7 Билет

1. Әртүрлі факторлардың тозуға әсері.

Жүктеме әсері (номиналды қысым). Өңделмеген беттерге жүктеме тозуға аз I ̴ аудандардағы жанасу, яғни толқындылықсыз беттерде әсер етеді. Беттің толқындылығы бұл тәуелділіктің сызықтық сипаттамасын көп мөлшерде кішірейтеді. Өңделген беттер қарқындылығы жүктеме әсеріне тура пропорционалды. Сол себепті жалпы жағдайда I ̴ , машина бөлшектерінің эксплуатациялық тәжірибелік деректеріне байланысады [20].

Материалдың серпімділік қасиеті (серпімділік модулі).

Серпімділік модулі тозу қарқындылығына анағұрлым әсер етеді, бірдей қаттылықтағы материалдың жарылуы оның 1ұлғаюына әкеледі. Серпімділік модулінің көрсеткіштері кең ауқымда өзгереді. Өзгерудің үлкен интервалы жанасу кедір-бұдырлығының толқынсыздық көрсеткіш деңгейіне сәйкес келеді, ал бұл көрсеткіштің абсоюттік мағынасы кедірбұдыр және толқынды беттер үшін өз орны бар. Серпімділік модулі мен тозу қарқындылығың арасындағы бірмағыналы тәуелділікті эксперименталды орнату қиын, өйткені серпімділік модулі мен үйкелу коэффициенті арасында байланыс бар. Ол байланыс көбінесе үйкелу коэффициентіне сонымен қатар беріктік сипаттамаларына сәйкес. ( ).

Аяқталмаған серпімділіктің қасиетін гистерзистік жоғалту коэффициентіне есептейді .

Материалдың беріктік қасиеті ( ).Бұл қасиетін ұлғайту тозуға қарсылығына жақсы әсер етеді. көп болған сайын бір рет ажырау кезінде беріктенеді және тозу бөлшектердің көп мөлшердегі циклін қажет етеді.

Фрикциондық түйіндесу коэффициенті (үйкелу коэффициенті f). Тозу қарқындылығы үйкелу коэффициентіне I~ қатты тәуелді болып табылады, сонымен қатар беріктік касиеті Бұл байланыс бірқатарлы емес,үйкелу коэффициенті f басқада серпімді материалдар, кедір-бұдырлық, жүктеме және жанасудың молекулярлық байланысын сипаттайтын шамаларына тәуелді.

Кедір-бұдырлық және беттің толқындылыңғы. Беттің тозуына микрогеометрияға өте асері мол. Кедір-бұдырлықтың кешенді белгілері мына аралықта төрт ретпен өзгеруі мүмкін, ал көрсеткіш деңгейі 0,8—4 аралықта жатыр ,ол кедір-бұдырлықтың тозу қарқындылығын анықтауда бірнеше қатарының қателігіне акеліп соқтыруы мүмкін [8].

Беттің толқындылыңғы аз аралықтағы тозу қарқындылығын өзгертуі мүмкін , өйткені , ал көрсеткіш деңгейі бірліктен кіші және 4 рет қана өзгере алады, шектік аралықта І 2 реттілікті көрсетеді. Сондықтан толқындылық есебі қажет, бірақ толқындылықтың абсолюттік параметрлік мағынасы салыстырмалы түрде көп емес. Тозу жағдайында өңделген беттің бастапқы микрогеометриясы үйкелуші беттердің тозу қарқындылығына әсер етпейді.

Жанасудағы молякулярлық әрекеттесуі. үйкелу жағдайында (майлау, бетті тазалау, қоршаған газды орта және параметрі, оның жағдайының сипаттамасы) үйкелу коэффициентін жекелік параметрлері есептегенде.

Жылжытып қарсыласу аз болған сайын үйкелу бетінің тозу қарқындылығы соғұрлым аз болады. Сондықтан майлау жүргізу үйкелу түйіндерінде тозуға қарсы әсерін жоғарлатады.

Температуралы-жылдамдықты фактор. Үйкелу жылдамдығының фрикциондық жағдайына әсері әлі толық зерттеліп бітпеген. Үйкелу жылдамдығы фрикцондық бірлік байланысың сүру уақытын анықтайды және материалдың деформациялық жылдамдығын қарастырады. Сондықтан материалдың үйкелуі мен тозуы жанасудың фрикциондық тұтқырлығына әсер етеді. Үйкелу жылдамдығына жанасудағы жылубөліну мен температура тәуелденеді. үйкелуші дененің Беттік қабаттың қызуы олардың механико-химиялық структураларының өзгеруіне акеліп соқтырады. Сондықтан температуралық тәуелділікті тозудың есептік теңестірулеріне кірген материал жағдайына талдап қарау қажет.