67.Химиялық диктант және оның түрлері.

Оқушылардың білімін жазбаша тексеру химиялық диктант, қысқаша мерзімді бақылау, ұзақ мерзімді бақылау, баяндама және шығарма түрінде жүзеге асырылады.

Қысқа мерзімді бақылау жұмыстары (15-20 мин.) үй тапсырмасын тексеру үшін, жаңа материалды қабылдауға әзірлеу немесе оқушылардың оны қалай түсінгенін анықтау үшін, жалпы түрде айтқанда нақтылы материалдан оқушылардың білімін анықтау үшін жүргізіледі. Бақылау жұмысының нұсқаларындағы сұрақтың саны, мазмұны, сипаты жэне қиындығы уақытқа лайық іріктеледі. Мәселен оқушыларды “Сутегінің металл оксидтерімен эрекеттесуі тақырыбын өтуге дайындау үшін екі нұсқада бақылау жұмысы жүргізледі.

I нұсқа

1. НСІ —► н2 —*н2о

өзгерістерін жүзеге асыратын реакциялардың теңдеулерін жазыңыздар.

2. Мына заттардың ішінен оксидтердің формулаларын тауып жазыңыздар: 2пСІ2, НСІ, СиО, Ғе203, Н2. Бұл оксидтердің алыну реакцияларының теңдеулерін құрыңыздар.

II нұсқа

1. н2о —* н2,

НСІ * н2

Алу реакциаларының теңдеулерін жазыңыздар.

2. Мыналардың ішінен: С02, СиСІ2, 2пО, 02, НСІ окситердің формулаларын тауып жазыңыздар.

Бұл бақылау жұмыстары оқушылардың белсенді қатысуымен қолма-қол тексеріледі. “Оксидтердің құрамы, сутегінің алынуы, су түзілу жөніндегі еске түсірілген білім және материалды түсінуге негіз болады”.

Ұзақ мерзімді бақылау жүмыстары (45 мин) тақырып өтілгеннен кейін жүргізіледі. Мұғалім өтілген тақырыпты жан-жақты талдап тексеруге тиісті білім мен біліктің көлемін анықтайды, нұсқаларға, сұрақтарға бөледі. Бақылау жұмыстарына ұзақ жауап жазуды қажет ететін теориялық материалды кірістірудің қажеті жоқ. Мысал ретінде “Галогендер” тақырыбына өткізілетін бақылау жұмысының екі нұсқасын келтірейік, оны торт нұсқада жасауга болады.

I нұсқа

1. Хлордан мырыштың беті неліктен ағарады? Электрондық баланс теңдеуін жазып, түсінік беріңіздер.

2. Мына өзгерістерді жүзеге асыратын реакцияның теңдеуін жазыңыздар.

НСІ —► СІ2 —► СиСІ2—► А§СІ

Әр реакцияның типін көрсетіңіздер.

3. Калий бромидінен 16 г бром алу үшін жұмсалатын хлордың көлемін (қ.ж.) есептеңіздер. .

II нұсқа

1. Хлордың құргақ матага әсер етпей, дымқыл матаны ғана агартатын себебі неліктен? Электрондық баланс теңдеуін жазып, түсінік беріңіздер.

2. Мына өзгерістерді жүзеге асыратын реакция теңдеулерін жазыңыздар.

С12 — НСІ — 2пСІ2—► АвСІ

Әр реакцияның типін көрсетіңіздер.

3. ЬСалий иодидінен 25,4 г иод алу үшін қажетті хлордың колемін (қ.ж.) есептеңдер.

Сұрақтардың саны үштен коп болуы мүмкін, оны орташа оқитын оқушы тез орындай алмауы ықтымал. Тез орындаған үздік окушыларга қосымша тапсырма беру керек.

Әр сұраққа оқушылардан кутілетін жауапты алдын ала эзірлеп, бақылау жұмысын соған сәйкес тексерген тиімді. Оқушылардың жауаптарына сапалық жэне сандық талдаулар жасау арқылы қай материалды жетік, қайсысын көмескі білетіні анықталады. Бақылау жұмысының нэтижесін кешіктірмей, келесі сабаққа дейін тексеріп қойған дұрыс, ол талдау, орындау сипатына қарай жүзеге асырылады. “Кейбір қателерді тузету” жұмысы оқушылардың өздеріне

тапсырылады, оқушылардың басым көпшілігі орындамаған

тапсырманы мұгалім өзі талдап көрсетеді. Берілген бақылау есептерін шешуге оқушыларды жүйелі түрде тарту қажет екенін әрдайым естен шығармауған дұрыс.

Химиялық диктант, көбінесе, химиялық символикаға

негізделеді. Оқушылардың бір ұғымды, мәселен валенттілікті, тотығу дэрежесін, химиялық номенклатураны, химиялық символдарды,

формулаларды, теңдеулерді, т.б. қандай дәрежеде менгергенін анықтау үшін жаздырылады, мысалы: 1) мына оксидтердің

формулаларын жазыңыздар: калий оксиді , темір (III) оксиді, кукірт (VI) оксиді, көміртегі (IV) оксиді, калций оксиді; 2) мына заттардың аттарын жазыңыздар:

Ғе304, НСІ, СиО №ОН, 802, Н3Р04

(VIII сынып): 1) мына электролиттегі атомдар мен иондардың заряд шамасы мен таңбасын анықтаңыздар:

Н3Р04, АІСІ3, Са(ОН)2, ЫаНС03.

2) суда ерігенде мына иондарды беретін затгардың формулларын жазыңыздар: Ғе3' жэне СІ' , Ва2+ жэне ОН' , Н+ жэне Н803', Н4 жэне N0/

Химиялық диктантты жинап алып, жазғандарын немесе ауызша тексереді. Соңғы кезде білім тексерудің тестілік эдістемесі енгізілді. Бұл әдіс оқушылардың ойлау жүйесін күшейткенімен, сөйлеу логикасын тежейді.