- •1 Мұнай-газ кәсіпшілік геологиясының негіздері
- •1.1 Жер қабатының геологиясы
- •Шөгінді тау жыныстарының жатыс пішіндері
- •1.7 Сурет. Ажыратушы бұзылымдар (м.М. Судо бойынша):
- •1.2 Мұнай және газдың табиғи резервуарлары, тұтқыштары, кеніштері және кен орындары
- •2 Мұнай және газ кен орындарын құрайтын тау жыныстарының физикалық сипатамасы
- •2.1 Мұнай және газдың табиғи коллекторлары
- •2.2 Тау жыныстарының кеуектілігі
- •2.3 Жыныстың гранулометриялық (механикалық) құрамы
- •2.4 Тау жыныстарының өткізгіштігі
- •2.5 Жыныстың меншікті бет ауданы
- •2.6 Тау жынысының механикалық сипаттамалары
- •3 Мұнай және газдың құрамы және мұнайдың физикалық қасиеттері
- •3.1 Мұнай және газдың құрамы және физикалық қасиеттері
- •3.2 Мұнай газы
- •4 Қабаттағы сұйықтық пен газдардың жағдайлары
- •4.1 Мұнай және газ кен орындары
- •4.2 Қабат сулары
- •4.3 Қабат қысымы және температурасы
- •4.4 Қабат жағдайындағы сұйықтыктың физикалық қасиетітері
- •5 Ұңғыма жабдықтары және оларды пайдалануға дайындау
- •5.1 Ұңғымалардың арналуы және олардың конструкциясы
- •5.2 Ұңғыма түбі жабдықтары
- •5.3 Ұңғыма сағасын жабдықтау
- •5.4 Сорапты - компрессорлы құбырлар
- •5.5 Ұңғымаға қабаттан сұйықтықтың (газдың) ағысын шақыру
- •6 Мұнай, су мен газды кеуекті орталардан шығару
- •6.1 Қабат энергиясы және кеніштерде әрекет ететін күштер
- •6.2 Мұнай және газ кеніштерінің жұмыс істеу режимдері
- •6.3 Кен орнын игерудың әр түрлі режимдеріндегі мұнайбергіштігі
- •7 Мұнай кен орындарын игеру
- •7.1 Игеру технологиясы, жүйесі мен объектісі
- •7.2 Игеру жүйелерінің сыныптамасы мен сипаттамалары
- •7. 3 Игерудің көрсеткіштері
- •7.4 Қабатқа әсер етпей мұнай кен орындарын өндіру
- •7.5 Еріген газ режимінде игеру
- •7.6 Қабатқа әсер ету арқылы мұнай кен орындарын игеру. Су айдау жүйелері
- •Мұнай кен орындарын игеруді жобалаудың негіздері
- •Ұңғымалар мен қабаттарды зерттеудің гидродинамикалық әдістері
- •Бақылау сұрақтары:
- •9 Терең сорапты құрылғылары арқылы ұңғымаларды пайдалану
- •9.1 Штангалы терең сорапты қондырғының құрылғысы
- •9.2 Штангалар мен құбырларға әсер ететін жүктемелер
- •9.3 Штангалы сорапты құрылғыларының жабдықтары
- •9. 4 Ұңғымаларды зерттеу құралдары
- •9.5 Күрделі жағдайларда штангілі сорапты қондырғыларды пайдалану
- •9.6 Қондырғыны жобалау
- •9.7 Ұңғымаларда батырылмалы ортадан тепкіш электр сораптарын пайдалану
- •9.8 Ұңғыманы пайдалануда жабдықты таңдау
- •9.9 Ұңғымаларды гидродинамикалық зерттеулері
- •9.10 Мүнай ұңғымаларын пайдалану кезіндегі штангасыз сораптардың басқа түрлері
- •9.11 Әр түрлі қабаттарды ұңғымалардың бір торымен жекелеп игеру
- •9.12 Ұңғыманы пайдаланудың рационалды әдісін таңдау
- •10 Қабаттың түп аймағына әсер ету әдістері. Ұңғымаларды жөндеу
- •10.1 Қабаттың түп аймағына әсер ету әдістерің ерекшеліктері
- •Қабатты гидравликалық жару
- •Гидроқұмдыағысты перфорациялау
- •Жылуфизикалық әсердің әдістері
- •10. 5 Импульсты соққылы және дірілдеткіш тербеліс әсерлері
- •Ұңғымаларды жөндеу
- •11 Газ және газконденсатты кен орындарын игеру және пайдалану
- •11.1 Ұңғымаларды орналастыру
- •11.2 Газ кен орындарының режимдері
- •11.3 Газоконденсатты кен орындарын игеру. Фазалық өзгерістердің диаграммасы
- •11.4 Газ конденсаты сілемдердің сыныптамасы, қабаттардың типтері
- •11.5 Қабат қысымын ұстау су және газды айдау
- •11.6 Газконденсатты ұңғымаларды зерттеу
- •11.7 Газ ұңғымаларын пайдалану. Газ ұңғымаларының түрлері, жабдықтары
- •11.8 Газ ұңғымаларының жабдықтары
- •11.9 Газ ұңғымаларының технологиялық режимдерi
- •12 Мұнай, газ және суларды дайындау мен жинау
- •12.1 Өнімді дайындау және шығарып алудың маңызды технологиялық схемасы
- •12.2 Мұнай кен орнын орналастыру жобасы
- •12.3 Өндіруші ұңғымаларының өнімін дайындау және жинау жүйесіне қойылатын талаптар
- •Өнімді жинау жүйелері
- •12. 5 Кәсіпшілікте ұңғымалардың шығымын өлшеу (есептеу)
- •Кәсіпшіліктік құбырлары
- •Мұнайгаздысулы қоспалардың құбырлардың бойымен жылжуы
- •Мұнайды кәсіпшілікте дайындаудың негізгі үрдістері
- •Газсыздандыру және өнімнің газды сепарациялау
- •Өнімді сусыздандыру
- •Мұнайды тұзсыздандыру
- •Мұнайды тұрақтандыру және мұнай газын дайындау
- •Мұнай кен орынның мұнай кәсіпшілікті ағынды сулардың дайындау
- •Тестілік сұрақтардың дұрыс жауаптары:
- •Глоссарий
- •Қолданылған әдебиеттер тізімі
- •Мазмұны
7.2 Игеру жүйелерінің сыныптамасы мен сипаттамалары
Игеру жүйелерін олардың ерекше сипаттамаларын анықтайтын белгілері бойынша топтастырады.
1. Ұңғымалардың орналасу геометриясы бойынша ауданда ұңғымалардың орналастырылуы бірқалыпты және бірқалыпсыз жүйелерге бөлінеді.
Ұңғымалардың бірқалыпты орналасу жүйелері үшін дұрыс геометриялық торлар бойынша олардың орналасуы тән: шаршы тәрізді және үшбұрышты. Олардың әрбіреуі өзіндік қасиеттерге иемденеді. Үшбұрышты тор бөлек коллекторлар линзаларының жоғары ашылу деңгейін қамтамасыз етеді. Бірақ мұндай тор қоюланған кезде әрбір сатыда ұңғыма саны 3 есе өседі. Шаршы тәрізді тор қоюланған кезде иілгіш болады және линзалардың жоғары ашылуын қамтамасыз етеді. Осылайша әрбір сатыда ұңғыма саны 2 есе артады. Бұл шаршы тәрізді торлардың тәжірибеде көп қолданылатынын көрсетеді.
Ұңғымалардың бірқалыпсыз орналасқан жүйелері үшін мұнайтасығыштық нұсқасына параллель немесе күшейткіш ұңғымаларымен қатарлас тізбекті немесе қатарлы ұңғымалар кендерді игеруді қарастырады. Ұңғымалар арасындағы қатарларда және олардың арасындағы арақашықтық бірдей емес, көптеген кен орындар қатарлы жүйелерді қолданумен игеруді жобалайды.
2. Әсер ету әдісі бойынша келесі игеру жүйелерін қолданады: қабатқа әсер ететін және әсер етпейтін.
Қабатқа әсер етпейтін жүйелер мұнай кен орындарын игергенде табиғи қабаттық энергияны пайдалану процесі кезінде қолданады.
Жақсы нәтижелерге серпімді су арынды мен газ арынды режим шарттарында жетуге болады, олар мұнай алудың жоғары деңгейін қамтамасыз ете алады. Біздің мемлекетімізде суды айдау жолымен жүретін қабатқа әсер ететін жүйелер кең ауқымда қолданылады. Кейбір кен орындарда байланыстығы жоғары мұнайлы қабатты игеру кезінде жылу тасымалдағыштары (бу, ыстық су) бар жүйелерді қолданады.
Игеру жүйелерінің сипаттамаларын қарастырамыз.
Ұңғымалар қоры – кен орындарын игеру процесі үшін арналған өндіруші және су айдау ұңғымалардың жалпы саны. Ол негізгі және резервті деп бөлінеді. Негізгі қор жобаланған игеру жүйелерін іске асыру үшін қажетті ұңғымалар саны деген түсінікті береді. Резервті қорды зерттеулер кезінде анықталған коллекторлар линзаларын игеруге жіктеу мақсатымен және қабатқа әсер ету жүйелерін арттыру үшін жобалайды. Бұл қордың ұңғымалар саны қабат түзілуінің біртексіздігінен, оның үзіктігінен, мұнайды жер қойнаудан өндіріп алу технологиясының ерекшеліктерімен тәуелденеді.
Ұңғыма тор тығыздығы көрсеткіштері Sc - бір ұңғымаға келетін өңдеу объектісінің ауданы, яғни бұл мөлшер мұнай тасығыштық ауданын өндіргіш және күшейткіш ұңғымалардың жалпы санына бөлгенге тең.
А.П. Крылов алған мұнай жинағы немесе көрсеткіштері Nc - алынатын мұнай жинағының объект бойынша ұңғымалар санына қатынасын көрсететін коэффициент.
Көрсеткіш - күшейткіш ұңғыма санының өндіргіш ұңғыма санына қатынасы, яғни =пн/пл. Бұл көрсеткіш суландыру жүйелерінің интенсивтігін көрсетеді. Көрсеткіш р - резервті ұңғымалар санының негізгі ұңғымалар қоры санына қатынасы, яғни р = пр/п0.
Көрсетілген көрсеткіштерден басқа да көрсеткіштер қатары үшін мұнай тасығыш нұсқасынан бірінші өндіргіш ұңғымалар қатарына дейінгі арқашықтық, қатарлар арсындағы және блок ені арасындағы арақашықтықтар көрсетіледі.