1 Билет

1 Беттің кедір-бұдырлығы.

Беттің кедір-бұдырлығы деп серіппелі- илемді материалды өңдеу кезіндегі кесу жүзінің геометриялық ізі болатын және беттің бедерін құрайтын тегіс еместік жиынтығын айтамыз.. Кеңес оқымыстыларының жұмыстары нәтижесінде жоғары қабаттың бұдырымен толқындылығы егжей-тегжейлі қарастырылды. Нақтылық ретінде жоғары беттің түскен күш әсеріндегі бұдырлық жоғарғы беттің механикалық құрылымының біртекті еместігімен өзгереді. Детальдың дұрыс емес дайындалуы түскен күшпен олардың формаларының өзгеруі екі үстіңгі беттің әрқашанда кішігірім жеке алаңдарда байланысуына әкеледі. Толқындылық салдарынан бұл алаңдар белгіленген облыстарда орналасқан. Байланыс саны түскен күшпен қоса үстіңгі қабаттың бұдырына да байланысты. Байланыстағы қысым олардың конфигурациясына байланысты біркелкі емес.

1-суретте үстіңгі қабаты бұдырлығының профиллограммасы, І-.б суретте толқындылық профилограммасы.

1-Сурет

Қысқан күш әсерінен бірінің үстіне бірі орналасқан үстіңгі қабаттар бір-біріне жақындағанда көп көлемді нүктелерге тиеді. Басында әрекеттесуші денелер әлсіз деформацияланған кейбір аймақтар мен зоналарда орналасқан. Толқын күшінің түсуімен тиісу белгісінің қалыптасуын жояды. Жекелеген белгілер уақытпен пайда болады. Осы дақтарда жоғары температура және кейбір механикалық қабаттардағы градиент пайда болады. Үйкеліс және тозу процесі анализінде үш этапты ажырату керек: 1) үстіңгі қабаттардың әрекеттесуі; 2) үйкеліс процесіндегі үстіңгі қабатқа тиісті болатын өзгерістер; 3) үстіңгі қабаттың бұзылуы.

2. Қажалудың классификациялық түрлері.

Байланысушы беттер түрлі үйкеліс күші әсерінен әртүрлі тәсілмен бұзыла алады.Жоғардағы беткі үйкелістің түрлі әдістері қарастырылған.Бұзылу үйкелуші дене қасиеттеріне және сыртқы ортаға,сырғанау жыдамдығына байланысты. Жүктеу,фрикциондық байланысудың бұзылуына әкеледі. Үйкеліс кезінде денелер қызиды,соның нәтижесінде оларлың қасиеттері өзгерелі.Жақындасудың кейбір интервалында және температура әсерінде фрикционды байланыстар өзгермей, берілген жағдайда қалыпты болады.Осыған қажалу түрін анықтауға болады.Қажалудың классификациялық түрлері . Алғашқы классификация 1921ж.Бринельмен ұсынылған,ал кинематакалық белгілері және беттер арасындағы қабаттардан қажалуды айырды:1)үйкеліс кезіндегі тербелуде майлаудан 2)үйкеліс кезіндегі тербелуде майлаусыз 3)үйкеліс кезіндегі сырғанауда майлаумен 4)үйкеліс кезіндегі сырғанауда майлаусыз 5)2 қатты дене аралығында 6)арасында шлифтеуші ұнтағы бар қатты денелер бөлінуінде.1937ж.В.Ф.Лоренц қажалудың кең классификациялық түрін ұсынды.1947ж.А.К.Зайцев қажалудың құралғалық түрін ұсынды.Burwell және Strong мынадай жағдай қажауларын айтырады:1)адгезия.2)тот басу.3)образды бөлшектердің бар болуы. 4)жұмсақ контрденелердің қатты түзуеместермен иістенуі. 5)түрлі жағдайлардағы-бет эрозиясы,шарщауы және т.б.Б.И.Костяцкий,металдардың бетінде жүретін үйкеліс күші әсерінен болатын қажауларды айырды:1)бірінші жақтың ұсталыну кажалуы. 2)қышқылды,метал бетінің оттегі ауасын жұтуынан болатын. 3)жылулық. 4)образды. 5)шаршаған.Қажалудың нақты классификациясы.М.М.Хрушевпен ұсынылған. Е.Н.Швецова және И.В.Карчельскиймен 3 бірыіңғай қадаммен жүргізілетін үйкеліс кезіндегі қажауды ойлап тапқан:1)сырғанау беттер байланысы. 2)олардың өзгеруі. 3)беттердің бұзылуы.Әлі күнге дейін қажалу қандай классификацияланған түрге жататыны анықталмағандықтан,қажалудың ортақ классификациясы жоқ.Бірақ, беттердің бүлінуіне көңіл бөлсек,онда ұсынылған классификациялар үйкеліс түрлерін бірдей анықтайтынын көреміз.