8.Оқу тәртібінің саясаты.

Кәсіби қазақ тілі пәні – міндетті пән. Оқу жүктемесінің көлемі 2 кредиттен тұрады, оның ішінде семинар (практикалық) сабақ – 30 сағат.

Пәннің талаптары: аудиториялық сабақтарға міндетті түрде қатысу, мәселелерді, сұрақтарды талқылауға белсене қатысу, семинар сабақтарына оқу-әдістемелік құрал және негізгі әдебиет бойынша алдын-ала дайындалу, БӨЖ тапсырмаларын сапалы және уақытылы орындау, бақылаудың барлық түріне қатысу (ағымдық бақылау, БӨЖ тапсырмалары, аралық бақылау, қорытынды бақылау).

Білім алушылардың білімін бағалауда аудиториялық сабақ барысындағы жауабының сапасымен қатар белсенділігі де ескеріледі.

Глоссарий – сөздік

Белсенді үлестірмелі материал (БҮМ) (Hand-outs) – оқу сабақтарында білім алушының тақырыпты табысты меңгеруіне шығармашылығын арттыратын үлестірмелі көрнекі иллюстрациялық материал (дәріс тезистері, сілтемелер, слайдтар, мысалдар, глоссарий, өздік жұмыс тапсырмалары);

Білім алушының аралық аттестациясы – емтихан сессиясы кезінде оқу пәні мазмұнының бір бөлігін немесе оны оқып болғаннан кейін оқу пәнінің барлық көлемін меңгеру сапасын бағалау мақсатында жүргізілетін амалдар;

Білім алушының қорытынды аттестациясы (Qualification Examination) – мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында қарастырылған оқу пәндерінің көлемі мен оларды меңгеру дәрежесін анықтау мақсатында жүргізілетін амалдар;

Білім алушының оқудағы жетістіктері – оқу үдерісінде қол жеткізген және тұлғалық дамуының деңгейін көрсететін білім алушының білімі, шеберлігі, дағдысы және құзіреттілігі;

Білім алушының оқудағы жетістіктерін бақылау – жоғары оқу орны тарапынан анықталатын бақылаудың түрлі формаларымен (ағымдық, аралық және қорытынды) және аттестаттау арқылы білім алушының білім деңгейін тексеру;

Білім алушының өздік жұмысы (ары қарай – БӨЖ) – өздігінен оқуға белгіленген тақырыптар тізімі бойынша жұмыс, ол тақырыптар оқу-әдістемелік әдебиетпен және нұсқаулармен қамтамасыз етіліп, тест, бақылау жұмысы, коллоквиум, реферат, шығарма және есеп түрінде бақылау жүргізіледі; білім алушының санатына байланысты студенттің өздік жұмысы (ары қарай – СӨЖ), магистранттың өздік жұмысы (ары қарай – МӨЖ) және докторанттың өздік жұмысы (ары қарай – ДӨЖ) болып бөлінеді; БӨЖ-дің барлық көлемі білім алушының күнделікті өздік жұмысын талап ететін тапсырмалармен анықталады;

Демонстрация (лат. Demonstpatio – көрсету) – барлық топқа әр түрлі көрнекі құралдарды көрсетуде қолданылатын әдістемелік тәсіл.

Диалог – екі адам арасындағы сұрақ-жауап үлгісінде өткізілетін сұхбаттасу.

Дискуссия (лат. Discussion – қарастыру, зерттеу) – мәселені талқылау үрдісі, оны шешу жолдарында берілетін ұжымдық зерттеу тәсілі.

Жағдаяттық тапсырма – білім алушының белгілі бір оқиғаға немесе жағдайға қатысты орындайтын жұмысы. Көп жағдайда бұл тапсырма рөлдік үлгіде орындалады.

Жазылым – сөйлесім, тыңдалым-оқылым үнемі жазба жұмыстарымен ұйымдастырылады. Жазба жұмысының тақтада жазу,көшіріп жазу, шағын реферат, баяндама, аннотация т.б. түрлері жүргізіледі.

Монолог – бір адамның кез келген тақырыпты немесе естіген, оқыған материалдарды ауызша баяндауы.

Оқылым - өз бетінше іштей оқу, дауыстап оқу техникасын меңгеру. Газет материалы, естеліктер және әңгімелер, повестер оқу тапсырылады. Өздік жұмыс барысында оқу нормаларын, талаптарын жетілдіреді.

Презентация (лат. Praesentatio - таныстыру) – жеке немесе топта орындалған оқу-танымдық жұмыстың нәтижелерін көрсету.

Сөйлесім – белгілі бір тақырып, проблема жайлы өз білгендерін қазақша толық жеткізе алуға және пікірін қарсыласымен жарыссыз арқылы жеткізуге дағдылану: Ауызекі және ресми сөйлесім үлгілерін меңгеру.

Тыңдалым – меңгерілген лексикалық материал және қосымша таныс емес мәтін материалын ауызша мәнерлеп оқып,тыңдауға жаттығу.Радио, теледидар хаьарларын тыңдауларға жаттығу және аудио-видио құралдарынан берілетін мәтіңді тыңдау,айтып беруге үйрену.

І семестр

Модуль: Қатысымның әлеуметтік-тұрмыстық саласы

1-Блок: ОТАН ОТБАСЫНАН БАСТАЛАДЫ

1-сабақ

Отбасы – шағын мемлекет

Субъектілік-предикаттық қатынастың берілуі

Қажетті сөздер мен сөз тіркестерін есте сақтаңыз.

Отбасы берекесі, дүниетаным, сана, құя білу, баулу, шектелмеу, тұжырым, сүрінбеу, бірлік, тірлік.

Мәтінді оқыңыз, мазмұндаңыз.

Отбасы – шағын мемлекет

Қазақ халқы ерте заманнан-ақ отбасы берекесі, татулық, шаңырақтың беріктігі туралы дүниетанымын қалыптастыра білген. Баланы жас кезінен бастап үлкендерді сыйлап, ақыл-кеңестерін тыңдауға үйреткен. Олардың санасына ата-ана алдындағы парыз, Отан алдындағы міндеттерді құя білген. «Үйлену – оңай, үй болу – қиын» деп, асығып үйленудің арты жақсы отбасы болуға апара бермейтінін түсіндірген. «Атаңа не істесең, алдыңа сол келеді» дей отырып, үлкенді құрметтеуді, ата-ананы сыйлауды міндеттеген. Өзің әке-шешеңе қалай қарасаң, балаларың да саған солай қарайды деп айта отырып, жаман әдеттерден аулақ болуға баулыған. «Анасына қарап, қызын ал» деген аталарымыз ертең-ақ бір үйге келін болатын қыз баланың анасына да қатаң талаптар қоя білген. Өзі жақсы ана қызына да жақсы тәрбие бере алатынына сенген. «Өз отбасыңмен ғана шектелмей, елді де көркейтуге тырыс, ел алдындағы парызыңды естен шығарма» деген тұжырымын «Ел болам десең, бесігіңді түзе» деген мақалға сыйғызған.

Кез келген шаңыраққа бала бақыт әкеледі. Қазақ халқы үшін отбасындағы қыз өзге үйге кететін қонақ іспеттес, ал ер бала – шаңырақтың иесі. Ер жігіт өзінің жарын дұрыс таңдай білсе – бағы, нашар болса – соры. Халқымыздың айтқанындай, «Еркек – үйдің егесі, әйел – үйдің шегесі».

Жас баланың тәрбиесі – ата-анаға артылар зор міндет. Анасына қарап қызын алған, әкесіне қарап ұлын таныған халықтың даналығы. Отбасы сыйластығы – бала бақытына апарар жол. Ата-анасын сыйлаған ұл халқын да сыйлар азаматқа айналады. Сыйластығы жарасқан, бір-бірін ғана емес, ауыл-аймақты, үлкен-кішіні құрметтеп тұратын жанұя мүшелеріне қызықпайтын адам болмайды. Тату отбасы өмірдің қиыншылықтарынан сүрінбей өтеді. Себебі «Бірлік бар жерде тірлік бар».

Сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Шаңырақтың беріктігі дегеніміз не?

2. «Үй болу» деген сөздің мағынасын білесіз бе?

3. Ата-анаға қандай талаптар қойылады?

4. Сыйластық тек отбасында ғана бола ма?

5. Сіз «Отан», «отбасы» деген ұғымдарды бірдей деп ойлайсыз ба?

1- жазылым. Сөйлемнің сыңарын табыңыз.

1. Аталарымыз баланы жас кезінен бастап үлкендерді сыйлап, ..............

2. Үйлену – оңай, ..........

3. Асығып үйленудің арты ..........

4. Өзің әке-шешеңе қалай қарасаң, ............

5. Анасына қарап, ............

6. Ел болам десең, .............

7. Тату отбасы өмірдің қиыншылықтарынан........

8. Бірлік бар жерде .........

2-жазылым. Мәтіндегі предикатқа, субъектіге назар аударыңыз. Кейбір сөйлемдерді іріктеп алып, сұрақ қойыңыз.

Үлгі:

«Ел болам десең, бесігіңді түзе» деген мақалдың мағынасы терең. Мақалдың мағынасы нені білдіреді?

Тыңдалым

Ақын Мұхтар Шахановпен сұхбат

Тыңдалым бойынша тест сұрақтарына жауап беріңіз.

Сұхбаттың мақсатын анықтаңыз.

A) Қажымұқанның асқан балуандығын таныту.

B) Қазақтың қонақ күту дәстүрін жоғалтпау.

C) Қажымұқандай балуанмен кездесуді еске түсіру.

D) Қазақ әйелдерінің дархан көңілін көрсету.

Диалогтегі негізгі ақпаратты көрсетіңіз.

A) Бала Мұхтардың санасында қалған ұмытылмас кездесу.

B) Қажымұқандай балуан жігіттердің қазір болмауы.

C) Отбасындағы жалғыз баланың еркелігі.

D) Қонақ күту – отбасыға сын.

Диалогке сәйкес ақпаратты көрсетіңіз.

A) Қазақтың ұлы палуанын сыйлау – абыройлы іс.

B) Баланың еркелігіне ата-анасы ұялады.

C) Қажымұқанның тұлғасы таудай болатын.

D) Қонақасыға ауыл қариялары да шақырылды.

Диалог мазмұнында жауабы бар сұрақты табыңыз.

A) Мұхтар ақында Қажымұқан туралы жыр бар ма?

B) Қажымұқан баланың еркелігіне түсіністікпен қарады ма?

C) Атақты балуанда басқа да өнерлер бар ма еді?

D) Ата-анасы бала Мұхтарды балуан болар деп ойлаған ба?

Диалог мазмұнында жауабы жоқ сұрақты табыңыз.

A) Мұхтар жалғыз болғандықтан ерке болып өскен бе?

B) Әкесі басқа мал болмаған соң, жалғыз ешкіні сойғызды ма?

C) Мұхтар еркелігін тек Қажымұқанға ғана істеген бе?

D) Қажымұқанның салмағы екі жүз келіден асатын ба еді?

Диалогтегі қосымша ақпаратты көрсетіңіз.

A) Қазақ халқы қонағына қонақасы береді.

B) Ел сыйлаған балуан Шахановтар отбасында да болды.

C) Ақын Қажымұқанмен кездескенін ешқашан ұмытпайды.

D) Қажымұқандай балуанның өнерін қайталау – жігіттерге оңай емес.

Мұхтар ағаның ниетін білдіретін сөйлемді көрсетіңіз.

A) Әке тәрбиесі адамдыққа жетелейді

B) Қазақ халқында дарынды перзенттері көп болған.

C) Елдің ізгі адамдарын сыйлау – ұлтты өсірумен тең.

D) Ұлы адамдармен кездесу – ақындыққа апарар жол.

Анықтама

отбасы берекесі – здесь: семейное счастье,семейное благополучие

дүниетаным – мировоззрение

сана – сознание

құя білу (фраз.) – сіңіру, құю

баулу – приучать, тренировать

шектелмеу – не ограничиваться

тұжырым –вывод, заключение

сүрінбеу – не промахнуться, не спотыкаться, не упасть

бірлік – единство

тірлік – жизнь, существование

құлагер рухты дала (фраз.) – еркін, азат ел, халық

сауын ешкі (фраз.) – сауып ішіп отырған ешкі – дойная коза

атып ұру (фраз) – сою – заколоть, зарезать

ауыл қарияларын түгел жинау – здесь: собирать старших,собирать всех старшин аула

қонақасы беру – давать званный обед

жамбастап жату –здесь: лежать на боку

қимыл-харакет – действие

денесіне шыбын қонған құрлы көрмеу (фраз.)– здесь: не обращать внимание

кеңк-кеңк күлу – отрывисто смеяться

әңгімесін жалғай беру – продолжить свой рассказ

тасқа басылғандай жазылып қалу (фраз.)– как отпечаток на камне

жалғыз ұл – единственный ребенок,единственный сын

талшық қылу (фраз.) – минимальные средства для поддержания существования

бір ауыз қарсылық білдірмеу (фраз.) – нисколько не возразить

ырза болу – быть довольным

қамын ойлау – заботиться

ізгі даралық (фраз.) – асыл қасиет, ерекше даралық, өзгеге ұқсамайтын асыл

мойындамау – не признавать

адамның өсуіне кедергі болу – препятствовать развитию человека

тән – свойственный, присущий

салқынқандылық – хладнокровие

жомартжандылық – щедрая душа

туа біткен қасиет - врожденное свойство, достоинство

Тезаурус

Шаңырақ – қазақ халқының ұғымында тек киіз үйдің шаңырағын ғана білдірмейді, бұл сөз жалпы үй, үлкен отбасының мекені деген ұғымды да білдіреді.

Бесік – сәби жататын тербелмелі жайлы орын.

Тірлік, тіршілік – өмір сүру.

2-САБАҚ