Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар

1. Мемлекеттік меншіктің құрамына не кіреді?

2. Мемлекет иелігіне алу (национализациялау) ретінде не түсіндіріледі?

3. Мемлекет иелігіне алу (национализация) қандай мақсаттарды көздеуі мүмкін?

4. Жекешелендіруге анықтама беріңіз.

Жекешелендірудің қандай артықшылықтары бар?

Меншікті басқару тиімділігін арттыру үшін қандай шаралар қабылдау қажет?

5. Дирижизм теориясына сипаттама беріңіз.

6. Жаһанданудың неғұрлым сипатты белгілерін ашып көрсетіңдер.

7. Жаһандану саясатын қандай халықаралық қаржылық құрылымдар жүзеге асырады?

8. Жаһанданудың ұлттық шаруашылыққа жағымды және жағымсыз әсері неден көрінеді?

Тестілік сұрақтар

1. Шаруашылық обьектілерінің жеке меншіктен мемлекеттік меншікке өтуі ... деп аталады:

А) интернационалдандыру;

В) әлеуметтендіру;

С) капиталдандыру;

D) диверсификациялау (әртараптандыру);

Е) мемлекет иелігіне алу (национализациялау).

2. Жоспарлауға деген қажеттілік туғызатын факторларға не жатпайды:

А) еркін нарық тетігі;

В) жиынтық тұтынудағы қоғамдық тұтыну (ұжымдық қажеттіліктер) үлесінің ұлғаюы;

С) қоршаған ортаның ластануының жағымсыз зардаптарын жоюдағы ИРС-тың үлкен қажеттілігі;

D) нарық агенттері арасындағы технологиялық байланыстардың күрделенуі;

Е) нақты экономикалық құбылыстардың абстракциялануы.

3. Кейнс теориясына сәйкес, ЭМР көмегімен ... жою қажет:

А) мұнайгаз дағдарысын;

В) машинажасау нарығындағы проблемаларды;

С) мемлекеттік бюджетті тиімді бөлу проблемаларын;

D) саяси қайшылықтарды;

Е) өндірістің, жалпы табыстың, жұмыспен қамтудың, инвестициялардың циклдік ауытқуын.

4. Экономикалық шешімдер қабылдауда ортақ мүддеге кепіл ретінде мемлекетке жетекші рөл беретін, экономикалық саясат, бұл:

А) фетишизм;

В) меркантилизм;

С) протекционизм;

D) либерализм;

Е) дирижизм.

5. Жаһандану процесі ... сақтауға оң ықпал етпейді:

А) фирмалар пайдаларының үлесін;

В) сыртқы сауда операцияларының дамуын;

С) ТҰК-ті;

D) мемлекеттік монополияны;

Е) ұлттық мәдени колоритті.

4-ТАҚЫРЫП. ӨТПЕЛІ ЭКОНОМИКАДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІҢ РӨЛІ

4.1 Экономикалық жүйе және оның негізгі элементтері

4.2 Әміршілдік-әкімшілік экономикалық жүйенің нарықтық жүйеге трансформациялану проблемалары

4.3 Өтпелі экономиканы мемлекеттік басқару

Студент, аталған тақырыпты зерделей отырып:

• экономикалық жүйенің негізгі элементтерін;

• әміршілдік-экономикалық жүйеден нарықтық жүйеге өтудің ерекшеліктерін;

• өтпелі экономиканы мемлекеттік реттеудің ерекшеліктерін;

• Қазақстан Республикасының экономикасын реформалаудың кезеңдерін білуі тиіс.

Әдебиеттер: 1, 2, 3, 5-12;

4.1 Қоғамның экономикалық жүйесі және оның негізгі элементтері

Қоғам, экономикалық проблемаларды шешу үшін көптеген институционалдық құрылымдар мен үйлестіру тетіктерін пайдалануы мүмкін. Қолданылатын мүліктік қатынастар мен ұйымдық формалар негізінде қоғамда жасалатын бүкіл экономикалық пароцестердің жиынтығы, осы қоғамның экономикалық жүйесін білдіреді.

Ресурстарға деген меншік түрлеріне негізделетін әлеуметтік-экономикалық қатынастар; шаруашылық қызметінің ұйымдық формалары; шаруашылық тетігі, яғни макроэкономикалық негізде қызметті реттеу тәсілі; шаруашылық жүргізуші субьектілер арасындағы экономикалық байланыстар экономикалық жүйенің негізгі элементтері болып саналады.

Бүгінгі күнге дейін өмір сүретін экономикалық жүйелер мен ондағы мемлекеттің рөлін толығырақ қарастырып көреміз.

Әміршілдік-әкімшілік жүйе

Бұл жүйенің мәні келесілерге саяды: өндірістің бүкіл материалдық құралдарына іс-жүзіндегі қоғамдық (мемлекеттік) меншік; орталық жоспарлаушы органның (мемжоспар) әміршілдік реттеуі; өндірістік ресурстар мен өндірілген өнімдерді бір орталықтан бөлу: орталықтан белгіленетін баға. ХІХ ғасырдың аса ірі экономистерінің бірі К.Маркс шаруашылық жүргізудің жоспарлы жүйесі теориясының негізін қалаушы болды, ол өндірісті орталықтандыру процесінен шығара отырып, капитализмді коммунизммен, жеке меншікті – қоғамдық меншікпен, бәсекелестікті – жоспармен алмастырудың обьективті қажеттілігін дәлелдеді. К.Каутский, Ф.Энгельс, В.Ленин және т.б. марксистік экономикалық теорияның аса ірі ізбасарлары болды.