4. Жоспардың қасиеттерін тексеру
Жоспардың матрицасының құрастырылуының дұрыстығын зерттеу үшін матрицаның 3 қасиеті пайдаланылады: симметриялылығы, нормалылығы, ортогоналдылығы.
Симметриялылық қасиеті: әр фактордың вектор – бағанасының элементтерінің алгебралық соммасы нөлге тең:
мұндағы j- фактор нөмірі,
N-тәжірибелер саны,
i-тәжірибе нөмірі.
Біздің жағдайымызда:
=0;
=0;
=1+
(-1) +1+ (-1) +1+ (-1) +1+ (-1) +1+ (-1) +1+ (-1) +1+ (-1) +1+ (-1)
=0;
=1+1+
(-1) + (-1) +1+1+ (-1) + (-1) +1+1+ (-1) + (-1) +1+1+ (-1) + (-1) =0;
=1+1+1+1+1+
(-1) + (-1) + (-1) + (-1) +1+1+1+1+1+ (-1) + (-1) + (-1) + (-1) =0;
=1+1+1+1+1+1+1+1+
(-1) + (-1) + (-1) + (-1)+ (-1) + (-1) + (-1) + (-1)=0;
=1+
(-1)+ 1+ (-1)+ 1+ (-1)+ 1+ (-1)+ (-1) + 1 + (-1)+ 1+ (-1)+ 1+
(-1)+1=0;
=1+
(-1)+ 1+ (-1)+ (-1) + 1 + (-1)+ 1 + 1+ (-1)+1+ (-1)+ (-1) +1+
(-1)+1=0;
=1+1+
(-1) + (-1) +(-1) + (-1) +1+1+ (-1) + (-1) +1+1+1+1+ (-1) + (-1)=0;
=1+
(-1) + (-1) +1+ (-1) +1+1+ (-1) + (-1) +1+1+ (-1) + 1+ (-1) + (-1)
+1=0.
Ортогоналдылық қасиеті: жоспар матрицасының кез-келген екі вектор-бағаналарының алынған көбейтінділер соммасы нөлге тең:
мұндағы j,l- фактор нөмірі, j≠l
Нормалдылық шарттары: әр бағананың элементтерінің квадраттарының соммасы тәжірибелердің санына тең.
=
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16;
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16;
=
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16;
=
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16;
=
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16;
=
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16;
==
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16;
=
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
=16.
мұндағы j- фактор нөмірі
i- тәжірибе нөмірі
Жоспардың матрицасының барлық қасиеттері орындалатын болғандықтан, демек, ол дұрыс құрастырылған
5. Эксперимент рандомизациясы
Сыртқы әсерлермен (температураның нақты емес бақылауы, шикізат құрамының өзгеруі, тәжірибе жүргізуге әртүрлі адамдардың қатысу және т.б.) болған жүйелік қателіктерді жоққа шығару үшін матрицалармен жобаланған тәжірибе тоқтауы кезінде кездейсоқ кезек ұсынылады. Тәжірибелерді уақыт бойынша рандомизациялау керек. Тәжірибе жүргізу тәртібін кездейсоқ сандар кестесінен орнатуға болады. Егер, мысалы, 16 тәжірибе жүргізу керек болса, онда кестенің кездейсоқ жерінен 16-дан үлкен және таңдалғандарды алып тастап 1-ден 16-ға дейін сандар жазылады. Алынған сандар кезегі тәжірибе өту кезегін анықтайды.
4.кесте-Уақыт бойынша тәжірибелер рандомизациясы
№ тәжірибе |
1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
14 |
15 |
16 |
№ ран |
02 |
04 |
15 |
12 |
07 |
08 |
11 |
10 |
06 |
14 |
05 |
03 |
16 |
09 |
13 |
01 |