1)Бауыр жасушаларындаы май қосындылары

Б.қара судан кармин;1жасуша;2ядро;3цитоплазмадағы май қосындылары;препаратта көп бұрышты бауыр жасушасы берілген.ортасында қызыл түсті ядросы мен цитоплазмасында диаметі әр түрлі қара түсті май талшықтары бар.қызметі:қоректік

2)Пияз қабығының жасушаларындағы кариокенез

б.темірлі гематоксилин.1.профазада ядро қабығы еріген,ядро шырыны мен жасуша цитоплазмасыараласып,хром.шиыршықталып,цитоплазмаға жайылған.2.метафазадажасуша орталығы жасушаның 2 жақ полюсіне тартылып,ұршық жіпшелері болып хромосомалар жасушаның экваторына жинақталған.3.анафазада хромосомалар хроматидтерге ажырап,2жақ полюске тартылған.4.телофазада жаңадан 2 жас жасуша п.б.5.интерфазада жасушаның бөлінуіне дайындық кезеңі өтеді.қызметі:жасушаның бөлінуі

3)Адам сперматозоиды

Б.гематоксилин.пішіні жіп тәрізді ұзындығы 70мкм құрайтын қозғалмалы жасуша.Басымен құйрығына ажыратамыз.басында гаплоидты хромосомалар бар.Құйрығының 4 бөлігі бар:байланыстырушы,аралық,негізгі,соңғы.Басы,1-акросома;2-байланыстырушы бөлік;Құйрығы.а-аралық;б-негізгі;в-соңғы.Сперматозоидтардың саны адамда өте көп.Сперматогониядан пісіп-жетіліп,түрлену мерзімі шамамен 72 тәуліктей.қозғалыс құйрығының көмегімен жүзеге асады.орташа жылд.30-50мкм/сек.Оның қозғалысы хемотаксис ж/е реотаксис(сұйыққа ж/е химиялық қоздырғашқа қарсы қимыл жасау)қасиеттеріне байланысты өтеді.Сырты цитолеммамен қоршалған,басында жұмыртқа жасушасын тани білетін гликозилтрасфераза дейтін рецепторы болады.Ферментердің негізі қызметі ұрықтану процесінде жұмыртқа жасушасының қабығын ерітеді.Адам сперматозоидында 23хромосома бар.

4)Сүтқоректілердің жұмыртқа жасушасы

б.Гематоксилин-эозин.1.ядро.2.цитоплазма.3.мөлдір қабық.4.сәулелі тәж.препаратта аналық жыныс жасушасы пішіні домалақ;диаметрі-130мкм.құрамында жасуша цитоплазмасында сарыуыз қосындылары біркелкі орналасқан мөлшері аз.Сондықтан адам овоцитті олигоцолецитальды болып табылады.Ядросында гаплоидтыхромосомалар бар.Сырты цитолеммамен мөлдір қабықпен ж/е сәулелі тәжді қабықтармен қапталады.қызметі:ұрықтану.

5)Жұлын түйіні нерв жасушаларындағы Гольджи аппараты

б.осмидің 4 тотығы.1.жасуша.2.ядро.3.цитоплазма.Гольджи аппараты.Препаратта домалақ пішінді жұлын түйінінен алынған жасуша берілген.Әр жасушаның денесінің ортасында ашық түсті ядросы көрінеді.Сонымен қатар цитоплазмасында қара түсті иректелген денешіктер Гольджи аппаратын көрдім.Гольджи аппараты эндоплазмалық торлармен тығыз байланысты,сондықтан торда заттар аппараттың қапшықтарында(қуысында)толық синтезделіп,көпіршіктер түрінде бөлініп,жасуша цитоплазмасынан шығады.Гольджи аппаратының өзінде майлар,көмірсулар т.б.заттардың синтезі өтіп,майда түрінде лизосомалар бөліп шығады.қызметі:біріншілік лизосомаларды синтездеу.

6)Плацента.Ұрықтық бөлігі

Плацентаны 2 бөлікке ажыратамыз:ұрықтық(нәресте бөлігі),аналық бөлік.Ұрықтық бөлігі (parsfetalis)бүрлі хорионнан ж/е бұған бекініп жатқан амнион пластинкасынан тұрса,ал аналық бөлігі(pars materna)жатырдың кілегейлі қабығының өзгерген түрі-базальдыпластинкадан тұрады(disdua basalis).Disdua basalis-ана босанғанда сыпырылып түседі.Плацентаның қалыптасуы ұрықтық дамудың 3-ші аптасында басталады.бұл кезде екіншілік хорион бүрлеріне қан тамырлары еніп,үшіншілік бүрлі хорион пайда болады.Паценаның толық қалыптасуы жүктіліктің 3айында аяқталады,нәрестенің туғанға дейінгі дамуын жүзеге асырады.Плацентаның құрылыс-қызметін атқаратын бірлігі болып котиледондар саналады.Котиледондар-құрамында бағаналы ж/е бұдан тараған екіншілік,үшіншілік тармақтары бар,хорионның бүрлері.Плацентада котиледондардың саны 200-ге жетеді.

7)Плацента.Аналық бөлігі

1.ана қанына толы лакуналар.2.хорион бүрлерінің кесінділері.3.базальды пластинка.4.децидуальды жасушалар.Жатырдың базальды пластинкасынан,котиледондарды бір-бірінен бөліп тұратын дәнекер тінді септалардан ж/е ана қанымен толы шұңқырлардан тұрады.Плацентаның бір бөлігінде трофобласттың жасушалары болады.Жатырдың түсетін қабығының терең бөлігі трофобластпен бірігіп,базальды пластинканы түзеді.Жатыр эндомтриясының базальды қабаты құрамында децидуальды жасушалар бар.Адам плацентасының d-15-18см,қалыңдығы-2-3см,салмағы-500-1000гр.қызметі:тыныс алу,қоректік заттарды тасымалдау,бұл заттарға:су,эликтролиттер мен иммуноглобулиндер жатады.Плацента арқылы нәресте денесінен крексіз зат өнімдері шығады.Плацента эндокринді қызметте атқарады.Бұлармен қоса жатырдың ет қабығы-миометриінің жиылуын да реттейді.

8)Шошқаның кіндігі

б.Гематоксилин-эозин.1.амнион эпителий.2.сарыуыз қапшығының қалдықтары.3.артериялар.4.аллантоистың қалдығы.5.вена.6.кілегейлі дәнекер тіні.Кіндік негізінен мезенхимадан,амнион аяқшасының ішінде дамиды.Кіндіктің пайда болуы түзілуіне аллантоистың да қосатын үлесі бар,кіндіктің қан тамырлары аллантоист арқылы өтеді.Кіндіктің сырты бір қабатты амнион эпителиймен жабылған.Кіндік өте серпімді дәнекер тінді құрылым,құрамында екі кіндік артериясы мен бір кіндік венасы болады.Кіндіктің негізі кілегейлі дәнекер тіннен тұрады.Бұл тінді Вартонов кілегейлі дейді.Кіндіктің құрамындағы бұл тіннің маңызы өте зор,қан тамырларының қабырғаыс қысылмай,бір-біріне жабыспайтындай етіп жағдай жасалады.Кілегейлі тіннен көптеген зиянды агенттер микробтар өтпейді.Кіндіктің ұзындығы 40-50см,d-1,5см.

9)Қоян бүйрегінің түтікшелеріндегі аласа призмалы эпителий

Бүйрек түтікшелерінде бір қабат,бір қатарлы куб тәрізді эпителий орналасқан.Бұл базальды мембранаға бекінген.Биіктігі мен ені бірдей,цитоплазмасы оксифильды қызыл,ядросы базафильды түске боялған жасушалар.1.куб тәрізді жасушаның апикальды полюсі.2.куб тәрізді жасушаның базальды полюсі.3.жасуша ядросы.4.түтікшелердің қуысы.5.түтікшелерді қоршап жатқан дәнекер тіні.қызметі:реабсарбция.Реабсарбция-қайта сору қызметін атқарып,пайда болған біріншілік несептен көптеген заттарды қанға сорады.

10)Қоян бүйрегінің түтікшелеріндегі биік призмалы эпителий

бояуы Гемотоксин-эозин.1.призма тәрізді апикальды полюсі.2.призма тәрізді базальды полюсі.3.жасуша ядросы.4.түтікшелердің қуысы.5.түтікшелерді қоршап жатқан дәнекер тіні.Биік призмалы эпителий биіктігі енінен ұзын эпителиоциттерден құралады.цитоплазмасы-опсофилді;ядросы-базофилді.қызметі.реабсарбция. Реабсарбция-қайта сору қызметін атқарып,пайда болған біріншілік несептен көптеген заттардың қанға сорады.

11)Ит кеңірдегінің көп қатарлы кірпікшелі эпителий

Бояу гематоксилин-эозин.1.жасушаның кірпікшелі.2.бокаль тәрізді жасушалар.3.кірпікшелі жаушалар.4.базальді жасушалар.5.кілегейлі қабықтың меншікті пластинкасының дәнекер тіні.6.тамырлар.Ауа жолдарындағы эпителий-кірпікшелі бокал тәрізді жасушалар ауа жолына муцинді секрет бөліп,механикалық,инфекциональді ж/е басқа да әсерлерден сақтайды.базалды жасушалары қысқа,базалді мембранаға өте жақын орналасады.бұлар комбиальді жасушалар.кірпікшелі жаушалары биік,пішіні призмалы, апикальді полюсіне көптеген кірпікшелері болады.қызметі.қорғаныштық қызмет.

12)Сиыр көзінің қасаң қабығындағы мүйізделмейтін эпителий

Бояуы гемотоксилин-эозин.1.жалпақ жасушалар қабаты.2.тікенекті жасушалар қабаты.3.балальді жасушалар қабаты.4.базальді мембрана.5.талшақты дәнекер тіні. көздің қасаң қабығын,ауыз қуысын,өңешті қаптайды.құрамында:базальді,аралық,үстіңгі жалпақ жасушалар қабаттары болады.базалді қабат-эпителиоциттерінің пішіні призма тәрізді базальді мембранаға бекиді.Бұлардың арасында митоз жолымен бөлінетін бағаналары жасушалар б\ды.Пішіні тікенек тәрізді,көп бұрышты аралық қабат жасушалары құрамында тонофиб-риллалары болатын,десмосомалармен байланысады. Жоғарғы н\е үстіңгі қабаты жалпақ жасушалардан тұрады.Бұлар тіршілік циклін аяқтайтын, үнемі жаңаланып түсіп отыратын қабат.қызметі.қорғаныштық қызмет атқарады.

13) Қоян қуығының ауыспалы эп.56-сурет

1.үстіңгі жасушалар қабаты 2.аралық жас-р қаб 3.базальды ж.қ 4.талшықты дәнекер тіні

Қуық пен несепағардың кілегейлі қабығы жатады. тарылып кеңейгенде эп. жасушалары өзгеріп отырады

Эпителий тінін былай жіктейді:

1) Эпидермальды-эктодермадан дамыған көп қабатты мүйізделген мүйізделмеген

2) целонефродермальды-мезодермадан дам. Құрылысы: жалпақ куб призма тәрізді

3)Энтеродермальды-энтодермадан дам. 1қабатты призмалы

Қызметі: ішектегі сорып сіңіруге қатысады

4)Эпендимоглиальды-нерв түт. дамыған ми қарыншаларын тыстайтын эп-ң ерекше түрі эпендимоциттер

5)Ангиодермальды-қан тамырларының ішін тыстайды 1қабатты жалпақ

14) Адам қанының жағындысы. Х1000 , 59-60-61 суреттер

1 Эритроциттер 2 Сегментті ядролы нейтрофилдер 3 Тромбоциттер

Эр-р: d=7,5мкм (нормоцит,азы микроцит,көбі макроцит, мөлшері өзгеруі-анизоцитоз), ерлерде-3,9-5,5 ал әйелдерде 3,7-4,9х10нын 12дәрежесі

Түрі: дискоцит 80-90%, планоцит(жалпақ) эхиноцит(ескірген), стоматоцит(кумбез тәрізді), сфероцит(шар тәр), ретикулоцит(жас түрі)

Нейтрофилдер: саны көп 48-78%,d=10-12мкм, 3-5тей сегменті болады ядросында, тіршілігі 5-9тәулік. Үш түрі бар:Жас, Таяқша, Сегментті ядролы

Қызметі: микроорганизмдерді фагоцитоз жолымен жояды

Тромбоциттер: пішінсіз,түссіз,d=2-4мкм, топтасып орналаскан, 9-10кун тіршілік етеді

Мегакариоциттерден дамыған ядросыз фрагменттер, ескірген томбоциттерді көк бауырдағы макрофагтар жояды

Қызметі: қанды ұйытуға қатысады,қорғаныс қызм атқ

17)Адам қанының жағындысы. Х1000. Эозинофил .64-69 суреттер

0,5-5%. D=12-14. Ядросы көбіне 2 сегменттен тұрады,цитоплазмасында Гольджи аппараты, аздап митохондриялары болады, стресс реакциялары кезінде азаяды, 12сағаттай қан құрамында болып кейін тінге өтіп кетеді

Қызметі: кристаллоидты түйіршіктері антипаразиттік қызмет атқарады, аллергиялық қызм атқ, Гистаминнің метаболтзміне қатысып,оның қандағы мөлшерін төмендетеді

18 )Адам қанының жағындысы, Базофил. 70-77 суреттер

0-1%, d=11-12мкм, сегменттелген ядросы(2-3)бар, цитоплазмасында органеллалардың бәрі кездеседі, олардың түйіршіктерінің құрамында гепарин, вазоактивті гистамин,бейтарап протеазалар бар

Қызметі: иммунды және аллергиялық реак-а қат-ы, қанның ұюы мен қантамырлар қабырғасының өткізгіштігін реттейді

19) Адам қанының жағындысы. 1-сегментті ядролы нейтрофил,2-кіші лимфоцит. 78-79 суреттер

Нейтрофилдер: саны көп 48-78%,d=10-12мкм, 3-5тей сегменті болады ядросында, тіршілігі 5-9тәулік. Үш түрі бар:Жас, Таяқша, Сегментті ядролы

Қызметі: микроорганизмдерді фагоцитоз жолымен жояды

Кіші лимфоцит: цитоплазмасында: везикулалар, лизосомалар, бос рибосомалар,полисомалар,Гольджи аппараты болады

Ашық және күңгірт деп бөлінеді: Кіші күңгірт түстісінің цитоплазмасы электронды тығыз базофильді боялған, цитоплазмасында рибосомалары өте көп, Ірі әрі дөңгелек пішінді гетерохроматинді ядросы бар және оны қоршаған сақина тәрізді цитоплазмасы көрініп тур

20) Адам қанының жағындысы. Орташа лимфоцит. 82-85суреттер

Жалпы лимфоциттердің 10-12%құрайды, Диаметрі- 7-10мкм, Ядросы дөңгелек,бұршақ тәрізді. Органеллаларының бәрі бар, Ерекшелігі: Ядро маңында концентрлі орналасқан түйіршікті эндоплазмалық тордың түтікшелері болады

Ірі әрі дөңгелек пішінді гетерохроматинді ядросы бар және оны қоршаған сақина тәрізді цитоплазмасы көрініп тур

Қызметі: иммундық реакцияларға қатысады

21) Адам қанының жағындысы. Ірі лимфоцит.86-88сурет

Диаметрі 10мкм жоғары, бұлар жаңа туған сәби мен жас балалардың қанында кездеседі,ересектерде болмайды

Ірі әрі дөңгелек пішінді гетерохроматинді ядросы бар және оны қоршаған сақина тәрізді цитоплазмасы көрініп тур

22) Адам қанының жағындысы. Моноцит. 89-92сурет

D=9-12,басқа лейкоциттерге қараанда ірі, лейкоциттердің 6-8%құрайды, ядроларының пішіні әртүрлі(таға, бұршақ)кейде бөлшектенген, ядрошықтары 1-еу кейде бірнешеу, цитоплазмасында түйіршікті лизосомалары бар

Ерекшелігі: құрамында лизосомалар, фагсомалар, фаголизосомалар бар

Қызметі: макрофагтық немесе монокулеарлы-фагоцитарлы жүйеге қатысады

23) Адам қанының жағындысы Кіші лимфоцит 80-81 сурет

Кіші лимфоцит: диаметрі 4,5-6мкм, цитоплазмасында: везикулалар, лизосомалар, бос рибосомалар,полисомалар,Гольджи аппараты болады

Ашық және күңгірт деп бөлінеді: Кіші күңгірт түстісінің цитоплазмасы электронды тығыз базофильді боялған, цитоплазмасында рибосомалары өте көп, Ірі әрі дөңгелек пішінді гетерохроматинді ядросы бар және оны қоршаған сақина тәрізді цитоплазмасы көрініп тур

24) Егеуқұйрықтың борпылдақ қалыптаспаған дәнекер тіні 93-сурет

1-коллаген талшықтары, 2-жасушалар, 3-эластин талшықтары

Борпылдақ дәнекер тіні ағзада көптеген мүшелердің құрамында кездеседі, қан мен лимфа тамырларының сыртын қоршайды, құрамында жасушалар мен жасушааралық заты бар

Коллаген талшықтары: дәнекер тіндеріне мықтылық қасиет беретін, қалыңдығы 1-3мкм, ұзындығы әр түрлі фибриллярлы белок,14 түрі бар,триплеті бар полипепдті тізбек-молекулярлық деңгейдегі түрі-проколлаген,жасуша аралық затқа синтезделінеді

Эластин талшыктары: өте созылғыш, майысқыш, қалыңдығы 1,2-1мкм, негізгі белогы –эластин