3 Кезең (Нұсқа –«е» дәрілік түймедақ гүлі) Дұрыс жауап эталоны:
1. Эфир майының бөлінуі: эфир майын суда булау әдісі арқылы шығару. Ұсақталған шикізат мөлшерін а-кең ауызды, домалақ түпті немесе жалпақ түпті 1000мл колбаға салады, 300мл. су құяды, б- кері шарикті тоңазытқышы бар резенке тығынмен тығындалады. в- тығынның төменгі жағынан метал ілгіштерін орнатады, ілгіштерге жұқа сым арқылы г-градуирленген қабылдағышты іледі, тоңазытқыштың аяғы қабылдағыштың воронкаға ұқсас кеңдеу жеріне, қабырғаларына тимей судан 50 мм жоғары тұру керек, қабылдағыштың градуирленген бөлігінің бағасы - 0,025 мл. Колбаны ішіндегісімен қыздырады және ДӨШ нормативті-техникалық құжатта көрсетілген уақытқа сәйкес қайнатады. Қабылдағыштың бөлігіндегі майдың көлемін айдап болып, бөлме температурасына дейін суыған соң өлшейді.
2.Сан көрсеткіштері: эфир майы 0,3 % -дан төмен болмау керек
- ылғалдылығы 14% аспау керек
-жалпы күлі -12% аспау керек
- 3см-ден ұзын жапырақтары, сабақтары, себеттер сағақтары 9% -дан аспау керек.
-диаметрі 1мм елек торынан өтетін үгілген себеттерінің бөліктері 30 % -дан аспау керек
- қарайған, қарақошқылданған себеттері 5%-дан аспау керек
-органикалық қоспалар (басқа усыз өсімдіктер мен тұймедақтың басқа түрлерінің себеттері) 3%-дан көп емес.
-минералды қоспалар 0,5% -дан көп емес.
4 Кезең (Нұсқа –«е» дәрілік түймедақ гүлі) Дұрыс жауап эталоны:
1. Кептірілген дәрілік түймедағы гүлінің эфир майына сараптама: дәрілік түймедағы гүлінің эфир майын зерттеген кезде оның еш қоспасыз, нақты өзі екенін анықтайды, оның сан көрсеткіштерін – ацетилдеуге дейінгі және кейінгі, тығыздығын, айналу бұрышын, сыну көрсеткішін, қышқыл санын, эфир санын анықтайды. Оның шынайылылығын түсін, иісін, майының дәмін анықтау арқылы белгілейді. Түсі мен молдірлігін одан өтетін жарыққа, яғни сәуле түсіру арқылы біледі, иісін 1 сағат ішінде бақылау үлгісімен салыстырып біледі, дәмін фильтірлеу қағазына майдың бір тамшысы тамызылған таяқша арқылы біледі.
физикалық тұракталарын – майдың тығыздығын МФ Х1 басылымы бойынша пикнометрмен өлшейді, полярлық кеңістікте айналым бұрышын поляриметрмен өлшейді. Сыну көрсеткішін рефрактометрде анықтайды. Химиялық тұрақтыларын – ацетилдеуге дейінгі және кейінгі қышқыл санын, эфир санын анықтайды. Қоспаларын анықтау: этил спирті, майлы және минералды майлар, су.
2.Сандық анықтау. Аналитикалық үлгіні диаметрі 2мм тесігі бар сүзгіден өтетіндей етіп ұсақтайды.Эфир майын 15г ұсақталған шикізатта МФ Х1 басылымы бойынша 1 немесе 2 әдісімен анықтайды. Айдау уақыты – 2 сағат.
1әдіс
Гинзберг әдісі
1 домалақ түпті колба
2 – қабылдағыш
3 – тығын
4 – кері тоңазытқыш
2 әдіс
Клевенджер
әдісі
1.колба 6. Қабылдағышты кеңейген жері
2.пар өткізетін майысқан түтік 7. Жанындағы түтік
3. тоңазытқыш 8. резенке шланг
4. градуирленген қабылдағыш 9. Ағызатын түтік
5. ағызатын кран
5 Кезең (Нұсқа –«е» дәрілік түймедақ гүлі) Дұрыс жауап эталоны:
1.Дәрілік түймедағы гүлінің медициналық қолданылуы: гүлін қабынуларға, асқынуға қарсы, аллергияға қарсы және тер шығаратын зат ретінде пайдаланады.
2.Препараттар: Дәрілік түймедағы гүлінен дайындалған тұндырма ішуге, шайқауға, ванна қабылдауға, клизма жасауға тұнба күйінде ұсынылады. Асқазан мен жұмсартатын шөптер жиынтығына да қосады. Дәрілік түймедағының экстракты мен эфир майы «Ромазулан» препаратының құрамына кіреді. Сүйық экстракты мынжапырақ және қырмызыгүл экстрактарымен бірге «Ротокан» препаратының құрамына кіреді.
Нұсқа –«Д» бұрыш жалбыз жапырағы 1 КЕЗЕҢ Дұрыс жауап эталоны:
Өндірілетін өсімдік –Бұрыш жалбыз
Planta productive - Mentha piperita L.
Дәрілік өсімдік шикізаты – Бұрыш жалбыз жапырағы
Materia vegetabilis medicinalis - Folium Menthae piperitae
Тұқымдасы – Еріндігүлділер
Familia - Lamiaceae
Бұрыш жалбыз – көпжылдық шөптесін өсімдік.Тамырсабағы көлбеу өсіп, оның шашақты тамырлары болады. Тамырсабағынан көптеген жас өркендер пайда болады.Олардың кейбіреулері жерге тереңдей түсіп тамырсабаққа айналады, ал кейбіреулері жердің бетіне шығып тарамдалған сабаққа айналады.Олардан бірнеше тік өскен сабақтар пайда болады.Сабақтары төрт қырлы, ұзындығы 100см дейін, жалаңаш, сирек түктері кездеседі. Жапырақтары қалың салынған, бұтақтары мен жапырақтары супротивті орналасқан. Жапырақ пішіні - сопақ жұмыртқа немесе қандауыр пішінді болады. Жапырақтарының ұшы үшкірленген, шеті ара тәрізді,сағағы қысқа. Жапырақтардың үсті жалаңаш, тек қана жапырақтың астыңғы жағынан, негізгі жүйкенің бойында сирек кездесетін түктері болады. Лупамен қарағанда, жапырақтың бетінен жылтыраған (сары) эфир майлы бездерін байқауға болады.Гүлдері ұсақ, , сабақтарының ұштарында шоғырланып масақты гүл шоғырын түзеді. Гүлінің тостағаншалары бір-бірімен кірігіп кетіп, түкке айналып, 5-тісті болады. Күлтелері де бірімен бірі біріккен, воронка тәрізді. Шілде айынан қыркүйек айына дейін гүлдейді. Жемісі – жоқ. Жапырақтың үстіңгі жағы қанық-жасыл, ал астыңғы жағы бозғылт-жасыл. Өзіне тән өткір жұпар иісті, дәмі кұйдіргіш, мұздатқыш қасиеті бар. Гүлдері қызыл-күлгін түсті.