67. Хискей Небрас тесті.

Тест ХІХғ. пайда болып, оның пайда болуына көрнекті ағылшын оқымыстысы Гальтонның есімімен тығыз байланысты. Оның психодиагностикаға ашқан жаңалығы – жеке адамның дара ерекшеліктерін зерттеу техникасын құрды, стастикалық әдісті еңгізді. Ес түйсігін зерттеу әдісін ойлап тапты. Қиялды зертеу үшін, ол арнайы сұрақтар құрып, қандай да бір объектіні көрсету ұсынылды, сонымен онда туған образдың ерекшеліктері туралы сұрақтарға жауап алынды. Ақыл - ойды зерттеу үшін Гальтон анкета әдісін қолданып, оған эксперименттік зерттеуді қосты.

68. Мектепке дейінгі жастағы, бастауыш сыныптарда, жеткіншек жастағы естімейтін балалардың сөздерді сөйлеу барысында қолдану ерекшеліктерін атаңыз

69. Естімейтін баланың меңгеретін сөйлеу тілінің түрлерін атаңыз «Полиглоссия», «екі тілділікті» түсіндіріңіз.

Полиглоссия- екі тілділік мағынасын білдіреді, ол дегеніміз біздің балалардың жағдайында яғни есту қабілеті зақымдалған балаларда ауызша сөйлеу тілімен қоса дактильдік сөйлеу тілін және ым-ишара тілін қолдануы.

Важной особенностью психического развития глухих детей является почти одновременное овладение ими несколькими различными видами речи — словесной (устной и письменной), дактильной и жестовой, т.е. своеобразная полиглоссия, как называл ее Л. С. Выготский.

70)

1	Педагогикалық психология	Оқу, тәрбие істерінің оқушы санасына қалайша әсер ететіндігін зерттейді. Оқу материалының мазмұны мен көлемін анықтау, балалардың жас мөлшеріне лайықты оқулықтар мен бағдарламалар құрастыру кейбір оқушылардың екінші жылға қалу, мектептен шығып кету себептері, тәрбиеленуі қиын балалармен жұмыс істеудің жоспары, жыныс тәрбиесі, бағдарламалап оқыту (алдын-ала жасалынған үлгіге қарап оқыту әдісін ұтымды етіп ұйымдастыру), педагогикалық психология зерттейтін ғылыми мәселелердің бір тобы. Тармақтары: 1. Оқыту; 2. тәрбие; 3. Ұстаз.
2	Медициналық психология	Дәрігер мен науқастың арасындағы қатынасты, олардың мінез-құлқының түрлі құрылыстарын зерттейді. Емдеу мен психотерапияның психологиялық әдістерін жасаумен айналысады. Ол өз тарапынан нейропсихология, психофармакология, психотерапия, психопрофилактика, психогигиена дейтін салаларға бөлінеді.
3	Жас ерекшелік психологиясы	Қалыпты адам психологиясының даму заңдылықтарын нәрестелік кезеңнен қарттық кезеңге дейінгі психологиялық ерекшеліктер мен заңдылықтарды зерттейтін психология саласы. Тармақтары: 1. Балалар; 2. Жеткіншектер; #3. Жастар; 4. Ересектер (акмиология); 5.Қарт адамдар психологиясы (геранто психология).
4	Арнаулы психология	Адам дамуының бірқалыпты даму жолынан ауытқуы. Ми ауруына ұшыраған психикалық күйзелістері мен осы саладағы себептерді қарастырады. Тармақтары: 1. Олигофрено психология – ми зақымы ауруымен туылған адамдардың психологиясының зерттелуі; 2. Сурдо психология – саңырау немесе керең адамдардың психологиясын зерттейді; 3. Тифло психология – нашар көретін немесе соқыр адамдардың психологиясын зерттейді.
5	Әлеуметтік психология	Тұлғаның әлеуметтік – психологиялық көріністерін, индивидтің басқа адаммен өзара қарым-қатынасын, адамдардың психологиялық үйлесімдігін, үлкен топтардағы әлеуметтік психологиялық көріністерді зерттейді.

71) Выготский Лев Семенович (1896-1934) Көрнекі психолог ғалым Л.С.Выготский 1896 жылы 5 қарашада қазіргі Витебскі облысы Орша қаласында (бұрынғы Могилев губерниясы) туған. Ата-анасы білімді, шетел тілдерін жақсы меңгерген адамдар болған. Отбасы мен әулетінің тағылымы мен өнегесіне жастайынан қаныққан Выготский өзінін қысқа өмірінде зеректігі мен ынталығына орай ғалым мен өнердің сан-саласынан әр тарапты терең білім алып, өз дәуірінің озық ғалымы және ардақты азаматы болып жетілді. Л.С.Выготскийдің психология ғылымында ерекше орын алатын теориясы – бала дамуының жақын арадағы аймағы деп аталады. Бұл теорияның түпкі мәні – баланы тәрбиелел оқыту, оған білім беріл, дүниетанымын қалыптастыру үнемі онын табиғи даму деңгейінен оздырып отыруды талап етеді  Арнайы психология саласында Л.С.Выготский кемтар балаларды оқыту мен тәрбие істерінде тиімді жолдар арқылы елеулі табыстарға жетуге болатындығын ғылыми тұрғыдан ашып көрсетті. Оның зерттеу нәтижелері тек психологияға ғана емес,адамтану ғылымдарына қатысты өзге де ғылыми пәндер болып саналатын: дефектология, тіл білімі, психиатрия, өнертану, этнографияның дамуына пайдалы үлесін қосты. Выготский мектебінің өкілдері (Божович Л.И., Запорожед А.В., Левина Р.Е., Леонтьев А.Н., Лурия А.Р., Эльконин Д.Б.,т.б.) Негізгі еңбектері: 6-томдық шығармалар жинағы (1982-1984) "Педагогикалық психология"(1926), "Қылықтар тарихының этюдтары"(1931, Луриямен А.Р. бірге), "Өнер психологиясы"(1965), 

72) Сезімнің топтастырылуы

73) Л.И.Нейманның классификациясы кеңінен таралды (1961). Бұл классификацияның ерекшелігін мүлдем естимейтін диагнозы есту арнасының қабылдау көмегімен және көлеміне байланысты төрт топқа бөлінеді. Бұл классификацияны тональдық аудиометриямен сөйлеу арқылы классификацияны белгілейміз.

I топ. Ең төменгі арнаны қабылдайтын саңырау балалар (125-150гц). Бұл балалар құлақ түбіндегі өте қатты дыбыстарға, айқайға реакция береді.

II топ. Есту арнасын қабылдайтын саңырау балалар (150-500гц). Олар о, у дыбыстарын ажырата біледі.

III топ.(125000гц) арасындағы есту арнасын қабылдайтын балалар.

IV топ. (125-2000гц) арнаны қабылдайтын балалар.

III-IV топтағы балалар жақын жердегі дыбыстарды ажырата алады.

IV топтағы балалар барлық дауысты дыбыстарға, қысқа сөздерге реакция беріп, ажырата алады.

VI топтағы балалар барлық дауысты дыбыстарға, қысқа сөздерге реакция беріп, ажырата алады.

74)

75) Жалпы мекемелердің оқушыларына қарағанда арнайы мектеп оқушылары уақыт бірліктерін ажыратудан қиналады. Есту қабілетті зақымдалған оқушы 1 сыныпқа келгенде қарапайым терминдерді білмей келеді. Мысалы: кеше,ертең бүгін секілді сөйлемдерді дұрыс қолдана алмайды. Олардың көбісі уақыттың қайта қайталанып және оның өтіп жатқанын білмейді. Балалардың көбісі уақыт түнде ұйықтайды, ал күндіз ғана өтеді деп ойлайды . «Кеше,бүгін,ертең» ұғымдарын айту үшін көрнекілітер қолданамыз .Егер бүгін дүйсенбі болса, кеше қандай күн . Балалардың сөздік қорлары дамиды,ойлау қабілеттері жетіледі,көңіл бөледі және моторикалары дамиды. Табиғаттың өзгеруін олар тікелей қабылдап,яғни қазір қай мезгіл деген сұраққа олар кеше көктем болды,бүгін суық қыс басталды деп ойлайды.

76) Қиял – бұл біздің қоршаған сыртқы дүниедегі заттар мен құбылыстардың бейнелерін жаңғыртып, оларды өңдеп бейнелеуден тұратын жоғарғы танымдық процесс. Қиялдың көмегімен біз жақын, алыс , қашық болашағымызды оқиға желісін болжай аламыз. ЕҚЗ балаларда қиялдың спецификалық ерекшеліктері олардың сөйлеу тілінің кеш қалыптасуына, әсіресе, сөз мағынасын түсінуіне, сюжеттік – рөлдік ойын барысында ойлауының артта қалуымен байланысты. Қиял актив, пассив болып екіге бөлінеді. Қиялдық бүтіндей пассивтік түрінің шегі - түс көру. Түс көрудің физиологиялығын жан-жақты түсіндіріп берген И. П. Павлов болды.  Актив қиялдың ерекше бір түрі — арман. Мысалы келтіретін болсақ: бала кішкентай кезінен ақ оның өскенде кім болатынын,не жұмыс жасайтынын армандайды. Баланың көкейіндегі ізгі ниет, болашақтан күтер үміт, алға қойған мақсат. Арман сөзінің қолданылу аясы кең. Ол шығармашылық қиялдың дайындық сатыды деп есептелінеді.

77) Ойын –өнер білімінің құрал жабдықтарын меңгеруге,оқушыларды тәрбиелеу мен дамыту да маңызды орын алады. Ойын шеңберінде әр-түрлі әдістер қолданылады. Ойын арқылы өткізілген сабақ қызықты сонымен қатар баланың танымдық белсенділіктерін байқағыштығын зейін ойлауын арттырады. Оған мысал ретінде дидактикалық ойындарды алуға болады

«Сиқырлы қапшық»  Ойынның мақсаты: заттарды белгілі бір қасиеттері бойынша салыстыруға, топтастыруға үйрету.  Ойынның құрал-жабдықтары: түсі, өлшемі, пішіні бойынша әр түрлі ойыншықтар.  Ойынның мазмұны: Балалар «Сиқырлы қапшықтың» ішіндегі затты ұстап көріп, пішінін анықтайды, ойыншықты алған соң атын атап, түсін айтады. 

Мұғалім сиқырлы қапшықты алып, ішіне әр түрлі пішіндегі ойыншықтарды салады Мұғалім мынау не ?деп сұрайды Дұрыс Мұғалім мынау не? Дұрыс Кезектілігімен бала ойыншықтарды сиқырлы қапшықтан алады және оны атайды.

Бала сиқырлы қапшықтың ішінен ойыншықты алады Ол сиыр Бала келесі ойыншықты сиқырлы қапшықтың ішінен шығарады Ол Ат

78)Ойлаудың ассоциативтік теориялары.

Құрылымдық психологияға сәйкес жеке сезімдік елестер психологиялық тәжірибенің бастапқы элементтері болып табылады. Осындай жеке сезімдер елестер арасында ерекше байланыстар немесе ұқсастық, контрастылық, уақыт пен кеңістікте сәйкес келу сияқты аасоциациялар орнайды. Осылайша, ассоциативтік психологияда ойлау сезімдік елестердің ассоциациясы ретінде түсініледі. Бұл бағыттардың психологтардың негізгі қойған міндеті– ойлаудың белгілі логикалық формаларын ассоциация заңына сәйкес түсіндіру. Ұғымдардың қалыптасуы елестерді ассоциациялау барысында жүзеге асады деп есептелінді. Пікір ұғымдарды ассоциациялау, ал ой қорытындысы пікірлердің ассоциациялау нәтижесі ретінде түсіндірілді.

Осылайша, мәнді мен жалпының арасына теңдік белгісін қою тұтас аcсоцианизмге тән құбылыс болды. Бұл бағыттағы теоряиларға келесі тұжырымдар енді:

1. Г. Мюллердің “диффузиялық репродукциялар” теориясы. Берілген тұжырымдамаға сәйкес, екі (немесе одан да көп) елестердің үйлесімі былайша қалыптасады: субъекте олардың әрқайсысы судағы шеңберлер тәрізді басқа елестермен ассоциацияларының ағымын тудырады (ал бұлар өз тарапынан дәл солай жаңа ассоциацияларды тудырады).

2. Ойлау үйрену ретінде. Бұл жерде талдаудың негізгі элементтері болып, қозғалыстық реакция және оларды үйлесімге келтіру заңдылықтары бөлініп шығады. Жаңа стимул–реакциялық байланыстар, яғни шартталу механимздері инттелектуалдық мінез– құлыққа тән емес. Сондықтан ойлау бұл жерде үйрену, интеллектуалдық практикалық міндетті шешу дағдысын қалыптастыру болып табылады.

79) Даму психологиясында эксперименттің рөлі өте зор. Бұл әдістің маңызды ерекшелігі зерттеушінің керекті құбылыстың көрініс беруін тосып отырмай, оны туғызатындығы. Эксперименттік әдістің 2 түрі бар:  1) лабораториялық эксперимент – арнаулы жағдайда, жайда өткізіледі;  2) табиғи эксперимент – табиғи жағдайда адамның іс-әрекетінің барысында өтеді. Табиғи экспериментті психологияға 1910 жылы А. Ф. Лазурский енгізді. Табиғи эксперимент бойынша психологиялық зерттеулер адамның өмір тіршілігіндегі үйреншікті жағдайына сәйкес жүргізіледі. Кейбір жағдайларда бұл әдіс психологиялық және педагогикалық эксперимент деп те аталады. Психологиялық-педагогикалық зерттеулер бойынша әр түрлі жас кезеңдерінде адамның қалыптасуы қарастырылады. Әсіресе, баланы зерттеуде табиғи эксперимент жетекші рөл атқарады. Оқу-тәрбие процесі жағдайында жүргізілген табиғи эксперимент оқушылардың танымдық әрекеттерін жеке адамның қалыптасу ерекшеліктері мен жеке адамдар арасындағы қатынастарды тәрбиешінің табиғи жағдайға жақын әлеуметтік ұйымдастырған және арнайы өзгерткен жағдайларында зерттеуге мүмкіндік береді.