6. Генетычная і марфалагічная класіфікацыя беларускай мовы. Параўнальна-гістарычные вывучэнне моў

Беларуская мова ўваходзіць у індаеврапейскую сям’ю, славянскую групу, усходнеславянскую падгрупу.

Беларуская мова адносіцца да флексійных моў.

Параўнальна-гістарычнае мовазнаўства вывучае мовы, якія знаходзяцца ў адносінах роднасці.

Роднасныя мовы – мовы, якія маюць строга акрэсленыя, рэгулярныя суадносіны паміж адзінкамі розных моўных узрооўняў (падабентсва каранёў, суфіксаў, грам. форм, марфалагічных прымет, сінтаксічных канструкцый). Роднасць моў тлумачыцца іх паходжанннем ад адной мовы-продка. Найбольш эфектыўныўны крытэрый вызначэння роднасных моў – марфалагічны. Асабліва гэта датычыцца канчаткаў. Але звычайна для надзейнасці выкарыстоўваюць не адзін, а некалькі крытэрыяў.

7.Мэты і задачы вывучэння фанетыкі (сінхронная, дыяхронная, агульная, супастаўляльная)

Фанетыка – радзел мовазнаўства, які вывучае гукавы бок мовы, г.з. спосабы ўтварэння (артыкуляцыю) і акустычныя ўласцівасці гукаў, іх змены ў працэсе маўлення.

Сінхронная фанетыка даследуе гукавы лад мовы ў сінхронным, апісальным плане, характарыстыка гукавага ладу мовы на пэўным этапе яго развіцця.

Дыяхронная – сочыць за фарміраваннем фанетычных з’яў на працягу больш-менш доўгага часу. Працэсы відазмянення гукаў, замена адных іншымі, асаблівавсці спалучальнасці на пэўным гістарычным этапе.

Агульная – разглядае на матэрыяле розных моў тэарэтычныя пытанні ўтварэння гукаў, прыроды націску, структуры складу, адносіны.

Супастаўляльная (параўнальная) – супастаўленне гукавых сістэм розных моў, частцей роднасных, што дае магчымасць выявіць спецыфіку кожнай мовы.

Задачы:

• Вывучэнне гукаўтварэння

• Вывучэнне будовы моўнага акустычнага сігналу

• Вывучэнне яго ўспрымання, каб выясніць сацыяльную функцыю носьбітаў(носителей) інфармацыі ў камунікацыйным працэсе

• Вывучэнне класіфікацыі гукаў

• Характарызацыя гукавых змен

• Вызначэнне іншых фанетычных адзінак – склад і націск

8. Сегментныя і суперсегментыя адзінкі мовы. Азначэнне гука. Чатырохбаковы аналіз гука: акустычны, артыкуляцыйны, функцыянальны, перцэптыўны

Вусная мова – гукавая плынь (поток), якая падзяляецца з дапамогай інтанацыі і націску на асобныя адрэзкі, фанетычныя адзінкі. Да такіх адзінак адносяцца тэкст, фонаабзац, фраза, маўленчыч такт (сінтагма), фанетынае слова, склад і гук.

Сегментыя адзінкі: склад, гук

Суперсегментныя адзінкі: націск, паўза,інтанацыя

Тэкст – зыходная велічыня члянення, мае не фанетычны, а камунікатыўны характар.

Фонаабзац – кампазіцыйная частка тэксту (некалькі сказаў, цесна звязаных паралельнай ці ланцуговай сувязямі)

Фраза – адпавядае адносна закончанаму па сэнсу выказванню і вылучаецца з тэксту інтанацыйнай закончанасцю.

Маўленчы такт (сінтагма) – частка фразы, вылучаецца(выделяется) інтанацыяй незавершанасці і крыху карацейшыммі паўзамі.

Фанетычнае слова – гукавыя адзінкі, аб’яднаныя адным націскам.

Склад – гэта гук і комплекс гукаў, які вымаўляецца аднім штуршком (толчком) выдыхнутага паветра.

Гук – эта найменьшы членараздзельны элемент вуснай мовы, утвораны органамі маўлення за адну артыкуляцыю.

Аспекты вывучэння гукаў:

• Акустычны (фізічныя ўласцівасці) – сіла, тэмбр, афарбоўка, вышыня

• Артыкуляцыйны (фізіялагічны) – спосабы ўтварэння гукаў

• Функцыянальны (лінгвістычны) – гукі як сродак адрознення слоў - фанемы (вывучае фаналогія)

• Перцэптыўны – суб’ектыўныя вобразы гукаў на аснове аб’ектыўных характарыстык гукавай хвалі – толькі развіваецца