2 Кезең (нұсқа –«д» бұрыш жалбыз жапырағы) Дұрыс жауап эталоны:

1.Жапырақ кесінділері әртүрлі формада және бүтін жапырақтарының ұзындығы 10 мм қоспа ретінде гүлдірімен гүлшоғыры болуы мүмкін. Жапырақтың жиектері тісті, біркелкі емес болады. Жапырақтың түсі ашық-жасылдан қою жасыл түске дейін. Жапырақтарының беті біркелкі тек жүйкелерінің қасында лупамен көрінетін сирек орналасқан жіпшелері болады.Жапырақтын барлық беткі қабатында жылтыр ,алтын-сары түсті немесе күнгірт түсті эфир майларының бездері бар. Күшті хош иісі бар.Дәмі ащы, мұздатқыш.

2. химиялық құрамы. 1. Бұрыш жалбыз жапырағының химиялық құрамында әсер етуші заттар- эфир майлары (негізгі компоненті моноциклді терпен туындысы – ментол (40-70%),ментон (10-25%), пулегон, ментофуран және оның сірке, валериан қышқылдарымен эфирлері, пинен, лимонен), сонымен қатар терпендер бар: L - лимонен, α - фелландрен,α -,β- пинендер. Бұрыш жалбыз жапырағының химиялық құрамында ілеспелі заттары: флавоноидтар, каротиндер, тритерпен қосылыстары, геспередин, бетаин, урсол және олеанол қышқылдары да бар.

3.Микроскопиясы. .Бұрыш жалбыз жапырағының шикізатынан беткі және астынғы қабаттарынан препарат жасалады. Препаровалдық иненің көмегімен Петри табақшасынан нысананы заттық шыныға көшіреді. Жарықтандыру үшін хлоралгидрат ерітіндісінен 1 тамшы тамызылады, жабынды шынымен жабады және микроскоптың кіші және үлкен өлшемімен қаралады. Бұрыш жалбыз жапырағының жарықталған беткі және астыңғы беттерінің препаратының микроскопиясында келесідей диагностикалық белгілерді табады: эпидермис, күшті иілген қабырғаларымен, екі жағындада жасушалары бар устьица (лептесік) кездеседі, олар ерінгүлділерге тән лептесік қуысына көлденең орналасқан (диацитті тип). Жүйкелену мен жапырақ жиегінде жай және 2-4 жасушалы талшықтар кедір кутикуласымен бірге орналасқан.Бүкіл бетін ұсақ басты талшықтар басқан, олардың қысқа бір жасушалы аяқтан және бір жасушалы кері жұмыртқа пішінді басы бар. Жапырақтың екі бетінде де тереңдеген жерлерінде эфирмайлы секреторлы бездер кездеседі,құрылымдар - 8 сирек 6 бөлгіш жасушадан тұрады радиальді орналасқан.

3 Кезең (Нұсқа –«д» бұрыш жалбыз жапырағы) Дұрыс жауап эталоны:

1. Эфир майының бөлінуі: эфир майын суда булау әдісі арқылы шығару. Ұсақталған шикізат мөлшерін а-кең ауызды, домалақ түпті немесе жалпақ түпті 1000мл колбаға салады, 300мл. су құяды, б- кері шарикті тоңазытқышы бар резенке тығынмен тығындалады. в- тығынның төменгі жағынан метал ілгіштерін орнатады, ілгіштерге жұқа сым арқылы г-градусты қабылдағышты іледі, тоңазытқыштың аяғы қабылдағыштың воронкаға ұқсас кеңдеу жеріне , қабырғаларына тимей судан 50 мм жоғары тұру керек, қабылдағыштың градусқа бөлшектелінген бөлігінің бағасы 0,025 мл. Колбаны ішіндегісімен қыздырады және ДӨШ нормативті-техникалық құжатта көрсетілген уақытқа сәйкес қайнатады. Қабылдағыштың бөлшектелген бөлігіндегі майдың көлемін айдап болып, бөлме температурасына дейін суыған соң өлшейді.

Гинзберг әдісі

1 домалақ түпті колба; 2 – қабылдағыш; 3 – тығын ; 4 – кері тоңазытқыш

2. Сан көрсеткіштері.Эфир майының мөлшері 1%–тен кем болмауы керек; ылғалдығы 14%-тен артық болмауы керек; жалпы күлі 14% артық болмауы керек; 10% тұз қышқылында ерімейтін күл 6% артық болмау керек, қарайған жапырақтары 5%–тен артық болмауы керек; сабақтары 10% артық болмауы керек; диаметрі 0,5мм елек торынан өтетін өсімдік бөліктері 8% артық болмауы керек;ораникалық қоспалар 3%–тен артық болмауы керек; минералды қоспалар 1% артық болмауы керек.