ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ және ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«М.Тынышпаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы» АҚ

ПІСПЕКТІ ДИЗЕЛДІК ІШТЕН ЖАНУ

ҚОЗҒАЛТҚЫШТАРЫНЫҢ ЖЫЛУЛЫҚ ЕСЕБІ

«Көлік техникасының энергетикалық қондырғылары» пәні

бойынша ОСӨЖ орындауға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

АЛМАТЫ 2009 ж

«М.Тынышпаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы» АҚ

«Локомотивтер» кафедрасы

ПІСПЕКТІ ДИЗЕЛДІК ІШТЕН ЖАНУ

ҚОЗҒАЛТҚЫШТАРЫНЫҢ ЖЫЛУЛЫҚ ЕСЕБІ

050713 – «Көлік, көліктік техника және технологиялар» мамандығына оқитін 3-ші курс студенттерімен «Көлік техникасының энергетикалық қондырғылары» пәні бойынша ОСӨЖ орындауға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Әдістемелік нұсқау 050713 – «Көлік, көліктік техника және технологиялар» мамандығына оқитін бакалавр студенттеріне арналған. «Көлік техникасының энергетикалық қондырғылары» пәнінің жұмыстық оқу жоспарына сәйкес орындалған.

Пікір берушілер: Қаспақбаев К.С. – т.ғ.д., профессор

Туманов М.Е. – т.ғ.к., АЭжБИ доценті

Авторлық ұжым: Мусабеков М.О. – т.ғ.к., доцент

Шанлаяков А.С. – т.ғ.к., доцент

Текебаев М.А. – оқытушы

Әдістемелік нұсқауда жылулық есебі негізінде іштен жану қозғалтқыштарының сыртқы сипаттамаларын анықталып, қисықмойынды-шатундық механизмінің кинематикалық және динамикалық есебі орындау әдістемесі келтірілген

Әдістемелік нұсқау «Локомотивтер» кафедрасының отырысында талданып мақұлданған. Хаттама №3 «19» қаңтар 2009 ж.

Әдістемелік нұсқау «Көліктік техникасы» факультетінің Оқу-әдістемелік бюросында қарастырылып, дұрыс шешім қабылданған. Хаттама №5 «20» қаңтар 2009 ж.

Әдістемелік нұсқау АҚ «КазККА» Оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданып, оқу үрдісінде қолданып, ашық баспадан шығарылуға ұсынған. Хаттама №4 «30» сәуір 2009 ж.

© М.Тынышпаев атындағы ҚазККА тапсырмасы бойынша шығарылды, 2009 ж.

	М а зм ұ н ы
	Кіріспе ...............................................................................................	6
1.	Курстық жобаның орындалуы бойынша жалпы нұсқаулар…….	7
	Есептеу-түсіндірме хатын рәсімдеу нұсқалары.............................	7
1.2.	Есептеу-тусіндірме хатының құрылымы........................................	7
1.3.	Жобаның графикалық бөлімінің мазмұны бойынша жалпы нұсқау.................................................................................................	8
1.3.1.	Қозғалтқыштың көлденең қимасының сызбасы............................	8
1.3.2.	Қозғалтқыш торабының сызбасы....................................................	8
1.3.3.	Курстық жобаға тапсырмалар…………………………………….	8
2.	Құрастырылған қозғалтқыштың піспектік бөлігінің технико-экономикалық көрсеткіштері және жұмыс процесінің жылулық есептемесі..........................................................................................	10
2.1.	Толтырылу процесі...........................................................................	10
2.1.1.	Цилиндрдегі толтырылу процесінің соңындағы ауаның қысымы (сығылудың басы)..............................................................	10
2.1.2.	Толтырылу соңындағы ауа температурасы (сығылудың басы)...	11
2.1.3.	Толтырылу коэффициенті................................................................	12
2.2.	Сығылу процесі.................................................................................	12
2.2.1.	Сығылу процесінің параметрлерін есептеу....................................	13
2.3.	Жану процесі.....................................................................................	13
2.3.1.	Жану процесінің термохимиясы......................................................	13
2.3.1.1	Жанармайдың элементарлық құрамы.............................................	13
2.3.1.2.	Жанармайдың жану жылуы.............................................................	14
2.3.1.3.	Жанармайдың жануы үшін теориялық қажетті ауаның саны....	14
2.3.1.4.	Жанармайдың жануы үшін ауаның нақты сандары......................	14
2.3.1.5.	Жану өнімінің құрамы......................................................................	15
2.3.1.6.	Молекулярлық өзгерудің теориялық (химиялық) және нақты коэффициенттері…………………………………………………...	15
2.3.1.7.	Жану өнімінің және ауаның жылусыйымдылығы........................	16
2.3.2.	Жану процесінің соңғы параметрлерін есептеу.............................	16
2.3.2.1.	Жану процесінің соңындағы температура (Тz)..............................	17
2.3.2.2.	Жанудың максималдық қысымы (РZ).............................................	17
2.3.2.3.	Алдын - ала кеңею дәрежесі............................................................	17
2.4	Кеңею процесі...................................................................................	18
2.4.1.	Кеңею процесінің параметрлерін есептеу.....................................	18
2.5.	Қозғалтқыштың жұмыстық циклінің көрсеткіштерін есептеу.....	19
2.5.1	Индикаторлық көрсеткіштерді есептеу..........................................	19
2.5.1.2.	Жанармайдың индикаторлық меншікті шығыны және индикаторлық ПӘК – і.....................................................................	19
2.5.1.4.	Индикаторлық қуат.........................................................................	20
2.5.2	Эффективті көрсеткіштерді есептеу...............................................	20
2.6.	Дизельдің жұмыстық цилиндріндегі негізгі өлшемдерді анықтау...............................................................................................	21
2.7.	Өңделген газды, ауаны және жанармай шығынын анықтау.........	22
2.8.	Индикаторлық диаграмманы тұрғызу.............................................	22
2.9.	Орташа индикаторлық қысымды графикалық әдіспен анықтау..	26
3.	Піспек қозғалысының кинематикалық сипаттамасын анықтау...	26
4.	Қисықмойынды - шатунды механизмнің динамикалық есептемесі..........................................................................................	30
4.1.	Қисықмойынды - шатунды механизмге әсер ететін күштер........	30
4.2.	Индикаторлық диаграмманың қашауы...........................................	33
4.3.	Динамикалық күшті есептеу………………………………………	35
4.3.1	Мпа – ға тоғысып қозғалатын массасының меншікті инерция күші....................................................................................................	35
	Қолданылған әдебиет тізімдері.......................................................	38
	Қосымша……………………………………………………………	39

К і р і с п е

Курстық жұмыс оқу процесінің 6 және 7 семестріндегі 050713 – «Көлік, көліктік техника және технологиялар» мамандығында оқитын студенттердің «Көлік техникасының энергетикалық қондырғылары» пәнінің оқу кезеңін аяқтайды. Курстық жұмыстың мақсаты:

Оның оқу процесінен алатын білімді баянды ету; үрлеу жүйесінің негізгі көрсеткіштерін және піспектік бөлігінің жылулық және динамикалық есептеу әдісін меңгеру;яғни олардың жұмысы мен қондырғыларын таңдаудағы дағдысынигеру;локомотивтегі оның жұмыс шарттарын және қозғалтқыштың жобада қабылданған конструкциялық элементтерін оқып үйрену;студенттің сызбаларды рәсімдеуді,анықтама беру әдебиеттерін, МЕМСТ бойынша қолдануын, түсіндірме хатты құру және тағы басқа дағдыларын өнімдердің жылу техникалық есептеуін орындап және нақтылы инженерлік есептерді өздігімен шығарып білуін дамыту болып табылады. Студент жұмысты орындамастан бұрын методикалық нұсқауда қолданатын әдебиеттермен, тапсырмалармен және курстық жобаның мазмұнымен толық танысуы керек.

1. Курстық жобаның орындалуы туралы жалпы нұсқаулар

Курстық жоба графикалық бөлімнен және енсептеу-түсіндірме хат түрінде рәсімделуі керек.

1.1. Есептеу-түсіндірме хатын рәсімдеу нұсқалары

Есептеу-түсіндірме хаты А4 (297*210мм) формат бетіне орындалады және компьютерлік орындаумен машинамен жазылған мәтінненжәне ұқыпты жазумен,қолмен жазылған мәтіннен түптелген түрде тапсырылады.Барлық өлшемдік шамалары үшін ,(СИ)бірліктің халықаралық жүйесі қолданылады. Анықтама беру материалдарды, өрнектерді, қолданылатын кестелерді, талап етілетін есептеу шамаларын таңдау кезінде әдебиеттерде жіберілуі керек. Есептеу өрнектері жалпы түрде өткізіледі. Есептерді өрнек бойынша аралықсыз есептеумен өткізекді және тек соңғы қорытындысымен өткізеді. Өрнекке кіретін әріптік белгіленуі түсіндіріледі. Барлық шығарылған есептер үтірден кейін бір мағынаны білдіретін санға дейін дәлдігімен өткізіледі.Кестелер мен суреттер түсіндірме хаттың бетінде немесе А4 (297х210) форматына миллиметрлік қағазға немесе ЕСКД және МЕМСТ-ң барлық талабымен сақталған (420·297)А3-ке орындалуы мүмкін. Түсіндірме хатына тігілген түсіндірме хаттың парақтары, кестелер және суреттер нөмірленуі керек. Нөмірлеу барлық түсіндірме хат бойынша рет-ретімен болуы керек.

1.2. Есептеу-тусіндірме хатының құрылымы

Түсіндірме хаттың құрылымдық элементтері келесі тізбектелуден тұруы керек:

-титулдық беті;

-тапсырма (берілгендері);

-мазмұны;

-кіріспе (негізгі тапсырманың қысқаша жазылуы және курстық жобаның мақсатыныңбелгіленуі);

-қозғалтқыштың піспек бөлігінің жұмыстық процесін жылулық есептеу;

-үрлеу жуйесінің негізгі көрсеткіштерін есептеу;

-піспектің қозғалысының кинематикалық сипаттамасын есептеу;

-шатунды-қисықмойынды механизмді динамикалық есептеу;

-оқулық-зерттеулік өңдеу(қондырғының қысқаша жазбасы,берілген тораптың жұмыс принципі және мақсаты);

-қорытынды;

-қолданылған әдебиеттер тізімі;

-қосымшалар;

1.3. Жобаның графикалық бөлімінің мазмұны бойынша жалпы нұсқау

Жобаның графикалық бөлімі А1(594х841мм) форматы сызу қағазының 2-бетінен тұрады.Бірінші бетінде жобаланған қозғалтқыштың көлденең қимасы орындалады,ал екіншісінде тапсырмаға сай торабының қимасы орындалады.

1.3.1. Қозғалтқыштың көлденең қимасының сызбасы

Қозғалтқыштың көлденең қимасы цилиндрдің екі V-түріндегі орналасу кезі бойынша және қатар кезінде цилиндрдегі біреуі бойынша орындалады.

Сызбаны орындай отырып қозғалтқыштың басты жұмыстық механизміне қатысты бөлшектердің және негізгі тораптың ұқыпты конструктивтік өңделуі негізінен мән беріп түсінген жөн.(ҚШМ,иінді білік,газтаратылу жүйесі,жану камерасының бөлшектері) және қатысты периферлік тораптың және бөлшектің (үрлеудің,сүзгінің,тұрбажетектің,сорғылардың агрегаттары) немесе олардың көрсетілуін жақсылап,контурлық көрсетілуге дейін толық көруге болады.

Қозғалтқыштың көлденең қимасында габариттік өлшемдері көрсетіледі,(ұзындығы,ені) және түсіндірме бөлімінде есептелген бөлшектердің өлшемдері(цилиндрдің диаметрі,піспек жүрісі және т.б).