- •3. Оқытудың міндеттері:
- •5. Білім берудің және оқытудың әдістері:
- •1 Кесте – Көмірсулар алмасуына әсер етуші гормондар
- •Оқытушыларға арналған
- •6.Әдебиеттер:
- •Часть 1. Белки, ферменты, энергетический обмен, витамины.
- •Часть 2. Обмен веществ и его регуляция.
- •Часть 3. Биохимия жидкостей и тканей организма. – Алматы, 2009 г.
- •7.Бақылау
№ 13 Сабақ
1.Тақырыбы: Заттар алмасуының реттелуі. Көмірсулар алмасуын реттейтін гормондар.
2.Мақсаты:
1.Гормоналдық зерттеулердің нәтижелерін интерпретациялауды және сәйкес ұсыныстарды беруге үйрену.
3. Оқытудың міндеттері:
Студенттер осы сабақтан кейін тиіс:
Инсулин мен контринсулярлы гормондардың түзілу орнын, әсер ету механизмін, физиологиялық эффектерін және секрециясының реттелуін білу.
2) Биохимияның басқа тақырыптарын және постреквизиттерді талдағанда бұл тақырыптың мәліметтері бойынша білімдерді қолдану.
3)Тақырып бойынша оқу-ғылыми жағдаяттарды шешу.
4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Инсулин, түзілуі, әсер ету механизмдері, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына әсері.
2. Глюкагон, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, заттар алмасуына әсері.
3. Катехоламиндер (адреналин және норадреналин), түзілуі, әсер ету механизмі, нысана жасушалары, белоктар,көмірсулар және липидтер алмасуына, қан тамырларына әсері.
4. ГКС, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.
5. СТГ, химиялық табиғаты, әсер ету механизмі, заттар алмасуына әсері.
6. Соматомединдер.
7. Қантты диабет, қантты диабет кезінде байқалатын негізгі биохимиялық өзгерістер.
5. Білім берудің және оқытудың әдістері:
Қантты диабет бойынша рольдік ойын, ауызша сұрау, жазбаша бақылау, кестемен жұмыс, TBL.
Ауызша сұрау барысында кесте толтырылады:
№1 кесте “Көмірсулар алмасуына әсер ететін гормондар”
Гормонның аты |
Түзілетін орны |
Химиялық табиғаты |
Нысана жасушалары |
Әсер ету механизмі |
Физиологиялық әсерлері |
Секрециясының реттелуі |
Инсулин |
|
|
|
|
|
|
Глюкагон |
|
|
|
|
|
|
Катехоламиндер |
|
|
|
|
|
|
ГКС |
|
|
|
|
|
|
СТГ |
|
|
|
|
|
|
СоматомединС |
|
|
|
|
|
|
1 Кесте – Көмірсулар алмасуына әсер етуші гормондар
Гормонның аталуы |
Түзілетін орны |
Химиялықтабиғаты |
нысана-жасушалары |
Әсер ету механизмі |
Физиологиялық әсері ы |
Секрециясының реттелуі |
Инсулин |
Ұйқы безініңЛангергансаралшығының -жасушалары |
51 АҚ тұратын жәй белок |
Барлық жерде, тек нерв тіні, көз жанары, эритроциттерде, ұрық көпіршіктерінде жоқ |
1.мембрана өткізгіштігін арттырады. 2.цАМФ синтезін тежейді. 3.цГМФтүзілуін арттырады. |
1.Анаболикалық а) гликоген синтезі б) белоктар мен нуклеин қышқылдарының синтезі в) БМҚ, ТАГ синтезі 2.Гипогликемиялық. а) мембрана өткізгіштігі б) глюкозаның ыдырауы в) глюкозаның липидтерге айналуы г) гликогеннің ыдырауы |
1. секрециясы:қанда глюкоза, АҚ, глюкагон, ГКС. 2.-стрессте, адреналин мен норадреналин |
Глюкагон |
Ұйқы безінің Лангергансаралшығының -жасушалары |
Полипептид (29 АҚ) |
Миокард, бауыр, май тіні |
1-лік механизм цАМФарқылы |
липолиз, гликоген ыдырауы, гипергликемияны туғызады – глицериннен глюконегенез
|
1.СТГ әсерінен,қандағы глюкоза |
Катехол-аминдер: адреналин
норадреналин |
Тек бүйрек үсті безінің милы қабатында
Жүйке ұштарында және бүйрек үсті безінің милы қабатында |
тирозин туындылары |
-рецепторлар бауырда жүрек қан тамырлары, мида
-рецепторлары шеткі қан тамырлары, бауырдан басқа құрсақ қуысының мүшелерінде |
-рецепторлар арқылы – 1-лік механизм (цАМФ),
-рецепторлар арқылы – 1-лік механизм (цГМФ). |
Катаболикалық(липолиз, глико-генолиз), кардиотоникалық, гипергликемиялық, жүрек, ми қан тамырларын кеңейтеді.
Қан тамырларын тарылтады, қан қысымын
|
Стрессте артады; норадреналин – ацетилхолин әсерінен артады |
ГКС |
Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының шоғырлы аймағы |
Холестерин туындысы |
Бұлшық ет, бауыр, тері, лимфоидты, дәнекер, май тіндері, тимус. |
2-лік механизм |
Бауырда – анаболикалық (гликоген, белок синтезі). Белоктарыдырауы, АҚ-нан глюконеогенез. Қабынуға қарсы, иммуносупрессивті, дәнекер тінінің өсуін тежейді. |
АКТГ реттейді |
СТГ |
Гипофиздің алдыңғы бөлігі |
Жай белок (191 АҚ) |
Барлық жасушалар |
1-лік механизм цАМФ арқылы |
Анаболикалықэффект, мүшелердің өсуі және глюкагон секрециясы |
Гипоталамустыңсоматолибериндеріменсоматостатиндері
|
Сомато- медин С (инсулин тәрізді өсу факторы-I (ИӨФ-1))* |
Бауыр және басқа тіндер |
Белок структурасы бойынша проинсулинге ұқсас |
Сүйек, шеміршек және басқа тіндер |
Инсулинтәрізді |
Сүйек, шеміршектің және басқа тіндердің өсуі |
СТГ |