1.3. То басқару технологиясын әзірлеу принципі

ТО жұмысын басқарудың технологиялық үрдісі тасымалдау үрдісіне тікелей қатысатын басқа шаруа (техникалық тексеру пункттерінің, коммерциялық тексеру пункттерінің, вагон деполарының, локомотив деполарының және т.б.) басшыларының және сызықты аймақ бекетінің басшысының қатысуымен ТО бас инженерімен немесе ТО басшысының орынбасарымен әзірленеді.

ТО жұмысын басқару басқарудың сызықты аймағының бекетінің пайдалану іс-әрекетінің нұсқаулығын ұйымдастырудан, диспетчерлік нұсқаулықтан, ТО жұмысын бақылау және талдаудан тұрады. Басқару кезекті-күндік жоспарды, жедел тапсырмаларды орындауды, техникалық құралдарды рационалды қолдануды, шығындарды кемітуді және, мүмкіндігінше, тасымалдаулардан пйда табуды қамтамасыз етуге, сонымен қатар, СА басқарудың бекеттері мен өткеліктердегі жағдайлар туралы ағымдағы ақпаратты жинауды ұйымдастыруға бағытталған.

Басқарудың сызықты аймақтық бекетін пайдалану іс-әрекетінің нұсқаулығын ұйымдастыру аймақтық және тораптық тасымалдаулар бойынша жоспарлы тапсырмаларды орындау бойынша ТБО нұсқауларын орындаудан тұрады:

тиеу/түсіру жоспарын орындауды ұйымдастыру;

тораптых және аймақтық поездарды қалыптастыруды және жөнелтулерді ұйымдастыру;

техникалық нормаларды орындауды ұйымдастыру;

тораптық және аймақтық тасымалдауларды ұйымдастыру мәселелері бойынша ТБО үздіксіз өзара байланысуды ұйымдастыру;;

тасымалдауларды материалды-техникалық қамтамасыз ету мәселелері бойынша тасымалдау үрдісіне қатысатын барлық шаруалардың бөлімдерімен;

жергілікті жүктерді тасымалдауды ұйымдастыру және қамтамасыз ету мәселелері бойынша агенттіктермен;

- реттейтін тапсырма бойынша ТБО нұсқаулықтарын орындауды ұйымдастыру;

- басқарудың сызықты аймағының бекетінің жұмысының бірегей технологиялық үрдісін ұйымдастыру;

- кесте бойынша транзиттік тораптық және аймақтық поездар мен вагондардың қозғалуын ұйымдастыру;

- ТАО СА бекетінің поездік және маневр жұмысын ұйымдастыру:

- өзінің басқарудың сызықты аймағының бекеттеріне жолданған вагондарды тасып таратуды ұйымдастыру;

• СА бекеттеріндегі жергілікті жұмысты ұйымдастыру;

• өзінің СА шектерінде вагондардың қозғалуына технологиялық нормативтердің орындалуын ұйымдастыру.

Сызықты аймақта тасымалдау үрдісін басқару тасымалдауларды жедел жоспарлаудың жаңа жүйесінің базасында ұйымдастырылады, ол қамтамасыз етеді [13, 14, ] :

- технологиялық үрдістерді тікелей жүргізу үшін және жұмысты жедел жоспарлау үшін ақпаратты жинау технологиясын;

- жедел жоспарлау үрдістерін жаңа мәнердегі тиімдендіретін тапсырмаларды шешу арқылы автоматтандыруды;

- жергілікті жұмыстың кезекті-күндік жоспарын әзірлеуді;

- жергілікті тасымалдауларды тораптық, аймақтық және жергілікті бөлімдерге бөліп жоспарлауды;

- келу, жөнелтудің жедел жоспарларын және технологиялық үрдісті жүргізу бойыншаі басқа нұсқаулықтарды әзірлеуді;

Жүк тасымалдауға қызмет көрсету жүйесінде қалыптасатын тасымалдау жоспарын есептеу ретінін өзгеруі тасымалдауларды жедел жоспарлаудың жаңа жүйесіне ауысудың қажетті шарты болып табылады:

-тасымалдау жоспарлауы жүктерді жөнелту бекеттерінен тағайындау бекеттеріне дейін бекітілген номенклатура бойынша және вагондардың түр-сипатына байланысты жүктерді жөнелтудің жалпы көлемін көрсетуі тиіс;

- көп көлемдегі жүктерді ауқымды клиенттер бойынша, экспорттық және импорттық жүктер, порттарға жөнелтілетін жүктер бойынша тасымалдау жоспары жөнелту бекетінен тағайындалу бекетіне дейін көрініс табуы қажет;

- тасымалдауларды жоспарлау тораптық (торапқа тағайындалған поездарда), аймақтық (аймаққа тағайыындалған поездарда) және жергілікті (жинақталатын, шығарылатын және т.б.) жіктеулерге сәйкес жүзеге асырылуы қажет.

Жергілікті жұмысты диспетчерлік басқарудың жаңа жүйесі қамтамасыз етеді:

- ТАО сызықты аймағындағы тасымалдауларды басқару тірек орталығының поездік және маневр жұмысының кезекті-күндік жоспарларының негізінде, АТБО жедел тапсырмалары мен реттелетін іс-шараларына сәйкес жүзеге асыруды;

- ТО бос вагондардың шектен тыс санын (реттелетін іс-шараларды орындаған соң) түр-сипатына байланысты осы вагондарды қажет ететін бекеттер арасында таратуды;

- ТО маневр локомотивтерінің паркін басқаруды;

- АТБО келісіп поезд локомотивтерін және локомотивті бригадаларды қолдану;

- жергілікті жұмысты ұйымдастыруды;

- ТО СА бекеттеріне тораптық және аймақтық поездарды АТБО келісіп келтіруді;

- сақиналы маршруттарды және олардың соңдарынан бекітілген вагондарды ұйымдастыруды;

- аса үлкен емес, ауыр және арнайы жүктерді тасымалдау бойынща жұмысты ұйымдастыруды;

- құю, кен-металлургиялық, көмір, өнеркәсіптік, орман, құрылыс, химия және басқа жүктерді тасымалдау бойынша жұмысты ұйымдастыруды;

- тасымалдауларды техникалыққ және технологиялық қамтамасыз етуге бағытталған жұмыстарды ұйымдастыруды;

- ТАО тасымалдауларды басқарудың технологиялық үрдісін ақпараттық жүргізу бойынша жұмыстарды ұйымдастыруды.

Бақылау мен талдаудың жаңа жүйесінің базасында ТАО сызықты аймағында пайдалану жұмыстарын басқару қамтамасыз етеді:

- тасымалдау поездерінің және жүк (тораптық және аймақтық) поездерінің кесте бойынша қозғалуын бақылауды;

- жергілікті (жинақталатын, шығарылатын және т.б.) поездардың жөнелуін және орын ауыстыруын бақылауды;

- ТБО реттеуге вагондарды беру, бос вагондарды жинау, олардан маршруттарды қалыптастыру, көршілес ТО және аймақтарына өткізу және тапсыру бойынша тапсырманы орындауды бақылауды;

- поезд және жүк жұмыстары бойнша ТБО жоспарлы тапсырмаларының жоспарланған орындалу ретін бақылауды;

- ТО үшін пайдаланудың техникалық нормаларын сақтауды бақылауды;

- поездардың қозғалу кестесінің нормативтерін орындауды бақылауды;

- ТО арасында жергілікті жүктерді жөнелту және тасып тарату бойынша тапсырмалардың орындалуын бақылауды;

- басымдылығыбойынша поездардың құрамын локомотивтер мен бригадалардың қамтамасыыз етуін бақылау;

- уақытша локомотивтерсіз қалдырылған поездердің бар болуын және оларды жөнелту кестесін бақылауды;

- техникалық қызметтердің жұмысы үшін жұмысты уақытша тоқтатуды жүзеге асыруды бақылауды;

- мамандандырылған сақиналы маршруттарды қалыптастырудың толық көлемде жүзеге асырылуын бақылауды;

- жергілікті жүктерді жеткізудің уақытылы және сенімді болуын бақылауды;

- тірек орталығының және СА бекеттерінің тиеуді қамтамасыз ету, вагондарды жүктен босатуды, поездарды қалыптастыру жоспары мен қозғалыс кестесін, поездарды аймақтың тірек орталықтары арасында, басқа аймақтарға және іргелес аймақтарға өткізуді ұйымдастыру бойынша жедел жоспарларының орындалуын талдауды;

- вагонның айналымын жылдамдату, техникалық және жүк бекеттерінде вагондардың тұрып қалуын төмендету, поездардың қозғалуының бөліктегі жылдамдығын жоғарылату бойынша іс-шараларды орындауды талдауды;

- ТБО басшылығына бұзылулар туралы уақыттың нақты баяндауды және ТО қозғалыс қауіпсіздігін талдауды.

ТАО және ТБО тасымалдауларды басқарудың жаңа технологиясын енгізу келесілерге негізделген ақпарттық технологияларды енгізуді қамтамасыз етуі қажет:

- жоспарлау, қабылданған жоспарларды орындау және орындауды бақылау технологиясына;

- АСУСС, ДИСПАРК және т.б. құралдар көмегімен жиналатын ақпаратты қолдануға;

- жұмыс орнын автоматтандыру құралдарын және олардың мүмкіндіктерін ақпараттық технологиялар бөлігінде қолдануға.

Ақпараттық-жоспарлаушы жүйе (АЖЖ) ДНЦО, ДСЦО, ДСЦ, ДСП жұмыстарын жедел жоспарлау аймағында кеңірек көрініс табатын, жалықтырмайтын қызмет көрсетудің жүйесі болып табылады. Ол ақпараттық режимде де (АСУСС аналогы бойынша), автоматтандырылған жоспарлау режимінде де жұмыс істеуге мүмкіндік береді [15, 16, ].

Жоғарыда аталған тұлғалар режимді таңдауды жүзеге асырады.

Автоматтандырылған жоспарлау барысында ДНЦО, ДСЦО, ДСЦ, ДСП іс-әрекеттерін жаңа ақпараттық технологияларды қолдану есебінен нақты ұйымдастыруға қол жеткізіледі.

Дербес жедел жоспарлар түрінде ЭЕМ келіп түсетін нұсқаулықтар өзгертулермен, өзгертулерсіз қабылдануы немесе назарсыз қалдырылуы мүмкін.

ТО қызметкерлері ақпараттық жүйелер жадында сақталатын мәліметтерді көре алады. Бұл заманауи интерфейстерді қолданудың және жүгінудің графикалық әдісінің мүмкіндігінің негізінде қамтамасыз етіледі.

Мәліметтерге қол жеткізудің қолданылатын пайдалану интерфейстері ақпарат көзіне тәуелсіз. Көз ретінде қолданыстағы ақпараттық жүйелер, локалды базалар, ұжымдық қолданыстағы мәліметтер базасының серверлері немесе қайтадан жасалынатын автоматтандырылған жүйелер қолданылуы мүмкін. Қолданушы интерфейстеріндегі барлық өзгерістер қайта жасалып шығарылатын жүйелер мен АРМ-дарда қамтамасыз етіледі.

Автоматтандырылған жүйелермен мәліметтерді алмастыру бойынша шешімдер, көбінесе топтық каналдарды қолдану есебінен, байланыс каналдарының ең аз санын қолдануды қарастырады.

Мәліметтерге қол жеткізудің уақыт бойынша талаптарын ұстану үшін мәліметтер базасының көшірмелерін жасап шығару құралдары қолданылады. Ақпарат өзектілігін қолдау серверлердің құралдары көмегімен қамтамасыз етіледі.

Мәліметтерді енгізген кезде енгізілетін ақпараттың рұқсат етілуінің автоматты бақылауы қамтамасыз етіледі, мәліметтер базасының біртұтастығының және дұрыс күйінің бұзылулары жойылады.

Дұрыс емес мәліметтерді енгізгенде қолданушыға сәйкес диагностикалық хабарландыру көрсетіледі.

Бір бекетке барлық сұрыптау жұмыстарын шоғырландыру мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін ТО қызметкерлерінің барлық АРМ АСУСС, КСАРМ және т.б. типті жүйелерге тән ақпаратты қалыптастыру және шығаруға икемделген. Бұл ақпараттың құрамына анықтамалар кіруі тиіс [17 ].