3. Тозудың физикалық бейнесі.

Б ір- біріне қысылған беттер сырғанайды. Біз бұл жанасу дискретті екенін білеміз, олардың контурлы аудандардың зоналарында орналасқан бөлнк нүктелер өзара әсерлеседі. Еңгізу тереңдігіне және беттердің күйіне байланысты фрикциондық байланыстардың жоғарыда айтылған барлық бес бұзушылықтар болуы мүмкін. Алайда, сырғанау ешбір кетіксіз және беттерді тікелей кесілді нәтижесінде орындалса онда бесінші және үшінші функциондық байланыстардың бұзылуын қарастырмауға болады.

Қалыпты сырғанау үшін тереңдік бойымен оң механикалық градиетпен қамтамасыз ету керек. Бұл тек негізгі материалды тікелей жанасудансақтайтын беттерде пайда болатын қабықшалармен жүзеге асыруға болады. Беттерді бөлетін қабықша сырғанаудың бірден бір шарты болып келеді. Егерде ол жоқ болса, тереңдік тегістелуді болдырмау мүмкін емес.

Бетте пайда болатын тотықтың қабықшасы құрғақ үйкеліс жағдайында белгілі шамға дейін қалыңдығы латынша үйкелді, қабыршақсызданады қайта артады және т.б. Бұл қабықша басқа беттің қабықшағымен молекулярлық әсерлесуге түседі. Қабықшалар негізгі материалды тереңдік тегістелуден қорғайды, бірақ деформациядан қорғай алмайды. Әрбір шығыңдылық материалды деформациялайтын толқынды алдында қуады, ал индектор алдындағысын қысады. Осылайша, әрбір қажалатын дененің қимасын қысатын және созылатын кернеулікке тізбек бойынша ұшырайды. Бұл эффект алғаш рет бөлшектеп және тәжіребиелік түрде А.С. Падчик және В.С. Падчикпен орнақтырылды (9-сурет). Бетке қайтарылып істелінетін жүктеме, беттің қажулық бұзылуына әкеліп соғуы мүмкін. Металл ешуақытта біртекті болмайды. Қажулық жарықтар әруақытта қатты денелердегі дефектілерде пайда болады. Олар металдың құрылымымен және де өңдеу іздерімен – сызықтармен, металлургиялық деффектілермен – газды көпіршіктер, қаттылықтың әркелкілігімен түсіндіріледі. Жарықтар біртіндеп қосылып, тозудың бөлшегінің пайда болуына әкелуі мүмкін және егерде индектор тереңдікке батса ,микро кесілу процесі,жоңқаның ажырату процесі байқалады.Жалпы жағдайларда тозу негізгі материалдың қажуы және тотық қабыршағының қабықсыздануы нәтижесінде болуы мүмкін.Егер қабыршақ майланған болса, қажулық бұзылу бәрібір орын алуы мүмкін, өйткені майлау бетке түсірілетін жүктемені азайтпайды, ол тек оны тегістейді. Өте маңызды жағдай – майлау үйкеліс күшін төмендетеді,сәйкесінше созылған кернеулігін төмендетеді, бұдан қажулық бұзылуы да төмендейді. Бірақта циклдер саны артпайды, осылай 10 – 10 циклдер нақты материалдық бұзылуына аса азғантай кернеулерде есебінен әкеледі.

Фриокционды контактты қажудың модельді (үлгілі) тәжіребиелер қойылды. Ол үшін арнайы приборциклометр құрастырылды. Прибор бірлік қозғалыссыз сфералық индектор түрінде болып келеді. ОЛ оның астында сырғанайдыдискпен анықталған салмағымен қысылған. Бақылаулар көрсеткендей материал тез бұзылмайды. Алдымен индектор өзіне жолды ашады,содан соң ұзақ уақыт бойы сырғанап, нақты циклден бастап индектор бет бойымен қозғала бастайды. Бұл уақыт сәті үлгі бетінен тозу бөлшектерін интенсивті бөлуге сәйкес келеді. Сонымен, келтірілген түйіспе кернеуі тең:

К-материалдың табиғаттығына байланысты коефициент.

10 ж/е 11-суреттерде жонғы кескіш тозуы көрсетілген.