16 Билет

Балаларды жан жақты тәрбиелеудегі ана тілінің маңызы

Елбасы Н. Ә. Назарбаев өзінің Қазақстан халқына арнаған Жолдауында мемлекеттік тілдің оқу сапасын арттыру қажеттілігіне ерекше назар аударды: «Халықаралық тәжірибелерге сүйене отырып қазақ тілін оқытудың қазіргі заманғы озық бағдармалары мен әдістерін әзірлеп, енгізу қажет. Мемлекеттік тілді тиімді меңгерудің ең үздік инновациялық, әдістемелік, тәжірибелік оқу-құралдарын әзірлеу керек» деген болатын. Ана тілді үйретудің заңдылығы, жоғарыда айтылып өткендей бір қатар қабылеттердің дамуы процесінде ішкі сезім арқылы (саналы емес) жүзеге асырылады: 1) өзіні сөйлеу органы бұлшық еттерін адамның жұмыс істете білу қабылеты – сөздің дыбысын артикулдеу, интонация элементтерін, просодемаларды моделдеу және оларды есту; 2) дыбыс комплекістері мен интонацияны тілден тыс шындықпен салыстыру қабылеті, яғни оларды сөйлеу элементінің мағынасы ретінде түсіну; 3( сөздің мағыналы элементін өз сезімімен салыстыра білу қабылеті, яғни оларды бағалау; 4) араласу, тану, сөзді және адамның мінез-құлқын тәртіптеу процесінде сөздің мағыналық үйлесімділік дәстүрін және бағалау элементін есте сақтау қабылеті.

Егер тәрбиеші баланың табиғи сөйлеуі неғұрлым қарқынды болатын жағдай жасаса, онда баланың тілі неғұрлым тезірек байиды және оның психикасы жан-жақты дамиды. Лингвистикалық-дидактикалық принциптерге құрылған тіл үйретудің түрлі әдістерін қолдану тілді дамытуды жеделдетудің негізгі шарттары болып табылады.

Балалардың 2 саны және цифры жайлы түсінігін қалыптастыру

Сабақтың тақырыбы: «Көп» және «Бір». 1 саны және цифры. Сантиметр.

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділік: 1 санының мән -мағынасын ашу (көп заттың ішінен бір затты бөліп алу);

2.Дамытушылық: Сан және цифр туралы түсінік беру; 1 цифрын жазып үйрену; «Сантиметр» туралы алғашқы түсініктерін қалыптастыру.

3.Тәрбиелік: Оқушылардың өз ойын толық, дұрыс жеткізе білуге, ізденушілікке, тапқырлыққа тәрбиелеу. Достық қарым -қатынас пен ұйымшылдыққа баулу.

Сабақтың әдісі: аралас

Пәнаралық байланыс: әдебиеттік оқу, дүниетану

Сабақтың көрнекіліктері: сандар,

Сабақтың барысы: І . Ұйымдастыру кезеңі

Психологиялық дайындық

-Армысыз, қайырлы Күн!

-Армысыз, қайырымды Аспан -ата

-Армысыз, мейірімді Жер -ана!

- Күліп, ойнап, қуанайық , шаттанайық бәріміз.

ІІІ. Тірек білімдерін жетілдіру.

-Балалар, бүгін бізге Жұмбақбай ата қонаққа келіп отыр, сендерге бірнеше жұмбақ әкеліпті. Осы жұмбақтарды шеше отырып бүгінгі сабағымыздың мақсатына жетейік.

1.Ақыл -ойдың шырағы,

Зәулім көктей шынары.

Биігіне шықсаң да,

Қанбайды адам құмары. (Білім)

2.Білімнен мол

Сый, асы.

Балдырғандардың ұясы (Мектеп)

-Ал сендер нешінші сыныпта оқисындар? ( 1)

-Жұмбақбай атамен бірге бізге «1 » цифра келді. Бұл цифра не нәрсеге ұқсайды?

ІV. Жаңа материалды меңгерту.

Жаңа материалды енгізу практикалық жұмыстан басталады. Мұғалім ұлдардың орнынан тұруын сұрайды:

- Барлығы неше ұл?

-Ал ...есімді ұл нешеу?

-Сөреде неше машина?

-Жүк машинасы нешеу?

-Үстеліңнің үстінде көп шаршы жатыр , біреуін қана көрсет . Геометриялық фигуралар, заттық суреттермен осыған ұқсас жұмыстар жүргізіледі.

V.Оқулықпен жұмыс .

№1 тапсырма көп заттың ішіннен бір затты бөліп алу арқылы 1 санымен танысуға арналған. Балалар суреттен бір және көп заттарды көрсетеді.

№2 тапсырманы орындау кезінде оқушылар көп және бір заттарды атайды (аспанда бұлт көп, күн біреу, көп гүл және бір шырша). Білімдерін бақылау үшін «Бір және көп заттарды тап» ойынын жүргізуге болады. Ойын барысында балалар бір және көп затты ажырата алуға, бір затты көп заттың бөлігі ретінде тануға жаттығады.

Содан кейін мұғалім бір санының қалай белгіленетініне назарларын аударады. Мұғалім «сан» және «цифр» туралы түсінік береді, 1 цифрының баспаша, жазбаша түрімен таныстырады.

VІ.Сергіту сәті

Ұзын құлақ сұр қоян,

Естіп қалды сыбдырды.

Ойлы-қырлы жерлермен

Ытқып -ытқып жүгірді.

Қарап еді артына,

Қиығын сап көзінің.

Келе жатқан тоңпаңдап,

Көжегі екен өзінің.

Спорт түрлері. Жаздық спорт түрлері, қысқы спорт түрлері

Жазғы спорт түрлері:жүзу,футбол,баскетбол,воллейбол,бокс,карате,таеквондо,жеңіл атлетика,қол добы,академиялық есу,бадминтон,күрес,велоспорт,су добы,спорттық гимнастика,көркем гимнастика,дзюдо,ат спорты,үстел теннисі,желкенді спорт,суға секіру,қазіргі бессайыс,нысана көздеу,садақтан ату,теннис,триатлон,ауыр атлетика,семсерлесу,көгалдағы хоккей.

Қысқы спорт түрлері:биатлон,трамплиннен секіру,бобслей,скелетон,конькимен жүгіру,мәнерлеп сырғанау,шайбалы хоккей,допты хоккей,шаңғы жарысы,шаңғымен тұғырдан секіру,тау шаңғысы,фристайл,шорт-трек. Осы спорттық ойындарды жаздым.Қалып кеткендер бар шығар өзің толықтырарсың.

Коньки тебу спорты

Конькимен жүгіру-бұл дене жаттығуының түрі, бұл жаттығуды адам мұз бетінде арнайы дайындалған құралда, аяқ киімге бекітілген конькимен сырғиды. Белсенді демалу, денсаулықты күшейту мақсатындағы аздаған жылдамдықпен конькимен жүгіру ойын-сауығы жәй сырғанау деп аталады. Жәй сырғанаудың ішіне- жеке, жұптық және топтық жылжу, сонымен қатар мұз үстіндегі ойындар кіреді. Сонымен конькидің әр түрлі үлгілері қолданылады. Жәй сырғанау ереже бойынша конькимен спорттық жаттығудың барлық түрлерінің мамандандырылған сабақтарының алдында тұрады: конькимен жаттығулар, шапшаң сырғанау, мәнерлеп сырғанау (жеке және жүппен), мұз үстіндегі спорттық би, хоккей, шайба және доппен ойындар. Сол себеп бойынша оны конькимен косымша жаттығуларға жатқызады. Конькимен шапшаң сырғанау (Коньки спорты)- бұл спорттық жаттығудың түрі, бұл жаттығуды орындағанда коньки тебуші жарыс шартында барынша мүмкіндігі бар өз жылдамдығымен ереже бойынша регламенттелген ара-қашықтықты жеңіп алуға тырысады. Шапшаң сырғанауда жәй және арнайы конькилер қолданылады.

2. Шаңғы жарысы

Шаңғы жарысы-Қазақстандағы спорттың кең таралған түрінің бірі.

Көпшілікке әйгілі болып жүрген спорт түрінің бірі әр түрлі ара қашықтықтағы шаңғы жарысы болып табылады. Спорттың осы түрімен айналысу дене тәрбиесінің маңызды құралы болып табылады, қозғалыс әрекеттегі бірінші орын алады.

Еліміздің көптеген аймақтарында, қыс мерзімі ұзақ және қарлы жерлерінде, шаңғымен айналысу дене тәрбиесінің кең тараған түрі. Шаңғымен айналысу кезіндегі дене тәрбиелік жүктеме көлемі және қарқындылығы бойынша өте жеңіл бөлінеді. Бұл шаңғыны әр жас шамасындағы әйелдер мен ер адамдар үшін дене тәрбиесі құралы ретінде, денсаулықтың қалпың және дене тәрбиесі дайындығын жарнама етуге мүмкіндік туғызады.

Бірыңғай бұлшық ет қимылдарымен жұмыс жасау, төмен температураларда және таза аяз ауада, ағзаның әр түрлі ауруларға шалдығуына қарсылық жасауын көтереді және жұмыс жасауға жаратымды көмегін тигізеді. Шаңғымен әдемі ормандарда және беткей бойынша әр түрлі өңірлерде серуендеу, сырғу жүйкелік жүйеге, ми және тәннің еңбекке қабілеттілігіне жаратымды ықпалын тигізеді.

3. Мәнерлеп сырғанау

Мәнерлеп сырғанау-спорттың қысқы түрі, спортшылар конькимен мұз үстінде қосымша элементтер жасайды, әсіресе музыкамен бірге. Ресми жарыстарда ереже бойынша медальдардың төрт топтамасы ойнатылады: әйелдердің дара сырғанауы, ерлердің дара сырғанауы, жұппен сырғанау және сонымен қатар мұздағы спорттық би. Мәнерлеп сырғанау Қысқы Олимпиядалық Ойындарының бағдарламасына енгізілген.

Сырғанаушылар әр-түрлі шоуларға жие қатысады, олардың шеберліктерін төрешілер емес, көрермендер бағалайды.

4. Шорт-трек

Шорт-трек (ағылшын тілінде. Short track speed skating, орыс. Қысқа соқпақта конькимен жылдамдық жүгіріс)-коньки тебу спортының формасы. Жарыстарды бірнеше спортшылар (ереже бойынша 4-8: арақашықтық үлкен болған сайын, жүгірісте көп спортшылар болады) ұзындығы 111,12 м сөпақ мұз соқпақ бойынша бірмезгілде сырғиды. Шорт-трек (ағыл. Short track-қысқа соқпақ), хоккей алаңы ішінде жарыстық арақашықтықты тез иелену үшін конькимен жылдам жүгірудің түрі. (мұздың шеңбері-111,12 м). Шорт-трек Канадада 20 ғасырда пайда болды.

5. Спорттық бағдарлау

Спорттық бағдарлау-бұл қатысушылар карта және компас көмегімен өңірлерде орналасқан бақылау пунктінің (қысқаша-БП) берілген саның өту керек болатын спорттың бір түрі, ал қортындылар арақашықтық өтетін уақыт (аңықталған жағдайларда айыптық уақыт есебі) бойынша немесе алған баллдарының саны бойынша аңықталады.

Спорттық бағдарлаудағы аса көп таралған жарыстың бірі тапсырылған бағытта бақылау пунктің (БП) іздеу болып табылады. Қатысушылар картада белгіленген, аңықталған жүйелілікпен БК арқылы жүгіреді.

Сөреде спортшыға БП-нің өңірде нақты орналасқан карта беріледі, сол карта бойынша спортшылар өз еркіндерімен ақпарат негізінде жолдарын тандайды. Олардың тапсырмалары-аз уақытта барлық БП тауып алу. Спорттық бағдарлаудың көп түрлері бар екені сөзсіз (Таңбаланған тас жолында бағдарлау, таңдау бойынша бағдарлау, паркттық бағдарлау, қолжалғау, шаңғы бағдарлау, велосипедпен бағдарлау және т.б.). Брақ спорттық бағдарлау бойынша жарыстың көп таралған түрі осы берілген бағыттама болып табылады.