3. Басқару ісінің сипаты мен белгісіздіктің деңгейіне байланысты тиімді шешімдердің облыстары қандай?

Белгісіздіктің төмен деңгейі кезінде (10.3-сурет) үлкен орынды тиімді шешімдер алады, себебі қызметтің тұрақты және түзетуші сипаты кезінде (А1 және Б1 облыстары) басшы жүзеге асырудың теріс минималды тәуекелдікпен дәлелді шешімдер қабылдайтын болады. Және басшы қызметінің тек инновациялық сипаты (В1 облысы) кезінде детерминделген (ескі, барлығына белгілі) ақпарат пен пайдаланылған әдістер жаңа шешімдерді қабылдау процесін тежейтін болады – жаңа шешімдер керек емес.

Белгісіздіктің орташа деңгейі кезінде тиімді шешімдердің екі облысы (Б2 және В2) бар. Бұл деңгей басқарушылық қызметтің түзетуші және инновациялық сипатымен жақсы үйлеседі.

Белгісіздіктің жоғары деңгейі басқарушылық қызметтің тұрақты сипатымен үйлеспейді, сондықтан A3 облысында тиімсіз шешімдер басым. Берілген деңгей басқарушылық қызметтің инновациялық сипатымен жақсы үйлеседі, мұнда басшы бар шешімдерді қолданбай, жаңа шешімдерді дайындауға ниетті болуы керек.

Белгісіздіктің тым жоғары деңгейі кезінде қарама-қарсы нәтиже алу мүмкіндігі бар: шешімдерді дайындау мен жүзеге асыру мүмкін еместігінен супероптималды шешімдерге дейін (В4 облысы). Бұл деңгейде негізінен тиімсіз шешімдер қалыптасады, себебі қиын қабылданатын, сенімсіз ақпарат дұрыс шешімдерді қабылдауды едәуір қиындатады. Супероптималды шешімдер сансыз көп түсінбестіктерді салыстыру және олардан қандай да жүйені қалыптастыру нәтижесінде кейде басқа келеді. Бұл процесс рулеткадағы ойынның қканышты оқиғаны (джек-потты) еске салады (джек-пот).

Сонымен, көрсетілген матрица тиімді БШ дайындаудың жағдайларын, оларды жүзеге асыру дұрыстығындағы қолайлылық пен сенімділікті анықтайды. Бұл матрица компаниядағы басқарушылық қызметті талдау мен бағалау үшін құрал болып табылады.

Емтихан билеті № 27

1. Модель дегеніміз не?

«Модель» термині әртүрлі авторлармен әркелкі түсіндіріледі.

Мескон, Альберт және Хедоури модель деп ол қолданылатын нақты өмірлік жағдайды жеңілдету деген; Шеннон модель деп тұтастықтан ерекше түрдегі объектінің, жүйенің немесе идеяның түсінігін айтады.

Медоуздың «модель» түсінігіне берген анықтамасы ең жақсы болып көрінеді.

Бұл анықтамаға сәйкес, модель – бұл күрделі жүйе туралы ұсыныстардың қарапайым реттелген жиынтығы.

Модельдер талданатын проблемаға қатысты бақылауларды, тәжірибелерді, сезінулерді және т.б. іріктеу жолымен объектінің қызмет етуінің аспектілерін анық түсіну үшін қолданылады.

Модель моделденетін объектке қарағанда аса күрделі емес, және басшыға нақты жағдайды жақсы түсінуге және дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі.

2. Басқарушылық шешімдерді қабылдау процесі моделінің жіктелуін атаңыз

Дескриптивтік және нормативтік модельдер. Дескриптивтік модельдер келешекте шешімдерді қабылдау процесінің барысын болжау мақсатында оның қасиеттері мен параметрлерін сипаттау үшін қолданылады.

Дескриптивтік модельдерді қолдану сәттілігі едәуір дәрежеде басқару объектісінің қызмет ету заңдары мен заңдылықтарын анық сипаттаудан тәуелді.

Нормативтік модельдер шешімдерді қабылдау процесін басқару үшін, оның мәнді элементтерін және оның дамуын қалыптастыру үшін қолданылады.

Нормативтік модельдер шешімді қабылдау процесінің қатысушылары оны қабылдау процесіне және модельдеуге белсенді қатысуды ұйғарады.

Индуктивті және дедуктивті модельдер. Индуктивті модельдер басқарушылық шешімді қабылдау үшін маңызды болып саналатын жеке деркетер бойынша бақылауды жалпылау жолымен құрылады.

Индуктивті модельдің сапасы бір жағынан шешімді қабылдау жағдайын қаншалықты жеңілдетуге болатынын, ал басқа жағынан моделденетін жағдайдың негізгі қасиеттерін қаншалықты дұрыс көрсеткенін анықтайды.

Дедуктивті модельдерді әзірлеу кезінде нақты деректерді талдаудан емес, жорамалданған жағдайлардың қарапайым жүйесінен шығады.

Проблемаға бағытталған модельдер және шешімдер модельдері. Проблемаға бағытталған модельдер шешімді қабылдаудың нақты проблемалық жағдайға қатысты модельдеудің жаңа әдістерін енгізу арқылы құрылады.

Мұндағы негізгі міндет нақты басқарушылық процесті модельдеу үшін жаңа әдістерді бейімдеуден тұрады.

Шешімдер модельдері олармен эксперименттер өткізу мүмкіндіктерін, сонымен қатар заманауи басқарушылық технологиялардың мүмкіндіктерін есепке алумен әзірленеді және маңызды басқарушылық міндеттерді шешуге бағытталған.

Бұл модельдерде қолданылатын алгоритмдер модельдер құрылымына және оларды қолдану жағдайларына арнайы талаптарды анықтайды.

Бір мақсатты және көп мақсатты модельдер.

Бір мақсатты модельдер ұйым қол жеткізуге ұмтылатын бір анық белгіленген мақсат болған кезде немесе бір кешенді мақсат түрінде біріктірілген бірнеше мақсаттар болған кезде болады.

Көп мақсатты модельдер бір кешенді мақсатқа біріктірілмейтін бірнеше тәуелсіз мақсаттарға жетуге ұмтылуды ескереді.

Бір кезеңдік және көп кезеңдік модельдер.

Бір кезеңдік модельдер шешімдерді қабылдаудың барлық кезеңі ішінде шешімді қабылдаудың жеке кезеңдерінде оптималды жеке шешімдердің сомасы да оптималды шешімді береді деген ұйғарымнан шығады. Бұл тәсіл әрқашан ақталған болмайды.

Егер шешімдер қабылданатын барлық кезеңді қарастырсақ, кейде жеке кезеңдегі ұтыс ұйым үшін үлкен шығындарға алып келуі мүмкін.

Көп кезеңдік модельдер басқарушылық шешімді қабылдаудың барлық кезеңін есепке алумен басқарушылық проблеманың кешендік шешімін ұйғарады.

Бір кезеңдік модельдер шешімді қабылдау жағдайын дұрыс түсіну мақсатымен көп кезеңдік модельдерді әзірлеген кезде қолдануға болады.

Детерминделген және ықтимал модельдер

Детерминделген модельдерде шешімді қабылдау жағдайының дамуына әсер ететін барлық факторлар анық және олардың мәндері шешімді қабылдау кезіңде белгілі.

Ықтимал модельдер белгісіздік элементінің болуын ұйғарады, жағдайдың дамуын анықтайтын параметрлер мен факторлар мәндерінің мүмкін ықтимал бөлінуін ескереді .