5-билет.

12. Жақсүйектердің жедел периоститі. Клиникасы, диагностикасы, емі. К10.2 Альвеолярлы өсіндісінің немесе жақ сүйек қабының жедел іріңді қабынуы. Этиологиясы: жедел немесе соз. периодонтиттің өршуі, ретенциялық тістер қабынуы, радикулярлы ұраның іріңдеуі, пародонт аурулары, кейде травмалық тіс жұлудан кейінде дамуы мүмкін. Клиникасы: Шығымы: ауырсыну, беттің жұмсақ тіндерінің домбығуы, жалпы жағдайының нашарлауы, дене Т көтерілуі (37,5-39). Кейде ауырсыну үш тармақты нервтің бойымен таралады (құлақ, самай, көзге). Басында тіс маңайында ауырсыну, 1-3 күннен соң бет домбығуы, кейін тісте ауырсыну айтарлықтай төмендейді. Инфекция ошағы болып жатқан тіске байланысты домбығу сол тістің маңайындағы жұмсақ тіндерге таралады. Домбықан тіндернің үстіндегі тері тартылған, түсі өзгермеген. Регионарлы лимфа түйіндірі үлкейген, пальпацияда ауырсынады. А.қ-да себепші тіс маңайында қызылиек және шырышты қабат домбыққан, гиперемияланған. Өтпелі қатпар тегістелген, домбыққан, флюктуация симптомы анықталады. Себепші тіс бұзылған немесе пломбаның астында. Жиі қозғалмалы, түсі өзгерген, перкуссияда ауырсынады. Егер төменгі жақтың бүйір аймағындағы периостит болса, ауыз ашылу шектелген, ауырсынумен. R: өзгеріссіз. Қан анализі: ЭТЖ жоғарлауы, лейкоциттердің жоғарлауы. Диф.д: Жедел пт, абсцесс, флегмона, жедел сиалоденит, жедел остемиелит. Емі: комексті ем. Хирургиялық: инфильтрациялық н/е өткізгіштік анестезия, себепші тістің үстіндегі өтпелі қатпар бойымен 1,5-2,5см тілік жасау, тілік сүйекке дейін жасалады, таңдайда Васильев бойынша тілік жасалады. фурацилинмен немесе хлоргексидинмен шаю, дренаж қою. Себепші тісті көрсеткіш бойынша жұлу. Дәрілік препараттар: антибиотик(ципролет 1таб-2рет),Витаминдер,антигистамидер. Науқас үйде калий перманганатымен немесе фурацилинмен шаю керек. 2-3 күннен соң қайта келеді. Ол кезде УВЧ, СВЧ, лазер тағайындауға болады.

3. Тістердің орнынан шығып кетуі және сынуы. Альвеоляр өсіндінің сынуы. Самай асты жақ-сүйек буынның орнынан шығып кетуі. Клиникасы, диагностикасы. Диагностика және емдеу қағидалары. Тістің шығып кетуі. Механикалық әсерлерден (құлау, соққы) жиі алдыңғы тістердің шығуы кездеседі. Тіс жұлуға арналған элеваторларды (тік, бүрышты) дұрыс емес қолданбаған жағдайларда тістің шығып кетуі кездеседі. Тістің шығып кетуі жеке түрде және тіс түбірінің сынуымен альвеола өсіндісінің немесе төменгі жақсүйек денесі сынықтарымен үйлесуі мүмкін. Тістің шығуы толық жартылай және шегеленген түрлеріне бөлінеді. Тіс жартылай шыққан кезінде периодонт талшықтарының бір бөлігі үзіліп, сақталған бөлігі әртурлі мөлшерде созылған жағдайда болады. Өз өсінен бүрылған кезде қан тамыр-нерв шоғырының бүтіндігі көбінесе сақталады. Тіс шыққан кезінде науқастар тістерінің ауыратынына, тістеу және шайнау мүмкіншілігінің болмауына, терінің қозғалатындығына шағымдайды. Қарап тексергенде беттің жұмсақ тіндері, ерін немесе ұрт аймақтарында ісіну, қанталау, жара т. б. Ауыз кейде жартылай ашық. Шыққан тіс сауытының бұрылуы әсерінен тіс қатарында ерекшеленіп, қозғалмалы болады да, ұрып тексергенде қатты ауырады. Тіс бір жағына ығысқан кезінде шыққан тіс пен көрші сау тістер арасында саңылау пайда болады. Тіс вестибулярлы немесе ауыз қуысы ішіне қарай ығысқан кезінде, оның тістесу қырының биіктігі көрші тұрған тістердің тістеу қырларымен бірдей болмайды. Ренттен суретте тіс түбірінің қиғаш орналасуына байланысты қысқарған секілді көрінеді. Периодонт саңылауының кеңейгенін немесе кішірейгенін анықтауға болады. Жоғарғы жақ тісі төмен немесе төменгі жақ тісі жоғары жылжыған жағдайларда олардың тістеу қырлары көрші тістердің тістеу қырларымен салыстырмалы турде төмен немесе жоғары орналасуы мүмкін. Тістесу кезінде тек шыққан тіс қана түйісіп тұрады. Рентгенограммада периодонт саңылауының бір қалыпты кеңейгені және альвеола түбінің түбір ұшынан бос екені анықталады. Тістің толық шығуы периодонт талшықтарының тіс түбірінен толық үзілуімен, қан тамыр-нерв шоғырының өлуімен, кейде альвеола өсіндісінің вестибулярлы бетінің сынығымен, тістің өз ұясынан шығып қалуымен қатар жүруі мүмкін. Тіс толық шыққан кезінде науқастар жарақатының әсерінен пайда болған тіс қатарындағы ақауға шағымданады. Қарап тексергендегі белгілер тістің жартылай шығуындағы белгілерге ұқсас. Науқас дәрігерге өзінің түскен тісін әкелуі мүмкін. Түскен тістің ұяшығы қан ұйығымен толған. Қызыл иектің шырышты қабығы жырылған, үзілген, тіс ұяшығының бір қабырғасы сынған немесе болмауы мүмкін. Тіс ұяшығы қабырғаларын міндетті түрде тексерген дұрыс, себебі тек сақталған қабырғалары бар ұяшықтарға және жарақаттан кейінгі уақыт 3 тәулікке жетпесе тісті қайта отырғызу мүмкіншілігі туады. Тістің қадалып шығуы (вколоченный вывих). Тістің толық шығуының бір түрі, бұл кезде түс түбірі ұяшықтың компакті пластинкасын тесе отырып, альвеолды өсімінің сүйек кемігіне енуі байқалады. Бұл жағдайда қантамыр-нерв шоғыры толық үзіледі. Тіс қадалған кезде науқас жарақаттанған тіс аймағындағы ауыру сезімінің болуына шағымданады. Тістің төмен (төменгі жақ сүйегінде) немесе биік (жоғарғы жақ сүйегінде) орналасқан және оның өз өсінен бұрылғаны немесе бір бағытқа ауытқығаны анықталады. Кейде тіс сауыты түгелдей ұяшыққа еніп, альвеола қырынан төмен орналасуы мүмкін. Суйектің механикалық әсерінен, тіс орнында мықты тұрады. Тіс ұлпасы өлеттенеді. Рентген суретте периодонт саңылауы кішірейген, кейде тіс бөлігінің төмен түсуі әсерінен периодонт саңылауы мүлдем байқалмайды. Емі. Жергілікті жансыздандыру арқылы шыққан тісті саусақпен альвеола өсіндісімен бірге қоса ұстап ақырын орнына қою керек. Тісті иммобилизациялау каппалық құрсаулар арқылы жүргізілгені дұрыс. Бекітілетін тіске тістесу кезіндегі ауырлық қысым үшін, оның тістесу қырын пластмассадан ашық, бос қою қажет, бұл және емдеу барысында ұлпаны электроодонтометрдің көмегімен тексеруге қолайлы. Егер иммобилизация тегіс қапсырма шеңдеуіш арқылы жүргізілсе лигатура тістің мойын бөлігінде орналасуы және тістеу қыры арқылы сыртқа және ішкі бетін орай орналасуы қажет. Құрсаулар 5—6 аптадан үзақ уақытқа қойылады. Тіс толық шыққан кезінде белгілі тәсілдермен реплантация жүргізуге болады. Тісті каппалы құрсаумен бекітеді. Тіс шегеленіп шыққан кезінде бір мезгілді репозиция көрсетілмеген, себебі бұл жағдайда тіс түбірі сорылуы (резорбциясы) мүмкін. Шегеленіп шығу кезінде тіс өзегінен бірте-бірте қалыпты орнына келеді. Жарақаттан соң өлген ұлпадан тазартып, өзектерді пломбалық материалдармен толтыру керек. Егерде тісті бастапқы орнына қою қиынға түссе ортодонтиялық аппарат көмегімен қалпына келтіреді. Жедел қабыну процесі дамыған кезде, тістің жұмсақ тіндерге, жақ сүйек денесіне түгелімен енуі кездерінде тісті жұлу көрсетілген. Науқастардың дәрігерге кеш қаралу жағдайларында, шыққан тісті ортодонтиялық тәсілдер арқылы орнына келтіреді. Тіс сынықтары. Жоғарғы тістер төменгі тістерге қарағанда, жиі сынады. Тіс көлденеңінен және бойлай сынуы мүмкін. Бірінші жағдайда сыну сызығы тіс сауыты немесе түбірі арқылы вертикальды өсіне көлденең, ал екінші жағдайда тіс сауыты және түбірі арқылы вертикальды өс бойына жүреді. Тіс сауыты эмаль немесе дентин деңгейінде тіс қуысының ашылуынсыз және ашылуымен мойын бөлігінен түгелдей сынуы мүмкін. Тіс түбірі ортаңғы, жоғарғы немесе төменгі бөліктерінен сынуы мүмкін. Кейде тіс түбірінің ортаңғы немесе жоғарғы бөліктерінің сынықтары кезінде, қан тамыр-нерв шоғырының зақымдануынсыз жүруі мүмкін. Тіс түбірінің сынықтары көлденең, қиғаш, кейде ұзына бойы болады. Сынықтардың орналасу орнына байланысты науқастар механикалық, температуралық тітіргендіргіштер әсерінен немесе өздігінен пайда болатын ауыру сезіміне шағымданады. Қарап тексергенде ауыз қуысы аймағына түскен күш орнында жұмсақ тіндердің ісінуін, қанталау ошақтарын, жара, жырылу т. б. белгілерді байқауға болады. Тістер көбінесе толық түйіспейді. Тіс сауытының сынықтары кезінде оның әртүрлі ақауларын, кейде тіс ұлпасының ашылғанын көруге болады. Тіс түбірінің сынықтары кезінде үлпаға қан құйылу әсерінен сауыт қызғылт түстен күлгін түске дейін боялуы мүмкін. Тіс қозғалмалы. Сынық сызығының түбір ұшына жақын орналасқан сайын, тістің қозғалғыштығы кеми береді. Тіс перкуссиясы ауру сезімін тудырады. Рентген суретте тіс тубірінің сыну сызығының бағыты, орналасу деңгейі анық көрінеді. Емі. Тіс сауытының қуысы ашылмай сынған кезде емдеу шаралары өткір қырларды егеу, ақауы орнын пломбалық материалдармен қалпына келтіруте бағытталады. Тіс сауыты сынғанда үлпа ашылып қалса, оны алып, түбір өзектерін пломбалық материалдармен толтырып, тіс сауыты қалпына келтіріледі. Тіс сауыты толық сынған кезде түбірлерді әрдайым жұла бермейді, себебі оны штифті тіс орнатуға қолдануға болады. Түбір ұшы сынықтары кезінде өлген ұлпаны алып, түбір өзектерін пломбалық материалдармен толтырып, операция арқылы сынған бөлігін алып тастауға мүмкіндік бар. Егер ұлпасы тірі тіс қозғалмалы болса онда тіс ұлпасын сақтай отырып құрсау — каппамен бекітеді. Егер тіс түбірі ортаңғы бөлігінен сынса және қан тамыр-нерв шоғыры сақталса, онда цементобласттар мен одонтобласттардың пластикалық қызметінің нәтижесінде, цемент пен дентин аймақтарында сынық бітуі мүмкін. Үлпаның тіршілікке қабілеттілігін тексеріп алғаннан соң құрсау — каппамен тісті кем дегенде 5 аптаға бекітіп тастайды. Егер де қан тамыр-нерв шоғыры сақталмаса ұлпаны алып, сынықтарды болат штифтімен бекітеді. Штифт шайнау қысымының әсерінен деформацияланбайтын материалдардан дайындалғаны дұрыс және де оның ұзындығы мен жуандығы жеткілікті болуы тиіс. Тіс ұзына бойы сынған кезде, оны жұлу керек. Альвеоляр өсіндінің сынуы. Жиі жоғарғы жақтың алдыңғы тістердің аймағының альвеола өсіндісінің сынуы кездеседі. Себептері: жол механикалық әсерлерден (құлау, соққы). Диагностика анамнез, қарау, пальпация, рентгенологиялық зерттеу. Альвеола сынуы ерін, ұрт зақымдалуы, тіс шығуымен және сынуымен қосарлануы мүмкін. Тамыр-нерв шығырының зақымдалуын анықтау үшін ЭОД қолданады. Соғы диагнозды рентген тексерістен кейін қойылады. Сынған фрагменттер вертикальды, таңдай-тіл, вестибулярлы бағыттарда ығысуы мүмкін. Альвеолярлы өсіндісінің сынуы көбінесі консервативті. Оған сынық репозициясы, оны фиксациялау және жұмсақ тіндер мен тістерді емдеу. Самай асты жақ-сүйек буынның орнынан шығып кетуі. Төменгі жақтың шығуы жарақаттан және туа пайда болған, жедел және үйреншікті, алдыңғы және артқы, бір және екі жақтық болып бөлінеді. Төменгі жақ екі жағынан шығып кеткен кезде ауызды жабу мүмкіншілігі болмауынан науқас шағымдарын дәрігерге жеткізе алмайды. Тек ымдау, бет қимылдары арқылы ауыру сезімі бар екенін, көп мөлшерде сілекейдің ағуын түсіндіреді. Қарап тексергенде бет конфигурациясы оның төменгі бөлігінің үзаруынан және иектің алға жылжуынан өзгерген. Тіл құрғақ, бірақ ауыздан көп мөлшерде сілекей бөлініп тұрады. Меншікті шайнау еттері кернелген. Құлақалды аймағындағы тіндер ішке енген, ал бет доғасы астында (екі жақта бірдей) саусақпен басып тексергенде буынды өсіндінің буын басы анықталады. Сыртқы құлақ жолында буын басының қозғалыстары анықталмайды. Ауыз қуысы ішінен сипап тексергенде төменгі жақ сүйегінің тәжді өсіндісінің алға жылжығанын айқын анықтауға болады. Тістесуі ашық, тек үлкен азу тістер ғана түйіскен. Бүйір проекцияда жасалған рентгенограммада төменгі жақ сүйегінің буын басының, буын төмпешігінің алдыңғы бүйіріне орналасқаны анықталады. Буын шүңқыршасы бос. Екіжақты буынның шығуын жақтың буынды өсінділерінің сынықтарынан ажырата білу қажет. Сынықтар кезінде иек артқа қарай жылжыған, құлақалды аймағында тіндердің ішке енуі сирек кездеседі. Рентген суретте сүйек бүтіндігінің бұзылысын, сынық сызығын анықтауға болады. Төменгі жақтың біржақты шығуы кезіндегі науқастар шағымының жоғарыда айтылған шағымдардан көп айырмашылығы жоқ. Иектің алға және сау жағына жылжуынан бет әлпеті өзгерген. Қалған белгілер жоғарыда берілгендей, тек бір бетінен анықталады. Тістер бір-бірімен түйіспеген, орталық сызық сау жағына жылжыған. Төменгі жақтың бір жағынан шығуын, буындьі өсіндінің бір жағынан сынуынан ажырату керек. Бул кезде орталық сызықтың сынық жағына жылжуы анықталады. Сыртқы есту жолында саусақпен баса отырып буын басының буын шұңқыршасындағы қозғалыстарын анықтауға болады. Сынық орналасқан жағындағы тістер тығыз түйіскен. Төменгі жақтың артқа шығуы өте сирек кездеседі, иекке бағытталған соққының әсерінен пайда болады. Буынды өсіндінің басы артқа қарай жылжиды, бұл буын қапшығының зақымдануымен және есту жолының сүйек қабырғаларының сынуымен жүруі мүмкін, осының әсерінен кейде құлақтан қан ағуы байқалады. Төменгі жақтың үйреншікті шығулары. Үйреншікті шығу ол жалпақ буын басы немесе буын төмпешігінің жалпақ болуынан, буын байламдарының әлсіздігінен, тістесулердің әртүрлі аномалиялары мен жақ сүйектерінің ақаулары кезінде пайда болуы мүмкін. Осы жағдайларда есінеу, жақ сүйекке аз күш түсіру, жөтелу немесе түшкіру кезінде шығулар пайда болу мүмкін. Дәрігердің көмегінсіз өзінен-өзі орнына тусуі тән. Емі. Гиппократ тәсілі. Жақты орнына салу үшін науқасты төменгі жақ суйегі дәрігердің шынтақ буыны деңгейімен бірдей қалыпта отырғызу қажет. Дәрігер бас бармақтарын төменгі азу тістердің шайнау бетіне орналастырып, қалған саусақтарымен жақ сүйекті орай ұстайды. Орнына түсетін буын басы, буыннан шыққан жолын, керісінше қайталау қажет, яғни төмен, артқа және жоғары бағытта. Бүл үшін дәрігер бас бармақтарымен ақырын төмен басып күшті біртіндеп күшейте түседі. Бұл шайнау етінің талшықтарын ауыру сезімісіз созуға көмектеседі. Ал тістерге тез күш түсіру шайнау етінің рефлекторлы түрде жиырылуын шақырады және қатты ауыру сезімін тудырады. Біраз уақыт өткеннен соң иекті жоғары көтере отырып төменгі жақ сүйегінің артқы бөлігін бірге төмен басу керек, Осы қарама-қарсы бағыттағы қозғалыстарды үйлестіре отырып, буын басын төмен түсіруге болады. Сонымен бірге төменгі жақ сүйегін артқа жылжыта оның бұрыштарын жоғары көтеру керек. Буын басының буын төмпешігінің алдыңғы құрамасынан, буын шұңқыршасына түсуі тістердің қатты тістесуімен аяқталады. Сол үшін дәрігер бас бармақтарын көп қабатты дәкемен орап алғаны және дер кезінде саусақтарын альвеола өсіндісінің вестибулярлы бетіне ауыстырғаны жөн. Шыққан буынды орнына салған соң иек астынан таңғыш қойғаны дұрыс. Науқасқа сұйық тамақ ішуге, ауызды 7—10 күндей қатты ашпауға кеңес беру керек. Біржақты буынның шығуы кезінде орнына салу жоғарыда берілген тәсіл бойынша бір жағынан жүргізіледі. Г. Л. Блехман тәсілі. Ауыздың кіреберісімен дәрігер төменгі жак, сүйегінің тәжді өсіндісінің орналасуын анықтап алады. Дәрігер сұқ саусақтарымен тәжді өсідіні артқа және төмен басады. Осының әсерінен шайнау етінің босауы және буын басының орнына түсу мүмкіншілігі туады. Бұл тәсілді ауыз қуысы сыртынан жүргізуге болады, ол үшін бет доғасы астынан тәжді өсіндіні саусақпен анықтап алады (Ю. Д. Гершуни бойынша). Содан соң ұрт тіндері арқылы тәжді өсінділерге артқа және төмен қарай күш түсіреді. Төменгі жақтың мерзімі 4—5 аптадан асқан алдыңғы шығулары кезінде жоғарыда айтылған тәсілдермен орнына салу мүмкіншілігі бола бермейді. Осындай жағдайларда В. Попеску ұсынған тәсілді қолданған жөн. Науқас ауызды барынша кең ашып жатады. Үлкен азу тістер арасына диаметрі 1,5—2 см- болатын қатты тығыз дәке біліктерін орналастырады. Иек астынан жоғары қарай күш салады, бүл кезде төменгі жақтың буын басы төмен түседі. Содан соң иектен артқа қарай басады, бұл кезде буын басы орнына түседі. Бұл тәсіл жалпы немесе жергілікті жансыздандыру арқылы жүргізілуі тиіс. Бұл кезде де төменгі жақты 2—3 аптаға иммобилизациялау көрсетілген. Төменгі жақтың артқы шығуларын орнына салу үшін дәрігер бас бармақтарын альвеола өсіндісінің вестибулярлы бетімен үшінші үлкен азу тіс аймағына қиғаш сызық арасына орналастырып, қалған саусақтарымен төменгі жақ сүйегін орай ұстайды. Бас бармақтардың көмегімен төменгі жақты төмен тартып, ал қалған саусақтарымен алға қарай жылжытады, осылай шыққан буын орнына түседі. Буынның үйреншікті шығуларында консервативті және хирургиялық жолмен емдеуге болады. Консервативті ем самай-төменгі жақ буынының патологиясын шақырған негізгі дертті емдеуге (подагра, полиартрит) және буын қапшығьгмен байламдарын күшейтуге бағытталған. Ортопедиялық аппараттар немесе шендеуіштер көмегімен буындағы қозғалыстарды шектеудің үлкен маңызы бар. Петросов аппараты ауыздың ашылуын, буын басының буын төмпешігінен аспайтын деңгейде шектейді. Ол жоғарғы және төменгі тістерге кигізілетін жасанды сауыттардан және шектегіш шарнирден турады. Төменгі жақтың буын өсіндісінің амплитудасын азайту мақсатымен қолданылатын Бургонскийдің, Ходоровичтің аппараттары мен Ядрованың шеңдеуіштері бар.

4. 35 және 36 тістердің арасында төменгі жақтың сынуы. Б/е тарту салдарынан сүйек ығысқан. Рентген. Шендеу. Рентген. Операция көрсеткіш бойынша.

2 Вариант

1. Тіс ретенциясы

Толығымен қалыптаспаған тіс әдеттегі мерзімге қарай жарып шықпайды, ол сүйек тінімен альвеолярлы өсіндінің қалыңдығында жабық болып қалады. Кейде бұл тістер ығысады, альвеолярлы өсіндіде әр түрлі ораласады немесе жақ денесінде орналасады.

Көбінесе ретенцияға жоғарғы ит тістер, кіші азу тістер, төменгі азу тістер шалдығады. Одан сирек жоғарғы азу тістір және төменгі кіші азу тістерде кездеседі. Ретинирленген қосарланған тістер болады. Болатын асқынулар: фоллекулярлы кистаның дамуы, 3кіл нервтің невралгиясы, қызық иектің қабынуы. Емі : консервативті-ортодонтиялық ем, мақсат –шығатын тіске көмек. Оған орын дайындау, кешігіп қалған уақытша тістерді жұлу.

Тіс ретенциясы және эндокринді жүйенің арасындағы байланыс дәлелденген. Сонымен қоса дамушы тіс ұрық аймағының патологиялық өзгерісі жақтың өсуінен ығысуы жүреді. .

Перикоронарит – төменгі ақыл тісі кедергіленіп жарып шығуының асқынуы. сауытмаңы тіндерінің қабынуымен сипатталады. Жұмсақ тіннен құралған жамылғының ісігі, гиперемиясы және инфильтрациясы ақырындап ауыз қуысының төменгі кілегей қабатына, тіл жақтан кілегей қабатқа, алдыңғы таңдай доғаларына, меншікті шайнау және медиальді қанаттәрізді бұлшықетке таралады. Жақтың қарысуы, жұтынудың қиындауы, лимфаденит, перилимфаденит дамиды: дене температурасы 37,5-37,8°С көтеріледі.

Кілегей қабаттың жергілікті температурасы (ретромолярлы үшбұрыш аймағында) сау тінге қарағанда 0,5° (±0,03°С) көтеріледі; бұл жақ асты аймағының терісінің зақымдалған жағына сипатты, әсіресе лимфадениттің айқын көріністерінде.

Перикоронариттің дамуында үшінші үлкен азу тіс үстінің тіндері семіп (атрофияланып) үлгермеген кілегей қабығының зақымдануы басты себептерінің бірі болып табылады. Перикоронариттің жедел түрі төменгі жақсүйектің үшінші үлкен азу тісі аймағында ыңғайсыздық пайда болуынан басталады. Соңғы үлкен азу тіс үстінің кілегей қабығы домбығып ісінеді, қызарады. Тістің шайнау бетінің алдыңғы төмпешіктері (ұрт немесе тіл) ашық жатуы мүмкін. Мұндайда тіс жартылай жарып шыққан деуге болады. Кейін науқастың ауыз ашылуы шектеліп, шайнау бұлшықеттері құрысады, жақсүйекасты лимфа түйіндері ұлғаяды, пальпация ауырсыну сезімін тудырады. Турлері катаралды, іріңді және ойық жаралы.

Емдеу әдістері.

Қабыну процесінің даму ерекшеліктеріне байланысты консервативті немесе хиругиялық емі жүргізіледі.

Консервативті еміндегі іс - әрекеттер:

• ақыл тістің үстін жабатын кілегей - сүйекқабы астына антибиотикті немесе антисептикті ертінділер енгізіледі;

• ақыл тісарты (ретромолярлық) аймағына пенициллин - новокаинді блокадасы жасалады;

• УК сәулесімен ем жүргізіледі.

Осындай ем 2-3 тәулік жүргізгеннен кейін қабыну процесі кері дамып, ауырусыну сезімі басылады, науқастың жалпы жағдайы жақсарып, еңбекке жарамды болады.

Хирургиялық емі. Тісті жұлу көрсетімі болмаса, оның үстін жабатын кілегей-сүйекқабы П-тәрізді тілінеді, кейде диатермокоагуляция жасалады немесе қандауырмен тіс сауыты үстін жабатын кілегей - сүйекқабы толық кесіп алынады.

Дистопия – эмбриональды даму кезінде тіс ұрығының тіс қатарында дурыс орналаспауы. Түрлері: 1. Альвеолярлы доға деңгейінде орналасқан, бірақ тіс қатарында емес. Тіс альвеолярлы өсіндіде орнласпаған, жақ бұтағында немесе гаймор қуысына қарай орналасқан. Болатын асқынулар: тістемнің бұзылысы, жұмсақ тіндердің зақымдалуы, косметикалық ақау. Емі ортодонтиялық жолмен тісқатарын дурыстау, ал егер жақ бұтағында немесе тағы басқа жерде орналасса, хирургиялық жолмен алып тастау.

2. Жоғарғы жақ сынығының симптомдары: көзілдірік, медициналық орамал, екілік дақ, крепитация, қозғалу симптомдары, дизокклюзия диплопия, иіс сезуінің бұзылысы, қан кеті сынған жерден.

3. Лимбергу бойынша жақ сынықтарының классификациясы. 5 типін бөледі:

5. I тип -жанақтық сүйектің сынуы.

6. II тип - Мұрын сүйектің сынуы.

7. III тип –Жоғары жақтық көлденең төменнен сынуы алмұрт тәрізді тесіктен қанат тәрізді өсіндінің негізгі қойнауына дейін.

8. IV тип – Суборбитальді аймақтың сынықтары.

9. V тип - Суббазальді сынықтар,жоғары жақтың байланысқан жерінен және жанақтық сүйектің бас сүйегімен немесе толық бас-беттік ажыраулар.

11. Ле Фору бойынша жақ сынықтарының классификациясы. 3 типін бөледі:

13. Ле Фор I (төменгі тип).

14. Ле Фор II(ортанғы тип).

15. Ле Фор III(жоғарғы тип).

Тәжирбеде бүкіл жоғрыда аталған жоғары жақ сүйектерінің сынуының болуы мүмкін:

1.Ығысқан немесе ығыспаған сынықтар;

2. Бас-мимен қосарланған жарақаттар немесе жарақатсыз;

3. Жұмсақ ұлпалардың зақымдалуымен немесе зақымдалусыз;

4 Жоғары жақ сынықтарымен бірге сынуы немесе зақымданусыз;

5.Басқа сүйектермен қосарланып сыну немесе қосарланусыз сыну;

Л е Ф о р I типті сынуы:

Сынықтың шеті алмұрт тәрізді өсіндінің қырымен,мұрын қалқанымен, альвеолярлы өсіндінің үстімен, гаймор қуысының астыңғы түбімен өтеді және жоғарғы жақтың төмпешігіне бағытталады,қанат тәрізді сүйектің өсіндісімен, ал кейде екінші және үшінші молярлы түппен өтеді.

Жалпы қарау кезінде диагноз қою қиынға соғады,өйткені беттің конфигурациясы өзгермейді. Беттің ұзаруы себебі альвеолярлы өсіндінің төмен түсуінен болады.

Әдетте тері беткейлерінен қан құйылулар көрінеді, көбінесе үстіңгі ерінге, сирек жақ аймақтарына таралады. Егер науқас жарақаттан кейін бірден түспесе, онда еріндері бірден ісінеді, нәтижесінде мұрынның шеміршекті бөлігі жоғары ығысқан сияқты болып көрінеді.

Ауыз қуысын қарағанда жоғарғы жақтың альвеолярлы өсіндінің шырышты қабықшаларында қан құйылулар байқалады, өтетін қабаттың аймағында ісінулер, кейде шырыштың жыртылуы байқалады. Нақты диагнозды пальпаторлы қарау және рентгенологиялық зерттеу арқылы қойамыз.

Кейде Л е Ф о р I типті сынықтарда гаймор қуысының түбіде зақымдалады. Мұндай жағдайларда мұрыннан қан кетулер анықталады, бұлар шырышты қабықшаның жарақаттануына байланысты. Л е Ф о р I типті сынықтарда бас-милық жарақаттар сияқты, мұрын сүйектерінің зақымданулары сирек кездеседі.

Л е Ф о р II типті сынықтар:

Сынықтың сызығы мұрынның түбірі арқылы өтеді, жоғары жақтың маңдай өсіндісімен байланысады және мұрын сүйек өсіндісінің мандай сүйекпен қосылатын бөлігімен, көздің ішкі жиегімен өтіп, артқы төменгі көз саңылауына дейін жалғасып, одан көздің төменгі тесігіне бағытталып және жоғарғы жақтың жанақтық сүйек өсіндісімен қанат тәрізді өсіндінің кіші бөлігі сызығы арқылы төмен түседі. Сынықтың артқы сызығы мұрын сүйектің қалқаны арқылы өтеді.

Мұндай типті сынықтарда жанақтық сүйектерде кездеседі, мидың шайқалуы болады.

Науқастық жалпы жағдайы орташа ауырлықты дәрежеде, ал бас негізінің сынықтарымен және мидың шайқалуымен қосарланса, нуқастың жағдайы II-III ауырлық дәрежеде болады. Науқасқа жалпы қарапақ Ле Фор II немесе ЛЕ Фор III типті сынық екенін айтуға болады. Беттің ортаңғы бөлігінің терісінің түстері,әсіресе қабақ аймағында қан құйылулар анықталады, ү\ұлпалардың ісінуі айқын байқалады. Беті созылған, себебі жоғарғы жақтың төмен түсуінен. Аузы жартылай ашық, бұл мұрын арқылы тыныс алудың қиындауымен байланыты және еріндерін бір-біріне қоса алмайды немесе науқас ернін жаба алмайды және осылай ауыз бұлшықеттері күштелген,бұл еріннің биіктеуін жоғарлатады,науқастың одан бетер ұзарады.

Л е Ф о р II типті сынықтарда тістік қатарладың тістесуінің ашық шетке қарай ығысқандығы байқалады.

Пальпация кезінде бүкіл жоғары жақтың қатты таңдаймен және мұрын сүйектерімен бірге қозғалулары анықталады. Егер көз асты жиегін пальпациялағанда сүйектік ойық ( басалдақ) анықталады.

Л е Ф о р II типті сынықтарына Вассмунд қосымша келесілерді қосты (по Вассмунду тип I): сынықтың сызығы мұрын негізімен өтіп, ал артқы бөлігі көздің төменгі саңылауы арқылы мұрын тесігіне барады. Осыған орай, ол жоғары жақтың денесіне өтеді. Л е Ф о р II типті сынықтары кезінде және Вассмунд I де жоғары жақтың артқы бөлігіктері жабылады (запрокидывание), себебі қанат тәрізді бұлшық еттің медиальды жиегімен тартылып, талшықтардың бір бөлігі жоғары жақ төмпешігіне бекиді. Вассмунд I типті сынықтардың Л е Ф о р II типті сынықтардың ерекшклігі сол, бұл кезде жоғары жақты қозғағанда мұрындық сүйектер қозғалмайды. Сонымен қоса бас негізінің сынықтары сирек кездеседі, Л е Ф о р II типті сынықтарға қарағанда.

Л е Ф о р III типті сынықтар:

Сынықтың сызығы, Л е Ф о р II типті сынықтар сияқты өтеді, бырақ ол төменгі көз саңылауынан жанақтық сүйекті доғасымен көздің сыртқы жиегіне бағытталады. Бұл кезде барлық жоғары жақ мұрын және жанақтық сүйектермен бірге, сонымен қоса төменгі көздің қыры қозғалмайды. Кейде сүйек қанқасы беттің және жұмсақ ұлпалармен бірге ашылады. Мұндай зақымданулар сирек кездеседі, бұл кезде бетке жоғары жылдамдықпен қандайда бір зат тигенде болады,мысалыға, машинаның деталі, тастар және т.б.. А.Э.Рауэр Л е Ф о р III типті сынықтарына сирек кездесетін гаймор қуысының бұзылыстарын, көз қырларын, мұрын сүйектердің жоғары жақ бөліктерімен бірге жыртылуын қосты. Бұл кезде альвеолярлы өсінді, қатты және жұмсақ тадай,жоғарғы еріндер қозғалмайды. Л е Ф о р III типті сынықтарында науқастардың жағдайы ауыр болады, сонымен бірге бұл сынықтар бас-ми жарақатымен қосарланады.

Л е Ф о р III типті сынықтарына тән симптон көрудің екі еселенуі, бұл төменгі көз қырының төмен түсуінің нәтижесіде,көз алмсы өз нүктесін жоғалтады.

Сонымен қоса бір жақтылық типті және басқа да сынықтардың әртүрлері кездеседі. Мысалы, Вассмунд бір жақтылық горизонтальным сынықтардың қосарлануы, сагитальды сынықтар деп бөледі.

Жоғары жақ сынықтарының еміндегі негізгі іс шаралар:

1. жұмсақ және қатты ұлпалардың жарсына хир. өңдеу.

2. жақ сынықтарын емдік тігістермен немесе басқада әдістермен қалыпқа келтіру және бекіту.

3. медикаментоздыемдеу, диеталық тамақтану;

4. арнайы күтімді, профилактика ұйымдастыру және асқыныстармен, жарақат зардаптарын болдырмау