6. Әдебиеттер:

Қазақ тілінде

Негізгі:

1. Плешкова С.М., Абитаева С.А., т.б. «Белоктар...». – Алматы, 2000 ж. – 3-36 б.

2. Плешкова С.М. және басқалары Биохимияны студенттердің өздігінен оқып-білуіне арналған оқу құралы 1Бөлім. Белоктар, ферменттер, витаминдер. – Алматы, 2009 ж.

3.Сеитов З.С. Биологиялық химия, Алматы, 2007 ж. - 125-127; 167; 193-195; 798 б.

4. Сейтембетов Т.С., Төлеуов Б.И., Сейтембетова А.Ж.. Биологиялық химия.-Қарағанды, 2007.

Қосымша:

1. Тапбергенов С.О. Медициналық биохимия.-Павлодар.-2008.

2.Сейтембетова А.Ж.., Лиходий С.С., Биологиялық химия, 1994.

3. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. ҚР ҰҒА корр., проф. С.М. Адекеновтің ред. басшылығымен.-Астана, 2003 ж.

4. Плешкова С.М., т.б. Биохимия пәнінен студенттердің жеке дайындығына арналған тесттік сұрақтар. – Алматы, 2007 ж.

Орыс тілінде:

1. Северин Е.С. «Биохимия», 2007 стр.19-27

2. Николаев А.Я. “Биологическая химия”, Москва, 2004г., с. 16 - 59

3. Березов Т.Т., Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”, Москва ,2004, с. 20 - 74

4. Учебное пособие для самостоятельного изучения биохимии «Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины», часть 1 – Алматы, 2009.

5. Строев Е.А. “Биологическая химия” – Москва, 1986г., с. 24-51; 55-58.

6. Аблаев Н.Р. «Биохимия в схемах и рисунках», 2005г.

7. Сеитов З.С. “Биологическая химия”, Алматы, 2000, с. 85 – 134

7.Бақылау студенттердің билеттерге, блиц-сұраққа, ауызша талдау кезіндегі берген жауаптары бойынша жүргізіледі.

Осы сабақта бағалау құзырлылы әдісі енгізіледі:

Тесттік тапсырмалар:

1. Белок ерітіндісі коллоидты қасиеттерге ие, сондықтан оларда:

1. диффузия жылдамдығы баяу

2. жартылай өткізгіш мембраналардан өтпейді

3. нағыз ерітінділер түзеді

4. Тиндаль конусын береді

5. гель түзеді

2. Белоктың ерітіндідегі тұрақтылығы тәуелді:

1. белок молекуласы көлемінің үлкен болуына

2. әр түрлі функционалдық топтардың болуына

3. диализге қабілетілігі

4. молекула бетінде зарядының болуына

5. молекулада гидратты қабаттың болуына

3. Белоктың құрылымы мен оны қамтамасыз ететін байланыс арасындағы сәйкестікті табыңыз:

А) Біріншілік а) екі немесе одан көп полипептидтік тізбектердің тығыз орналасуы

Б) Екіншілік б) амин қышқылдарының полипептид тік тізбекті түзуі

В) Үшіншілік в) полипептидтік тізбектің спиральдануы немесе ширатылуы

Г) Төртіншілік г) бір полипептидтік тізбектің тығыз жинақталуы

Сәйкес комбинацияны табыңыз:

1. А-б, Б-в, В-г, Г-а

2. А-б, Б-г, В-в, Г-а

3. А-а, Б-г, В-б, Г-в

4. А-б, Б-а, В-в, Г-г

5. А-г, Б-б, В-а, Г-в

4. Құрылым мен оны тұрақтандыратын байланыс арасындағы сәйкестікті табыңыз:

1) Біріншілік а) дисульфидті, сутекті, иондық, гидрофобты.

2) Екіншілік б) сутекті

3) Үшіншілік в) пептидтті

Сәйкес комбинацияны табыңыз:

1. А-б, Б-в, В-а

2. А-б, Б-а, В-в,

3. А-в, Б-б, В-а,

4. А-а, Б-б, В-в,

5. А-в, Б-а, В-б,

5. Денатурация бұл:

1. белоктың біріншілік құрылымының бұзылуы

2. белоктың екіншілік құрылымының бұзылуы

3. белоктың үшіншілік құрылымының бұзылуы

4. белоктың төртіншілік құрылымының бұзылуы

5. белоктың гидраттық қабаттың бұзылуы

6. Денатурациялаушы агент пен денатурация түрі арасындағы сәйкестікті табыңыз:

1. Жоғары температура а) гидрофобты әрекеттесудің бұзылуы

2. Ауыр металл тұздары б) сутектік байланыстардың үзілуі

3. Гуанидин, мочевина в) иондық байланыстардың үзілуі

4. Тиолды қосылыстар г) дисульфидтік көпіршенің үзілуі

5. Органикалық еріткіштер д) сутектік байланыстардың түзілуі

Сәйкес комбинацияны табыңыз:

1. А-б, Б-д, В-г, Г-а, Д-в

2. А-б, Б-г, В-в, Г-а, Д-д

3. А-б, Б-в, В-д, Г-г, Д-а

4. А-а, Б-б, В-в, Г-г, Д-д

5. А-г, Б-б, В-а, Г-д, Д-в

7. Тұнбаға түсіруші мен тұнбаға түсу механизмі арасындағы сәйкестікті табыңыз:

1. Минералды, органикалық қышқылдар а) зарядтың нейтралдануы

2. Алкалоидты реактивтер б) ерімейтін тұздардың түзілуі

3. Ауыр металл тұздары в) дегидратация

Сәйкес комбинацияны табыңыз:

1. А-б, Б-в, В-а

2. А-б, Б-а, В-в,

3. А-в, Б-б, В-а,

4. А-а, Б-б, В-в,

5. А-в, Б-а, В-б,

8. Тұздалу – бұл ерітіндіден белокты тұнбаға түсіру.

1. Ауыр металл тұздарымен

2. Сұйытылған қышқылдармен

3. Сұйытылған негіздермен

4. Бейтарап тұздармен

5. Алкалоидты реактивтермен

9. Ауыр металл тұздары белокты ерітіндіден тұнбаға түсіреді, себебі бұзады:

1. Гидратты қабатты

2. Белоктың үшіншілік құрылымын

3. Белок зарядын

4. Молекула формасын

5. Белоктың екіншілік құрылымын

10. Концентрлі қышқылдар белокты ерітіндіден тұнбаға түсіреді, себебі бұзады:

1. Гидратты қабатты

2. Белоктың үшіншілік құрылымын

3. Белок зарядын

4. Молекула формасын

5. Белоктың екіншілік құрылымын

11. Заряд шамасына, сонымен қатар молекулалық массасына қарай альбуминдерді глобулиндерден бөлу әдісі қалай аталады?

1. электрофорез

2. экстракция

3. қышқылды-сілтілі өңдеу

4. комплексонометрия

5. фильтрация

12. Белок ерітіндісіне тең көлемде (NH₄)₂SO₄–ң қаныққан ерітіндісін қосқанда тұнба түзілді. Қандай белок тұнбаға түсті?

А. альбумин

Б.глобулин

В. протамин

Г.гистон

Д.кератин

13. Протаминдер мен гистондар қандай процестерге қатысады?

1. осмостық қысымды сақтауға в поддержании осмотического давления

2. тұқым қуалау белгілерін тасымалдауға

3. жүйке импульсін тасымалдауға

4. организмнің қорғаныс реакцияларына

5. тасымалдау процестеріне

14. Альбумин белогының изоэлектрлік нүктесі рН= 4,8. Осы белок рН-тың қандай мәнінде тұнбаға жеңіл түседі?

1. 3,7

2. 4,8

3. 7,0

4. 8,0

5. 12,0

15. Альбуминдер қанның онкотикалық қысымын сақтауға қатысады. Альбуминдердің осы қасиетінің негізінде қандай қасиет жатыр?

1. гидрофобтық

2. гидрофильдік

3. ерігіштік

4. ұюы

5. тұздалуы

№ 3 Сабақ

1. Тақырыбы: Гликопротеиндер, хромопротеиндер: өкілдері, қасиеттері, құрылысы, маңызы.

2. Мақсаты:

1) Күрделі белоктардың: глико-, хромо-, нуклеопротеиндердің құрылысы, қасиеттері және ролі туралы білім қалыптастыру.

2) Жаңа терминдер мен түсініктерді енгізу жолымен коммуникативті дағдыларын жетілдіру

3. Оқыту міндеттері:

1. Гликопротеиндердің құрылысын, қасиеттерін, маңызын, жіктелуін қарастыру.

2. Хромопротеиндердің жіктелуін, жеке өкілдерінің құрылысы мен маңызын қарастыру.

3. Нуклеопротеиндердің құрамы мен қасиеттерін, нуклеин қышқылдарының құрылысы мен құрылымдарын оқып-білу.

4. Студенттерді кәсіптік әдебиеттерді оқып білуге және интернеттен ақпаратты іздеуге ынталандыру.

.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Гликопротеиндердің құрылысы, қасиеттері, маңызы, жіктелуі. Нағыз гликопротеиндердің протеогликандардан айырмашылығы, жеке өкілдері.

2. Хромопротеиндер, жіктелуі: гемопротеиндер, магнийпорфириндер, пигменттер, құрылысы, қасиеттері, маңызы.

3. Нуклеопротеиндердің құрамы мен қасиеттері. Нуклеин қышқылдарының құрылысы мен құрылымдары.

5. Оқыту әдістері мен құралдары:

Аралас-әдіс (ауызша сұрау, блиц-сұрақ, жазбаша бақылау )

Оқыту құралдары: тақырып бойынша кестелер, схемалар, суреттер, тесттік тапсырмалар.

Бағаланатын құзырлылықтар:

«Білім» құзырлылығы жазбаша бақылаудың сұрақтарына, блиц-сұраққа, тақырыпты ауызша сұрау кезінде студенттің тақтада жауап бергеніне қарай бағаланады.

Оқыту құралдары: оқу таблицалары, кестелер, тақырып бойынша суреттер, дәрістің электронды нұсқасы, тест тапсырмалары.

1.Сабақты ұйымдастыру – сабақтың мақсаты және міндеттерімен танысу. Қиын сұрақтарды анықтап, оларға ауызша талдау барысында жеке тоқталу.

Үй тапсырмасы: Белоктар.Белоктардың маңызы. Жалпы қасиеттері, жіктелуі. Жай және күрделі белоктардың жеке өкілдері; құрылысы, ролі. Нуклеин қышқылдары. ДНҚ, РНҚ, құрылымдары, маңызы.

Белоктарға түсті реакциялар және тұнбаға түсу реакцияларын демонстрациялау және алынған нәтижелерді талдау.

Келесі сабаққа өз бетінше дайындалуға арналған сұрақтар:

1. Биохимияға кіріспе.

2. Белоктардың атқаратын қызметтері.

3. Белоктардың жалпы қасиеттері:

1. белоктардың элементтік құрамы,

2. жоғары молекулалық массасы,

3. белок молекуласының көлемі мен пішіндері,

4. ыдырау өнімдерінің ұқсастығы;

5. белок молекуласындағы байланыс түрлері және олардың белок молекуласын тұрақтандыруға қатысуы;

6. белоктарға түсті реакциялар: жалпы және жеке амин қышқылдарына арналған реакциялар. Осы реакциялардың медицинадағы маңызы.

7. Белоктардың амфотерлік қасиеті. Орта рН-ының белок зарядына әсері.

8. Белоктардың коллоидты қаситтері. Белоктың ерітіндідегі тұрақтылығы, тұрақтылық факторлары.

9. Тұнбаға түсу реакциялары және белоктардың тұздалуы. Осы реакциялардың медицинадағы маңызы.

10. Белок молекуласының құрылымдары (структуралары). Денатурация, ренатурация.

4.Белоктардың жіктелуі.

5. Альбуминдердің, глобулиндердің, протаминдердің, гистондардың және склеропротеиндердің (коллагендердің, эластиндердің, кератиндердің) химиялық қасиеттері, олардың ролі мен табиғатта таралуы

6. Гликопротеиндер, құрылысы, қасиеттері, маңызы, жіктелуі. Нағыз гликопроетиндердің протеогликандардан ерекшелігі, негізгі өкілдері.

7.Хромопротеиндер, жіктелуі: гемопротеиндер, магнийпорфириндер, пигменттер, құрылысы, маңызы.

8.Нуклеопротеиндер, құрамы, қасиеттері. Нуклеин қышқылдары – құрылымдары, құрылысы, ролі.

9. Металлопротеиндер, липопротеиндер, фосфопротеиндер – құрылысы, өкілдері, ролі.

«Практикумнан...» №№ 1, 2, 3, 5, 7, 8, 10, 12, 13, 14, 18, 19, 20б, 25 зертханалық жұмыстарды конспектілеу.

2.Блиц-сұрақ тест сұрақтары бойынша жүргізіледі.

3.Ауызша сұрау төмендегі сұрақтар бойынша жүргізіледі:

1. Гликопротеиндердің құрылысы туралы түсінік. Жіктелуі. Нағыз гликопротеиндердің протеогликандардан айырмашылықтары.

2. Нағыз гликопротеиндер, химиялық қасиеттері, өкілдері: муциндер, иммуноглобулиндер; қан тобын анықтайтын белоктар; гормондар; тасымалдаушы белоктар; ферменттер; рецепторлар, олардың маңызы, таралуы.

3. Протеогликандар, құрамы, құрылысы, өкілдері.

4. Гиалурон қышқылының құрылысы және ролі.

5. Хондроитинкүкірт қышқылының құрылысы және ролі.

6. Гепариннің құрылысы және ролі.

7. Хромопротеиндер, жалпы сипаттамасы, жіктелуі (гемопротеиндер, пигменттер, магнийпорфириндер).

8. Гемоглобин, құрылысы, ролі.

9. Миоглобин, құрылысы және ролі.

10. Нуклеопротеиндердің құрамы.

11. Мононуклеотеидтер және олардың туындыларының құрылысы, маңызы.

12. ДНҚ-ның біріншілік құрылымы, оның үзіндісін формуламен көрсету.

13. ДНҚ-ның екіншілік құрылымы.

14. ДНҚ-ның үшіншілік және құрылымы.

15. м-РНҚ, құрылысы, құрылымдары, ролі. Генетикалық кодтың қасиеттері.

16. т-РНҚ-ның екіншілік құрылымын схема түрде көрсету, ролі.

17. р-РНҚ, рибосоманың құрылысы, ролі.

4.Жазбаша бақылаубилеттер бойынша жүргізіледі (билеттер бар)

5.Сабақты қорытындылау – оқытушы студенттермен бірге тақырып бойынша қорытынды жасайды, баға қояды және қойылған бағаны студенттерге жариялайды.