нысты, супрессорлар көбейген. Клеткалық иммундық тапшылықтың емі керек.

5. Дизентериямен ауырғандардың жедел кезеңінде жалпы Т-клеткалары азаяды, Т-супрессорлар көбейген. Т-лимфоциттер қызметі (тері сына-масымен) басылған. Созылмалы дизентерияда Т-лимфоциттері көбейіп, В-клеткалық иммундық тапшылық пайда болады. Аурудың басында ІgА-ның деңгейі азаяды да артынан барлық иммуноглобулиндер көбейеді. Т-жүйесі иммунитеті бойынша параметрлері қалыпты: Т-клеткалар тек 7-17%, Т-суперссорлар - 21-28%, Т-хелперлер - тек 13-18%. Арнайы антишигеллездік антиденелердің титрлері шамалы. Дизентеринмен қойылатын тері сынамасы көбінесе жедел дизентерияда оң болады. Сөйтіп, бұл ауруда болатын иммундық тапшылық Т-супрессорлар звеносынын басымдығымен жүреді.

Емдеп жазылғандардың тек 20%-ында Т-лимфоциттері, 15%-ында В-лимфоциттері қалыпты жағдайға келеді.Ауырып жазылғандар бірінші жылы басқадай жұқпалы аурулармен жиі ауырады.Дизентерияның емінде иммунитет түзететін дәрілерді (натрий нуклейнат, миелопид, продигиозан, зимозан, т.б.) қоса қолдану керек.

17 Қатерлі өспелер және иммундық тапшылық жағдайлары

Қатерлі өспелерге қарсы күресті организмде табиғи қорғаныс факторлары жүргізеді және организм арнайы иммунитет түзеді. Өсінді жасушалар аурудың иммунды жүйесіне иммунитет тежейтін әсер етеді.

Организмде кісі туғаннан өлгенге дейін тәулік сайын 1 млн. мутант клеткалар пайда болады. Олардық ішінде әрқашанда рак клеткалары бар. Иммундық бақылауды иммунитет жүйесі атқарады. Атиптік клеткаларды жою иммундық және иммундық емес реакциялармен жүреді. Иммундық бақылау екі деңгейде жүреді: жедел және кеш. Жедел бақылау табиғи киллерлермен (ЕК-клеткалары), цитотоксикалық моноцит пен макрофагтар, гранулоциттер және мес клеткаларымен жүреді. Бұл клеткалар бірең-сараң өзгерген қатерлі өспелер клеткаларын жедел жояды. Бақылаудың екінші деңгейі арнайы ісікке карсы иммунитеттің құрылуымен жүреді. Бұларға қатысатындар - цитотоксикалық лимфоциттер, макрофагтар, антиденелер, интерферон және басқалар. Қатерлі өспелі клеткалары ауруларда иммундық тапшылықты дамытады. Өсінді клеткалар көп клонды митогендерге демеу беріп, организмнің бейспецификалық қорғаныс факторларын шығаруын көбейтіп, иммундық жүйені әлсіретеді. Метастаза беретін өсінділердің мутациялары 5-7 есе көбейеді. Клеткалардың мембраналары белоктармен жабылып, цитотоксикалық заттар кіре алмайды. Сонымен бірге өсінді клеткалар ісіккке қарсы пайдаланатын дәрілерге тез арада төзімді болып алады.

Қатерлі өспелер клеткалары айырылысу реакцияларын басатын әр түрлі заттарды шығарады. Оларға ерітінді супрессорлық және басқа факторлар жатады; табиғи киллерлердің және Т-киллерлердің рецепторларын жауып, адастырады.

Онкологаялық ауруларда ИЛ-2 өнімі аз. Кейбір ауруларда жүкті әйелдердің иммунитетін басатын хорион гонадотропин пайда болады, Т-супрессорлары, макрофаг-супрессорлары, В-супрессорларын тежейтін механизмдер үнемі белсеніп, иммунды реакциялардың үйлесімі бұзылады.

Кейбір қатерлі клеткалар простагландиндер синтездеп (ПГЕ2), иммунитетті белсенді түрде басады. Аурулардың қанында ұсақ молекулярлы нуклеин қышқылы азайып, организмнің жалпы зат алмасуын нашарлатады. Қатерлі ісіктің дамуы генетикалық өзгерген бағдарламаның пайда болуына байланысты. Қорғаныс механизмдері атипті клеткалардың саны 10-нан 1000 болғанда ғана, оларды өлтіреді. Егер саны аз немесе көп болса, оларды тану қиындайды. Мүны «тайғанақ феномен» - дейді, Кейде қатерлі өспелер клеткаларына қарсы цитотоксикалық антиденелер құрылады, егер комплемент болмаса; олар осындай рак клеткаларын жоя алмайды және рак клеткаларын клеткалық иммунитет әсерінен қорғайды (блок феномені).

Егерде В-супрессорлары Т-лимфоциттерімен бірге белсенсе, Т-лимфо-циттері ісік өсуін күшейтеді. Кейде цитотоксикалық лимфоциттердің азаюы неоплазманың көбеюіне әкеледі.

Тышқандардың сүт безінің ісігі иммунитеттің қалыпты жағдайында пайда болғаны белгілі. Ісіктің экстерпациясы немесе радиациялық емдеуі ісік клеткаларын азайтады да организмде теңбе-тендік процесі пайда болады.

Ісікте пайда болатын салдарлық иммундық тапшылық мына жағдайларға байланысты:

-Т-лимфоциттердің санының азаюы;

-Т-супрессорлардың саны көбейіп, функциясының белсенуі;

-Лимфоциттер бластогенезін тоқтататын заттардың пайда

болуы;

-ІgМ класының синтезінің ІgG-ге көшу механизмінің бұзылуы. Егер ісік асқынған метастазалар берсе иммунитет жүйесінің

жұмысы күшті бұзылады.

17.1 Өспелер (ісік) иммунологиясы

Өспелер мен организмнің өзара байланысы өте күрделі (Прен,

1971).

Өспелер дамуына төрт түрлі факторлар қатысады: (Г.Н.

Драшшк, 2003)

1.антибластомдық факторлар;

2. өспенің иммунитетке резистенттілігі;

З.иммунитет басатын, пробластомды факторлар;

4.өспе (ісіктің) өсуін күшейтетін факторлар.

Антибластомдық иммундық факторлар:

І.Клеткалық: Т-клеткалық киллерлер; ТК- және К- клеткалары; белсенген макрофагтар

2.Гуморальдық:арнайы антиденелер, ИЛ-1, ИЛ-2; ісік некроз факторы (ШФ); интерферондар.

Өсіп келе жатқан өспелер иммунитетке тұрақтылык дамытып иммундық жүйесінің бақылауынан шығып кетеді.

Өспенің имунитетке резистенттілік факторлары:

1.ісік антигендерінің нашар иммуногендігі;

2.иммунитетке тұрақты клеткалардың пайда болуы;

З.HLA жүйесінің 1 класс антигендерінің экспрессиясын

жоғалтуы;

4.өспе антигендерінің ертінді түрлерінің шығуы;

5.өспе клеткалары беткейінде әр түрлі өсу факторларының рецепторларының экспрессиясы;

6.антигендерінің жиі өзгеріп отыруы;

7.апоптозға тұрақтылық дамуы, IHФ-на рецепторлардың жоғалуы; мембранада Ғаsil-дің пайда болуы.

8.ісік клеткалары ИЛ-6, ИЛ-10.ІНФ өндіруі.

Ісік өсуінің белгілі бір кезеңінде организмнің иммундық жүйесі өз иммунитетін басатын, ісіктің өсуін белсендіретін пробластомдық факторларды шығара бастайды.

Иммунитет басатын пробластомдық факторлар:

1. макрофагтар мен лимфоциттер өндіретін тежегіш заттар;

2. блок беретін антиденелер;

3. айналымдағы иммунды комплекстер (ЦИК)

4. простагландиндер, ПГЕ2

5. интерлейкин -10

6. бета - өсу факторның трансформациясын (ТОҒ Ьеіа),

басуы:

а)ИЛ-12өнімі;

б) Т-хелперлердің жетілуі;

в) цитокиндерге рецепторлардың экспрессиясы. Ісіктің өсуін күшейтетін факторлар:

1.Макрофагтардың ісік өсуін белсендіретін фактор шығаруы;

2. Интерлейкин-2;

3. Интерлейкин-6;

4. Гамма-интерферон;

5.Қан тамыры эндотелийінің өсу факторы;

6.Иммундық тапшылык жағдай:

а) Т-киллерлердің жетілуінің бұзылуы.

б) Антиген көрсетіп беретін клеткалар жұмысының бұзылысы. Қалыпты клеткалардың ісік клеткаларына айналуы көптеген

физиологиялық өзгерістермен жүреді:

1) жанасулық ингибициясын жоғалтады;

2) өсіп-кебею жылдамдайды;

3) клетканың антигендік қасиеті өзгереді.

Жаңа антигендер ядрода, клетка сыртында болып, қан айналымына да түседі. Бұл антиген сол ісікке ғана арнайы болады.

Қазір осы антигенді ісіктің диагностикасына пайдалану жөнінде ғылыми іздену жүргізілуде (9-кесте).

9-кесте.

Әр түрлі өспелермен ауырған науқастардан алынған арнайы

антигендер

Антигендер	Патология
Антигендер қарапайымдылығы	Обыр қарапайымдылары
Белок, молекула салмағы, 5,3 х 1О3Д(т.н.Р-53)	Қуық ісігі
Обыр жалпақ клеткалары (8СС)	өкпе, өңеш, тік ішектің жалпақ клеткалы обыры
СА 19-9	¥йқы безінің обыры
СА125	Аналық без обыры
СА 15-3	Емшек безі обыры
Эмбриондық өспелер антигендері
Альфа-фетопротейн	Біріншілік бауыр обыры, аналық бездің герминативтік ісігі, қара-пайым обыры, бауыр циррозы
Эмбриондық обыр	Тік ішек, ұйқы безі обыры, сирек - асқазан, емшек безі, өкпе, жатыр, аналық без обыры
Бета хориондық гонадотропин	Жатыр, аналык және аталық бездің трофобласт ісігі

Мұндай антигендер ұрықтың қалыпты дамуында клеткалар беткейінде болып өсу процесінде жоғалады. Егерде ісік дамыса антигендер клетка беткейінде қайта пайда болады. Сондықтан эмбриондық антигендерді анықтау ісік диагностикасын ерте қоюға пайданылады.

Онкологиялық ауруларды емдеудің қағидалары:

А. Науқастың иммундық жүйесіне әсер етіп иммунореабилитация жүргізу;

Б. ісікке әсер ету, иммунореабилитация мынандай үлгімен жүргізіледі:

1. Операцияға дейінгі иммуномоноторинг - иммунитет жағдайын және арнайы ісік антигенін анықтау, керекті жағдайда иммунитет реттейтін кең спектрлі ем тағайындау;

2. Операциядан және химиорадиотерапиядан кейінгі иммунды бақылау (ИЛ-10, ИЛ-6 анықтау), детоксикация (энтеросорбция, плазмоферез), иммунограмма көрсеткіштеріне байланысты ұзақ уақыт иммунитет реттейтін ем жүргізу керек.

Бірінші рет онкологияда науқасты емдеуге Розенберг (АҚШ) интерлейкин-2 қолданды.

Қазіргі заманның иммунотерапиясы:

І.Цитокиндерді пайдалану: а) интерлейкин-2; б) интерферондарды; в) цитокиндер қосындыларын пайдалану: (ИЛ-2 + гамма ИНФ; ИЛ-2 + ИЛ-4 + ИЛ-12; ІНФ+ ИЛ-2 т.б.). Ем жүргізгенде кері әсерлері болады.

2.Иммуноциттерді пайдалану: а) лимфокинмен белсенген клеткаларды пайдалану (ЛАК); б) ЛАК + цитокиндерді; в) ісікке сіңетін лимфоциттерді пайдалану (ЖО); г) аутолимфоцитотерапия.

З.Цитокиндерді цитостатиктермен бірге пайдалану.

4.Апликациямен пайдалану: ЛАК + цитокиндердің аздаған

дозасымен.

Иммунотерапия жақсы нәтиже беретін ісіктер:

1)меланома;

2) бүйрек обыры;

3) Ходжкин лимфомасы емес;

4) шашты клеткалық лейкоз;

5 тік ішектің обыры;

6) аналық без обыры;

7) глиома;

8) жұмсақ тіндер саркомасы.