7. Бақылау: (сұрақтар, тесттер, есептер және т.Б.) Өзіндік жұмысқа арналған жаттығулар

1. Лактаза, сахараза, мальтаза ферменттерінің катализдейтін реакцияларын жазыңыз. Бұл ферменттер қандай ас қорыту сөлдерінде кездеседі? Оларға сипаттама.

2. Неге аш ішекте моносахаридтер әр түрлі жылдамдықпен сіңіріледі?

3. Қандай ас қорыту сөлдерінде амилаза ферменті кездеседі? Қай реакцияны катализдейді? Бұл ферментке жалпы сипаттама беріңіз.

4. Бауырдағы гликогеннің фосфоролизі басқа органдармен ткандардағы гликогеннің ыдырау процесстерінен айырмашылығы

5. Бауырда қандай процесстер жүреді?

6. Анаэробты гликолиз кезінде түзілген НАДН₂-нің тағдыры.

7. Анаэробты гликолиз кезінде түзілген сүт қышқылы қандай өзгерістерге ұшырайды?

Ситуациялық есептер

1. Ауыр жұмыстан соң, адамның бұлшық етінің қатты ауырғаны байқалды. Бұл неге байланысты? Бұл жағдайда сіз қандай кеңес бересіз?

Лабораториялық жұмыстар Сүйек қаңқасы бұлшық етіндегі гликолизді зерттеу.

Топ студенттеріне ет салынған фарфорлы ыдыс беріледі. 1-тәжірибеге, 1-бақылауға арналған. Қатар отырған екі студенттің біреуі бірінші варианттан, ал екінші студент екінші варианттан алып етті езгілейді. Өте мұқият шикізатқа 0,5 %-тік глюкоза ертіндісінен 5 мл қосамыз. Ыдыстағы гомогенатты жақсылап араластырып үлкен пробиркаға саламыз. Сонан соң бақылау пробиркасына (ТХУ )үшхлорлы сірке қышқылы ерітіндісінен 2 мл құйып, екі пробиркаға 10 тамшыдан вазелин майын тамызамыз. 37^оС термостатта 45 минут бойы ұстаймыз. Осы уақыт аралығында Вольгемут методы бойынша альфа амилазаның активтілігін анықтаймыз.

Сүт қышқылының түзілуімен аяқталатын глюкозаның анаэробты тоттығуы гликолиз деп аталады.

С ₆Н₁₂О₆ 2СН₃СНОНСООН

Глю сүт қышқылы

Жұмыс барысы: Бұлшық еттерді тез қайшымен майда бөліктерге бөліп, келіде шыны құммен қосып, біртектес масса түзілгенше араластырады. Екі бөлу воронкасына көрсетілген тәртіп бойынша мына реактивтер құйылады:

	РЕАКТИВТЕР БӨЛУ ВОРОНКАЛАРЫ	ТӘЖІРИБЕ	БАҚЫЛАУ
1. 2.	Бұлшық ет массасы 0,5 глюкоза	- 1 см (10 мл)	1 г 10 мл
	шайқаймыз	37С температуралы термостатта 1 сағат
3. 4. 5.	2 үшхлорлы сірке қышқылының ерітіндісі Вазелин май 2 ТХУ	- 1 см 4 мл	4 мл 1 см -

Инкубация біткеннен кейін таза колбаға ерітінділерді сүземіз де сүт қышқылын анықтауға арналған Уффельман ракциясын жасаймыз. Тәжірибелік және бақылау пробиркаларының түсінік ерекшеліктерін бақылау арқылы тканьдегі гликолиз жылдамдығын анықьауға болады.

Уффельман реакциясы:

Пробиркаға Уффельман реактивінен 10-15 тамшы және сондай мөлшерде дистилденген су құйылады да алдыңғы жұмыс барысында дайындалған белоксыз сүзіндіден 3-5 тамшы қосамыз. Егер ерітіндіде сүт қышқылы бар болса Уффельман реактивінің күлгін түсі жасыл сары түске ауысады.

Тест сұрақтары

1. Крахмал мен гликогенді ыдырататын ферментті атаңыз:

а) мальтаза г) липаза

б) -амилаза д) сахараза

в) пепсин

2. Көмірсулардың қорытылуы жүреді:

а) трансферазалардың әсерінен г) пептидгидролазалардың әсерінен

б) метилтрансферазалардың әсерінен д) оксидоредуктазалардың әсерінен

в) гликозидазалардың әсерінен

3. Лактозаның құрамына кіретін моносахаридтерді атаңдар:

а) фруктоза, галактоза г) манноза, глюкоза

б) галактоза, фруктоза д) глюкоза, пентоза

в) глюкоза, галактоза

4. Дисахарид мальтозаның құрамында:

а) пентоза, фруктоза г) галактоза, пентоза

б) галактоза, фруктоза д) глюкоза, глюкоза

в) глюкоза, галактоза

5. Сахароза гидролизденеді:

а) сахаразаның әсерінен г) липазаның әсерінен

б) аргиназаның әсерінен д) эстеразаның әсерінен

в) мальтазаның әсерінен

6. Дисахарид сахарозаның құрамы:

а) глюкоза, фруктоза г) галактоза, пентоза

б) галактоза, фруктоза д) глюкоза, глюкоза

в) глюкоза, галактоза

7. Анаэробты гликолиздің соңғы өнімі:

а) 2 молекула лактат г) 2 молекула АСҚ

б) 2 молекула ПЖҚ д) 2 молекула ҚЯҚ

в) 2 молекула ҚСҚ

8. Анаэробты гликолиз кезінде түзілген ПЖҚ тотығады:

а) лактат түзілуге қатысады

б) организмнен сыртқа шығарылады

в) митохондрияға тасымалданады және тотығудан декарбоксилденеді

г) митохондрияға тасымалданады және лактатқа айналады

д) этил спиртіне айналады

9. Глюкозаның анаэробты тотығуы жүреді:

а) митохондрияда

б) цитоплазмада

в) митохондрияда және цитоплазмада

г) эндоплазматикалық ретикулада

д) цитоплазмада және рибосомада

10. Гликогеногенез:

а) глюкозадан гликогеннің түзілуі г) белоктардан глюкозаның түзілуі

б) гликогеннің ыдырауы д) глюкозаның ыдырауы

в) липидтерден глюкозаның түзілуі

11. Глюконеогенез:

а) көмірсу емес заттардан глюкозаның түзілуі

б) гликогеннің синтезі

в) крахмалдың синтезі

г) белоктың синтезі

д) мочевинаның синтезі

12. Гликогенолиз:

а) глюкозаның ыдырауы г) сахарозаның ыдырауы

б) гликогеннің ыдырауы д) белоктың ыдырауы

в) сүт қышқылының ыдырауы

13. Организмде глюкостатикалық қызметті атқарады:

а) бүйрек г) қан

б) бауыр д) көкбауыр

в) ішек қабырғасы

14. АТФ синтезіне жұмсалатын төменде көрсетілетін заттарды атаңыз, гликолиз кезінде (субстраттан фосфорлану реакциясын):

а) ФГА және ДОАФ

б) фрутоза-6-фосфат және фруктоза-1,6-дифосфат

в) глюкоза және глюкоза-6-фосфат

г) 1,3 дифосфоглицерат және 3 фосфоглицерат

д) дифосфоглицерат және фосфенолпируват

15. Глюкоза-6-фосфатқа глюкоза тотығады:

а) киназаның әсерінен г) мальтазаның әсерінен

б) аргиназаның әсерінен д) лактазаның әсерінен

в) сахаразаның әсерінен

16. Тканьдегі глюкозаның негізгі тотығатын жолдары:

а) гликолитикалық және пентозофосфатты

б) пентозофосфатты жәнн гликогеноз

в) гликолитикалық және гликогенолиздік

г) гликогенолиз және гликолиз

д) гликолиз және гликогенез

17. Химиялық табиғаты жағынан глюкоза:

а) липид г) пептид

б) көмірсу д) фермент

в) белок

18. Галактоза мен глюкозаның сіңірілу жолы:

а) градиенттердің концентрациясына байланысты диффузиялық

б) диффузиялық градиенттердің концентрациясына қарсы

в) активті транспорт жолы арқылы фосфорлану АТФ-ке байланысты,

градиенттердің концентрациясына қарсы

г) активті сіңірілу фосфорланусыз градиенттердің концентрациясына қарсы

д) диффузды фосфорлану

19. Фруктоза мен пентозаның сіңірілу жолы:

а) пассивті жол диффузия арқылы градиенттердің концентрациясына

байланысты

б) активті транспорт фосфорлану жолы градиенттердің концентрациясына

байланысты

в) пиноцитоз жолы арқылы

г) фосфорлану жолы градиенттердің концентрациясына қарсы

д) фосфорлану жолы арқылы жай диффузиялық

20. Қалыпты жағдайда глюкозаның мөлшері:

а) 5,4-6,7 ммоль/л г) 3,3-8,0 ммоль/л

б) 4,0-7,5 ммоль/л д) 4,3-6,8 ммоль/л

в) 3,3-5,6 ммоль/л