1. Әйнекті кювет, 2- шыныаяқ салмағының өзегі, 3- талданатын ұнтақты тоқтату, 4- сәулелік баланс, 5- тұнба массасын жазу мен бөлігін тіркеу

Автоматты емес тіркеу кезінде тұнба массасын 0,5 , 1, 2, 3, 5, 7, 10, 15, 20, 25, 30, 45, 60, 70, 90, 120 мин аралығында өлшенген және тұнбаның массасын m тұну ұзақтығы τ; арасындағы байланыс графигін құрайды. Тұндыру талдауында иілу қисықта жіберілмейді.

Одан соң диаметрлері (мысалы 2,4,6,18,8... мкм) ұнтақ бөлшегінің тұну ұзақтылығын секундпен мына формула бойынша есептеледі:

τ = 18ηh [g ( ],

келесі өлшемде η(П), g(см/ , h(см), (г/с ), d(см). Τ мағнасын емептеу барысында, 5-тең кіші болмайтын, абсцисса өсіне, эксперттік диаграммада тұнбаның массасына, тұну ұзақтығына байланысты және абцисса өсіне перпендикуляр ұнтақтың қисықтың қиылысу нүктесінен құралады(сурет 5).

Ордината өсімен қиылысқанша, қиылысу нүктесінде ұнтақтың қисықтыққа жанама жүргізіледі. Егер қисықтың бастапқы бөлігі түзу сызық болса, онда оны үзік нүктесінен бастап қисықта абсцисса өсіне перпендикуляр түсіреді. мағнасын табу үшін диаметрін табады. Горизанталь бөліміне тұнбалық қисықты солға қарай ордината өсімен қиылысқанша созады, қиылысқанда Om кесінді алу мақсатында ол тұнған бөліктерінің массасы пропорционал болатындай 100% -де ордина өсіндегі бөліктері ( ) ұнтақтың бөліктерінің құны болып саналады. Ұнтақты талдау кем дегенде 2 рет жүргізіледі, және де нәтиже ауытқуы бұл екі параллель анықтаманың 10% арифметикалық ортасынан жоғары болмауы керек.

m

0

Сурет 5 – m ұнтағының толу массасы тұну ұзақтығына тәуелділігі

Тапсырма

1. Екі түрлі ұнтақты материалға елеуіштік талдау жүргізу керек. Талдау нәтижесін таблица түрінде жазу керек.

Кесте 4- Мысал еліктілік өлшемдік құралдардың нәтижесін толтыру.

Тор номері	Жарық саңылауларының ұяшықтағы өлшемі, мм		Тордағы қалдығы
			грамм	%
1	1,00
063
04
0315
02
016
01
0063
005
0,05-ден аз
Барлығы

2. Екі түрлі ұнтақты материалға микроскопиялық талдау жасау. Өлшенетін бөліктің өлшемін үлкейту арқылы микроскоптың өлшемін үлкейту. Бөліктің орташа өлшемін анықтау.

3. Жоғарыдағы бөліктер бойынша нәтиже шығару, есеп беру.

Бақылау сұрақтары

1. Металдық ұнтақ деген не?

2. Өлшеміне байланысты ұнтақ қандай топтарға бөлінеді?

3. Ұнтақтың еліктілік өлшемдік құрамы деген не?

4. Қандай әдістермен еліктілік өлшегіштік құралдарын анықтайды?

5. Елеуіштік талдау деген не?

6. Микроскопиялық талдау деген не?

7. Тұндыру талдауы деген не?

Зертханалық жұмыс №2

МЕТАЛДЫ ҰНТАҚТЫҢ АҒМДЫҒЫН, ПОСТУЧАЛ ЖӘНЕ ҮЙІНДЕМЕЛІТЫҒЫЗДЫҚТАРДЫ АНЫҚТАУ

Жұмыстың мақсаты: металды ұнтақтыі ең маңызды қасиеттерімен танысу – үйіндемелі тығыздық және оны анықтау; волюмометр көмегімен үйіндемелі тығыздықты анықтау әдісін үйрену; металды ұнтақтың ағындығын анықтау.

Үйіндемелі және постучал тығыздықтар

Үйіндемелі тығыздық - тегін жабу кезінде ұнтақ көлемінің бірлігіне салмағы, оның сипаттамалары негізгі бөлігін білдіретін. Оның мәні ұнтақ табиғи еңістің бұрышына байланысты(сурет 6; металл ұнтақтары көпшілігі үшін, осы бұрышы 25-27 0 болып табылады), кез келген бір көлемінің тегін толтыру бөлшектердің орау тығыздығын анықтау. ол үлкен және одан да көп тұрақты нысаны бөлшектер және жоғары олардың тығыздығы пикнометриялық, үлкен. Жұмыс істеу үшін беріктігіне және бұзушылықтар бөлшектердің бетінде, және, өйткені азайту бөлшектердің мөлшері бөлшек аралық бетіне арттыру оларға бір-бірімен қиын қозғалысын қабылдау, үйкеліс өсті және ұнтақ көлемдік тығыздығы азайтады. Эфир ұнтақ құрамы ол айыппұл, шағын жеткілікті мөлшерін, яғни бөлшектер бар, әсіресе, егер ол бөлшектердің мөлшері бар; арттыру мазмұнымен әдетте, өйткені өсті үйкеліс бетінің ұнтақ көлемдік тығыздығы азаяды, алайда, егер ұнтақ сусымалы тығыздығы үлкен бөлшектердің арасындағы ұсақ бөлшектер -Бұл толтыру бос көтерілуі мүмкін, шағын және үлкен бөлшектердің (шамамен 7-10 есе) көлемінде үлкен айырмашылық.

Cурет 6 – Сыңауық (б,в)пен құламаның (а) негізгі бұрышын анықтауға арналған сызбасы: 1- қорап, 2-сұқпажапқыш, 3- түссіз қабырға

Ұнтақ сусымалы тығыздығы білу бірінші оның құрылысы кезінде қуысына құйма биіктігін есептеу қажет. Жабысатын кезінде шөгуінің көп қиын және көп қалыптау дана кем ..... . Үйіндемелі тығыздығы металл ұнтақ ең маңызды сипаттамаларының бірі болып табылады. \

Ұнтақ қабілетті болса шұңқыр (7-сурет) пайдалана отырып, сусымалы МЕМСТ 1944-74 анықтау үшін, кенеттен 5 мм немесе жүйенің тесік диаметрі арқылы қан ішкі көлбеу шыны сөрелер бар тікбұрышты кеме болып табылатын, ( волюмометр, 8-график) пластиналар шұңқыр, онда ауырлық күшінің әсерінен ұнтақ құйылады. 100 см ұнтақ Үлгі көлемінің талдау дейін пеште тұрақты салмаққа дейін 110 + 5 кептірілген, содан кейін бөлме температурасына дейін бір эксикаторе салқындату үшін қолданылады.

Сурет 7 - Үйіндемелі тығыздықты анықтайтын құрал сызбасы

Сурет 8- Скоттың валюмометрі

1-жезді електілік, 2- әйнекті бет, 3- цилиндірлік сыйымдылық, 4- шаршы тәріздес ыдыстың төменгі варонка, 5- екі әйнекті жағы, 6- екі ағашты жағы, 7- кішкентай варонка, 8- үлкен варонка

Егер ұнтақ өте ұсақ болса, егер 100 - қа дейін қыздыруды керек етсе, келтіру режимі болуы керек. Талдау кезінде ұнтақты өлшеуіш стаканға көлемі 25 с болатын толтырып салады. Ұнтақтың жұмсалу мөлшерлемесі бір бағыттағы қозғалыспен алюминнен жасалған пластинада бөлініп шығарылады. Ол ыдыстың көлемі 20 мм. Бұдан кейін кейбір қолданылған ұнтақ оны ептеп стаканның қабырғаларына себеді. Одан соң оны кірге өлшейді, кірдің қателігі 0,05г-ге дейін. Бақылауды 3 рет жасайды, сосын сынақтың арифметикалық ортасын алады. Бөлуден дербес стакандарға ұнтақтың себілу тығыздығын көрсетеді:

/V,

мұндағы , стаканның бос жеріндегі және ұнтақпен байланысты массасы.

V-стаканның көлемі, с .

Қайтадан себілген ұнтақтың көлемі V(с ) ұнтақтың бірлік масса көлемін ұнтақтың еркін себілгеніне байланысты: =1/ . Себілген ұнтақтың көлемі әрқашан коипакты металдың көлемінен бірнеше есе үлкен болады.

«Утряскалық тығыздығы» деген ұғым көлемнің 20-50 қысқарғаның байқаймыз( ). ГОСТ 25279-82 ұнтақта 50-100г кепкенен кейін шыны ыдысқа салады, оның көлемі 100 және 25 с (Сурет 9) оған өстін айналу дірілі 100-300 жиелікпен амплетудасы 30±0,2 мм болады. Көлемді өзгерту тоқтағаннан кейін массаны өлшеуіш цилиндрге, оны сосын мынандай көлемге бөледі:

,

мұндағы- ұнтақ массасы,

- көлем.

Сурет 9 - Утряскалық ұнтақтың тығыздығын аңықтауға арналған сынауық: 1- өлшейтін цилиндр, 2- бастайтын қадашықтық ұстағыш, 3- бастайтын төлке, 4- тіректі қатпар, 5- жұдырықша

Кері утряска тығыздығын утряска көлемі дейді немесе арақашықтығы:

,

Белгілі , , және тағда басқаша көлемдермен ұнтаққа аңықтама бере отырып есептеуге болады.

1. Салыстырмалық көлемі: / ,

2. Салыстырмалық тығыздығы:

3. Кеуектілік : П - /

Еске алатын жағдай үйінділі ұнтақтың тығыздығы – эмпирлік таза арақашықтық және де пикнометриялық тығыздығы және орташа бөлшектегі немесе олардың көлеміне сай санлуы мүмкін емес. Оны аддитивтік заң бойынша есептеуге келмейді, негізгі танымал белгісі бойынша әртүрлі ұнтаққа байланысты.