Преренальді және ренальді жбз-ның дифференциальды диагностикасы

Көрсеткіштер	ЖБЗ
	преренальді	ренальді
Зәрдің салыстырмалы тығыздығы	> 1020	< 1010
Зәрдің осмолярлығы (мосм/кг)	> 500	< 350
Зәрдің осмолярлығының қанның осмолярлығына қатынасы	> 1,5	< 1,1
Зәрдегі натридің концентрациясы (ммоль\л)	< 20	> 40
Na (FENa)1экскрецияланған фракциясы	< 1	> 2
Плазмалық мочевина/креатининдік қатынасы	> 10	< 15
Зәрдегі мочевина деңгейінің плазмалық мочевинаға қатынасы	> 8	< 3
Зәрдегі креатининнің плазмадағы креатининге қатынасы	> 40	< 20
Бүйрек жетіспеушілігінің индексі	< 1	> 1

1* (Na⁺ зәрдегі/ Na⁺ плазмадағы) / (креатинин зәрдегі/креатинин плазмадағы) х 100

2* (Na⁺ зәрдегі/ креатинин зәрдегі) / (креатинин плазмадағы) х 100

Зерттеудің визуалді әдістері

Ультрадыбысты зерттеу – бүйрек өлшемдерін, зәр жолдарының бітелуін анықтайтын ең ақпаратты әдістердің бірі.

ЖБЗ дамыған науқасқа ары қарай зақым тигізбеу үшін басқа инструментальді әдістерді сақтықпен таңдау қажет. Құрамында йоды бар контрасты заттар қолданумен өткізілетін экскреторлы урография, контрасттаумен жүргізілетін КТ ЖБЗ-ның себебі болуы мүмкін. ЖБЗ бар науқаста ионды сонымен қатар ионды емес контрасты заттар да зақымдалуды өршітуі мүмкін. Қауіп-қатер факторларына науқастың жасы, қант диабет болуы, дегидратация және т.б жатады.

Магнитті-резонансты томография бүйрек қан ағымын, анатомиялық құрылымдарын визуальді зерттеудің қосымша әдісі болып табылады.

Құрсақ қуысы мен жамбас астауы мүшелерінің компьютерлі томографиясы несепағарлардың, қуфқтың немесе уретраның жамбастық бөлімінің бітелуі уролитиаздан емес, онкологиялық патологиямен шақырылғанда қолданамыз. Бір жақты немесе екі жақты несепағарлардың бітелуін нақтылау үшін, сонымен қатар бүйректік циркуляцияның сақталғанын анықтау үшін ^99mTc-DTPA нефросцинтиграфия әдісін қолданады. ^99mTc-DTPA сканирлеу пиелонефрит және бүйректің паренхимасының тыртықтануына күмән болғанда көрсетілген. Несеп жолдарының өткізгіштігін нақтылау үшін цистоскопия және ретроградты пиелография қолданылуы мүмкін. ЖБЗ-ның тамырлық себебін анықтау үшін бүйрек тамырларының УДДГ, сирек жағдайда – бүйрек тамырларының мультиспиральді МРТ қолданамыз.

Кеуде қуысының рентгенологиялық зерттеуі гиперволемия көріністерін көрсетеді (өкпе ісінуі, плевральды сұйықтықты, жүректің ұлғаюы). Іш қуысын жалпы түсіргенде нефрокальциноз, уролитиаз, ұлғайған өзгерістер мен сүйектік өзгерістерді байқаймыз.

Эхокардиография және ЭКГ жүректің патологиясын, перикардиальді сұйықтықты көрсетуі мүмкін.

Электроэнцефалография және бас миының визуализациясы неврологиялық симптомдарда көрсеткіш болып табылады.

Нефробиопсия ЖБЗ-ның себебі анықталмаған жағдайда, бастысы - ЖБЗ-ның дамуымен жүретін нефритикалық синдромда және жүйелі ауруларда, интерстициальды нефритте, сонымен қатар трансплантацияланған бүйректің ЖБЗ-да қолданылатын диагностикалық таңдау әдісі болып қалуда.

ЖБЗ анықтауда мына екі жағдай - жедел бітелу және қайтымды преренальды зақымдалу шұғыл түрде жоққа шығарылуы керек. Өз уақытында оларды жоюға бағытталан шаралар бұдан да ауыр асқыну - жедел тубулярлы некроздың дамуын азайтады.

ЖБЗ-ның клиникасы арнайы емес. Бүйрек жетіспеушілігінің сатысында (F-RIFLE) бүйрек қызметінің тоқтауына байланысты клиникалық симптомдар дамуы мүмкін. Азотемия көріністері пайда болады – жүрек айну, құсу, гипергидратация көріністері –жалпы ісінулер, өкпенің ісінуі, іркілісті жүрек жетіспеушілігі байқалады

Кез- келген кезеңінде науқастан анықтау қажет: - гиперкалиемия бар ма? -ішкі қантамыр көлемі қандай жағдайда?

Гиперкалиемия калийдің адекватты экскрециясының бұзылуынан, ацидоз кезінде жасуша сырты мен іші кеңістіктері аралығында ауысуынан, сепсис, жарақат кезінде тіннен шығуына байланысты дамиды. Жоғары дәрежелі гиперкалиемияның өзі әдетте асимптомды болады, сондықтан плазмадағы калийді бақылауға қатты көңіл бөлу керек. Брадикардия, кей жағдайда тахикардия және/немесе жүрек ритмінің бұзылысы пайда болғанда күдіктенуіміз мүмкін. Коррекцияланбаған гиперкалиемия жүректің кенеттен тоқтауының себебі болуы мүмкін, әсіресе ацидозбен бірге жүрсе қауіп күрт жоғарылайды. Гиперкалиемия кезінде парастезиялар, бұлшықеттік әлсіздік, транзиторлы салданулар пайда болуы мүмкін. Дер кезінде анықтау үшін қан сарысуындағы калий деңгейін динамикалық бақылау және үздіксіз ЭКГ-мониторингі қажет. ЭКГ-де Т тісшесінің үшкір биік болуы гиперкалиемияның бірінші көрінісі. Қан сарысуында калий 7,0 ммоль/л жоғары болса Р тісшесі мен QRS комплексі кеңейеді. Калийдің одан ары жоғарылауынан Р тісшесі қиын дифференцияланады, QRS комплексі мен Т тісшесі анықталады. Одан ары ЭКГ толқын тәрізді синусоиды қисық түріне ауысып жүректің тоқтауы болады. Есте сақтау қажет, ЭКГ өзгерістері калийдің плазмадағы нақты деңгейімен әрдайым сай бола бермейді, сондықтан тактикалық шешім қабылдауда калийдің плазмадағы деңгейі негізгі көрсеткіш болып табылады.

Гиперволемия перифериялық ісінулер, гидроторокс және гипертензия дамуымен көрінетін олигуриялық бүйрек зақымдалуының жиі асқынуы болып табылады.

Гипонатриемия ЖБЗ басқа маңызды көрінісі. Ол жиі операциядан кейін жоғалған сұйықтықты изотониялық глюкоза ерітіндісімен (олар суға дейін метаболизацияға ұшырайды) компенсациялау жағдайында қанның «сұйылуы» нәтижесінде дамиды. Гипонатриемияның басқа себептеріне өкпе зақымдануларында, ісіктерде (лимфомалар, асқазан-ішек жолының, ұйқы безінің, зәр жүйесінің және қуық асты безінің обыры), сонымен қатар ОЖЖ-нің зақымданулары кезінде антидиуретикалық гормонның (вазопрессин) адекватты емес (күшейген) секрециясы жатады.

Гипонатриеминың бірнеше клиникалық классификациясы бар.

Гипонатриемияның клиникалық ағымына қарай түрі:

• симптомсыз;

• клиникалық манифесті.

Гипонатриемияның даму жылдамдығына қарай:

• жедел гипонатриемия (ұзақтығы 48 сағаттан аз);

• созылмалы гипонатриемия (ұзақтығы 48 сағаттан көп).

Гипонатриемияның клиникалық көріністері:

• ОЖЖ-нің зақымдануы;

• Асқазан-ішектік көрінісі (жүрек айну, құсу);

• Нейробұлшықеттік зақымдану (тырысулар, сіңірлік рефлекстердің тереңдігінің төмендеуі).

Орташа гипонатриемия (плазмадағы Na 135 ммоль/л төмен) көп жағдайда симптомсыз өтеді, бірақ кейде асқазан-ішектік бұзылыстармен көрінеді. Қан сарысуындағы натридің 125 ммоль/л төмен болуы ОЖЖ-нің бұзылысымен көрінеді. Негізінен бұл мидің ісінуімен байланысты. Бұл кезде бастың ауруы, қайтымды атаксия, естің шатасуы, психоздар, тырысулар болады. Ми ісінуінің үдеуі кома дамуына, тыныс орталығының бұзылысына, ол өз кезегінде өлімге әкеледі. Мұндай жағдайда жедел дамыған гипонатриемияға тән.

Ацидоз ұшпайтын қышқылдар экскрециясының жетіспеушілігінен плазмадағы бикарбонаттар деңгейінің төмендеуімен жүреді. Респираторлық компенсация бикарбонаттар қорының ары қарай таусылуына алып келеді. Қандағы газдарды және рН өлшеу бикарбонаттар деңгейі <15 ммоль/л төмен болғанда маңызды. Қышқыл-сілтілі тепе- теңдік (ҚСТ) бұзылыстарының күрделі түрлері болуы мүмкін. Кейбір себебі белгісіз жағдайлар ҚСТ негізгі көрсеткіштерімен бірге белгісіз аниондарды анықтау үшін (лактат, кетоқышқылдар) анионды айырмашылықты (Na⁺+K⁺) – (Cl^-+HCO₃^-) есептеуді талап етеді.

Анемия геморрагиялық асқынулардан немесе ЖБЗ ұзақ уақыт сақталуына байланысты эритропоэздің тежелуі себебінен дамуы мүмкін.

ЖБЗ емі