Мазмұны

Кіріспе .........................................................................3

I. Бағалау әдісі және тәсілдері ..................................4

1.1 Салық коэффициент әдісі ...................................4

1.2 Салыстырмалы тәсілдің көрсеткіштері.........15

1.3 Бағалаудағы капитал әдісі ...............................16

II. Бағалау процесінде есептеу ..............................20

2.1 Бағалау процесінде есептеу тәртібі..................20

2.2 Кәсіпорынның табыстылық деңгейі..............26

Қорытынды ..............................................................35

Пайданылған әдебиеттер .......................................36

3

1.К І Р І С П Е

Бұл әдістің негізгі принципі – тутынушы бұл объектінің қозғалмайтын мүлкін алмайды, егерде оның бағасы нарықтағы ұқсас объектілердің шығындарынан артық болса.

Салыстырмалы тәсіл негізінен сату-сатып алу келісімдері жеткілікті болғанда қолданылады.

Салыстырмалы тәсілдің негізгі артықшылықтары:

1.бағалаушы ұқсас кәсіпорындардың нақты бағаларын сауда-саттығына хабардар болады. Баға нарықпен анықталады, ол бағалаушының қызметі түзетумен ғана шектеледі және бағаланатын объектінің салыстырмалы ұқсастығын қамтамасыз етеді.

2.бағалау өткен мәліметке негізделеді және қайраткер кәсіпорындардың қаржылық өнімдерінің нақты нәтижесін көрсетеді;

3.нарықта нақты мүлтіксіз келісімнің бағасы максималды жағдайға дейін саналады, сондықтан сұраныс оның шынайы бейнесі болып келеді.

Сонымен бірге салыстырмалы тәсілдің кемшіліктері де бар:

-кәсіпорындардың болашақта дамуын елемейді;

- ұқсас кәсіпорындардан ақпарат алу өте қиын процесс;

-бағалаушы қиын түзетулер енгізуі және жасауы тиіс, сонымен қатар, салыстырмалы тәсілді қолдану мүмкіншілігі қаржы нарығының белсенді қатысуына тәуелді болып келеді.

Салыстырмалы тәсілдің негізгі 3 әдісі бар:

1.Салалық коэффициент әдісі.

2.Нарық капитал әдісі.

3.Келісім әдісі.

1. Салалық коэффициент әдісінің негізгі кәсіпорынның аналогін тандау немесе корсеткіштірі белгілі бір бағалық сату нарығыны тәуелді болып келуі. Бұл әдіс кішігірім кәсіпорындарды бағалауға негізделген.Бағаланатын кәсіпорының бағасың корсету үшін қарапайым формулалар жасалған.

Батыс елдерінің бағалаушы фирмаларының тәжірибелік қортындысы мындай жағдайларды кәуләндірады:

-жарнамалық агентіктер мен бухгалтерлік фирмалар 0,7 және 0,5 жылдық пайдасынан сатылады;

-мейрамханалар мен туристтік агенттіктер – 0,25 – 0,5 және 0,04 – 0,1 пайдасына негізделіп сатылады;

-кәсіпорының болшек саудасы – 0,75 – 1,5 бағасына таза пайда + құрал-жабдықтар + алынған тауарлар;

-көлік құралдарының құрылысы – 1,5 – 2,5 бағасынан: таза пайда + тауарлар.

4

2.Нарықтың капитал әдісі ұксас компаниялардың акцияларының нарықтың бағасына негізделген. Бұл әдіс акциялары қор нарығында қатыспайтын кәсіпорындардың бағасын бағалап , қолданады. Сондықтан бұл әдісті кәсіпорын –аналогі деп атайды, өйткені бұл әдіс шынайы бағаларға сүйене отырып, кәсіпорынның акцияларын нақты бағалай алады.

3. Келісім әдісі (немесе сату-сатып алу келісімдері) – нарықтың капитал әдісінің бір бөлігі, акциялардың бағалы қағаздарын сату – сатып алуға және кәсіпорынды түгелімен сатып алуға негізделген. Акциялардың бағасы дүниежүзілік нарықтық қорлардың нәтижесінде қолданылады. Осы әдістің негізінде мультипликаторлардың қаржылық талдаулары мен болжамдары анықталады.

Бағалық мультипликатор – бұл кәсіпорынның нарықтық бағасын немесе акциялары мен қаржылық қорларының аралық қатынастарын көрсететін коэффициент.

Бағалық мультипликаторларының арасында көбінесе қолданылатындар:

- саллыққа дейінгі бағасы/пайдасы;

- бағасы және таза пайдасы;

- өзіндік капиталдың бағалық/ баланстық нәтижесі.

Осы мультипликаторларды әрбір жағдайға қарап таңдап алынады.

І Бағалау әдісі және тәсілдері

1.1 Салалық коэффициент әдісіі

Коэффициенттер- салыстырмалы шамалар болып табылады, оларды есептеу кезінде шамалардың біреуін бірлік ретінде алып, ал екіншісін бірлікке қатынасы ретінде көрсетіледі.

1. Капиталдың жалпы айналымдық коэффициенті, ол жылына қанша рет айналу мен өндірудің толық циклі болатындығын және активтердің әрбір ақша бірлігі сатылған өнімнің қанша бірлігін әкелгенін көрсетеді. Бұл көрсеткіші мына фоомула бойынша анықталады: N

О Д

К = ________

А А

К

О

Мұнда, К А - капиталдың жалпы айналымдылық коэффициенті;

N

Д - өнім сатудан тұскен табыс;

А к - авансталған капитал ( незеңдегі орташа валютасы)

5

2.Меншік капиталдың айналымдық коэффициенті.

Ол мына формула бойынша қаралады:

N

О Д

К = _________

C C

K

О

Мұнда, К С - меншікті капиталдың айналымдық коэффициенті;

N

Д - өнімді сатудан (жұмыс, қызмет көрсету) түскен

табыс;

К

С - баланс бойынша меншікті капиталдың кезендігі

орташа шамасы.

Бұл көрсеткіш қызметті әр қырынан сипаттайды:

Комерциялық көзқараспен қарағанда ол сатудың артықтығын немесе жеткіліксіздігін анықтайды; қаржылық жағынан – салынған меншікті капиталдың айналым жылдамдығын, ал экономикалық тұргыдан – кәсіпорынның меншік иелері (акционерлер, мемлекет немесе басқадай меншік иелері) тәуекелдік етіп салып отырған ақша қаражатының белсенділігін көрсетеді. Егер коэффициент өте жоғары болса, салынған капиталдан сату деңгейінің еләуір артқандығын білдіреді, ал бұл несиелік қорлардың артуын, меншік иелеріне қарағанда істе кредиторлардың көбірек қатысуы мүмкін шекке жетуінен туындайды.

3.Ағымдағы активтер (мобильдік қаражат) немесе айналым капиталының айналымдылық коэффициенті. Ол өнім сатудан түскен (ақша) табысының (жұмыс, кызмет көрсету) ағымдағы активтердің орташа шамасына қатынасымен формула бойынша анықталады:

N

О Д

К = _______

ТА а

Т

О С

Мұнда: К - ағымдағы активтердің айналымдылық

ТА Коэффициенті;

6

а

Т - ағымдағы активтердің орташа шамасы.

С

Ағымдағы активтердің (баланс активтердің II бөлімі) орташа шамасы формула бойынша анықталады:

А О О

Т = Н + К

С 2

А

Мұнда: Т - ағымдағы активтердің орташа шамасы;

С

О , О - сәйкес жыл басындағы және аяғындағы

Н К активтер шамасы.

Активтердің орташа шамасының толығырақ есебі активтер жағдайы туралы ай сайынғы мәліметтерді пайдаланған кезде алынатын болады. Сонда активтердің шамасы формуламен белгіленеді:

О О

1 + О + О + О 1

А = 2 2 3 … + n – 1 + 2

Т n – 1

С

Мұнда: О - n айындағы активтер шамасы.

n

Ағымдағы активтердің ( айналым капиталының) айналымдылық коэффициенті олардың айналым жылдамдығын, яғни зерттелген кезендегі барлық айналым қаражатының айналым сатып көрсетеді. Ағымдағы активтердің айналымдалығының үделуі олардың қажеттілігін кемітеді де, касіпорындарға халық шаруашылығының мүқтажы үшін немесе қосымша өнім ондіругі айналым қаражатының бір бөлігін босатуға мұмкүндік береді.

4. Материалдың айналым қаражатының айналымдылық коэффициенті кәсіпорының талдау кезіндегі шығындары мен қорларының айналым санын корсетеді, яғни олардың сатылу жылдамдығын сипаттайды. Толықтай алғанда бұл коэффициентің мәні жоғары болған сайын, осы аз өтім бапта соғұрлым азырақ қаражат байланады, кәсіпорының қаржылық жағдайы турақтанып, айналым капиталында кобірек өтімді қүрылым болады. Және керісінше, басқадай жағдайда тауардың шамадан тыс жиналып қорлану, кәсіпорынның іскерлік белсенділігіне кері әсер етеді. Коэффициентті есептеу формула бойынша жүргізіледі, онда,

алымында – сатудан түскен табыс, ал бөлімінде- кезеңдігі шығындар мен материалдық өндірістік қорлардың қүнының орташа шамасы.

Онда есептеу мына формуламен іскі асырылыды:

N

О S

K = ------

З З

С

Мұнда : о

К - материалдық айналым құралдарының

З айналымдылық коэффициентті.

N

S - сатылған өнімнің толық өзіндік қүны.

З - өндірістік қорлардың ораташа қүны.

с