті және ДНК-ға әсер ету ерекшеліктері. Рекомбинантты ДНК құрастыру әдістемелері.

Тапсырма№1. «Рестриктаза ферменттері» тақырыбына конспект жазыңыз.

Тапсырма№2. «Рестриктазалау процесіне қатысатын ферменті және олардын атқаратын қызметі» кестесін толтырыңыз.

 

Рестриктазалау процесіне қатысатын ферменті	қызметі

Тапсырма№3. Келтірілген суретті қолдана отырып, рестриктазалау процесін түсіндіріңіз.

Тапсырма№4. «Рекомбинантты ДНК» тақырыбына конспект жазыңыз.

Тапсырма№5. « Рекомбинантты ДНК молекуласын құрастыру» кестесін толтырыңыз.

генетикалық материалды клеткаға тасымалдауға қабілетті ДНҚ молекуласы	қызметі
Плазмида

Пайдалануға ұсынылатын әдебиеттер: негізгі әдебиеттер:1-4,8,10

Қосымша: 1-5

Тақырапқа сәйкес терминдерге анықтама беріңіз

Аберрация

Адаптор -

Аденозинүшфосфорлық қышқыл (АТФ) -

Азоттық негіздер -

Аллотиптер

Амин қышқылдары -

Аминоацил-тРНҚ-синтетазалар -

Амниоцентез әдісі –

Амплификация

Андрогенез –

Антиген-антидене реакциясы –

Антигендер -

Антидене -

Антикодон -

Антимутагендер -

Анти герминаторлық белоктар -

Бактериофагтар –

Библиотека геномдық -

Доминанттылық –

Иммундық жауап –

Ингибиторлар

Индуктор -

Интрондар -

Информациялык РНҚ (иРНҚ) -

Капсид -

Кариотип -

кДНҚ -

Кері транскриптаза –

Клеткалық инженерия –

Клон -

Кодон -

Комплементарлык -

Комплементарлық гендер -

Конъюгация -

Лизогения –

Литикалық цикл

Линиялар –

Локус -

Мейоз –

Митохондриялар -

Митоз

Моноклондық антиденелер -

Мозаиктар -

Мутаген

Мутагснез -

Мутация -

Гендік мутация -

Сомалық мутациялар - .

Кері мутация –

Нонсенс кодондар –

Нуклеопротсидтер –

Оказаки фрагменттері -

Онкогендер –

Онтогенез -

Оператор -

Оперон -

Палиндром

Патогендік

Плазмидалар

Полигендер -

Полимеразалар -

Провирус -

Прокариоттар -

Промотор -

Процессинг –

Профаг -

Ревертаза

Резистенттілік -

Рекомбинация –

Рекон -

Репликациялық аша -

Репрессор -

Рестрикациялық эндонуклеазалар

Ретровирустар -

Рецессивтілік -

Рецессивті ген -

Рибонуклеин кыінқылы -

Рибосома -

рРНҚ

тРНҚ

РНҚ-полимеразалар –

Сомалық мутация -

Сомалық будандастыру –

Сплайсинг-

Таза линиялар -

Терминациялаушы (босатушы) факторлар -

Терминациялаушы кодон

Транзиция Трансдукция -

Транскрипция -.

Транслокация -

Трансляция -

Трансформация -

Транснозон

Тринлет –

Фактор Ғ –

Фактор К -

Хиазма -

Химерлер (мозаитер) -

Хромосомалық жетіспеушіліктер -

Хроматин –

Цистрон -

Цитогенетика -

Штамм -

Экзондар -

Экзонуклеазалар -

Экспрессивтілік –

Электрофорез -

Эндонуклеазалар -