- •Мазмұны
- •Қажеттілігі
- •1.1 Нарықтың жетілмегендігі және экономиканы мемлекеттік реттеудің қажеттілігі
- •1.2 Мемлекеттік реттеудің әлеуметтік-экономикалық мақсаттары
- •1.3 Экономиканы мемлекеттік реттеу субьектілері мен обьектілері
- •1.4 Мемлекеттің экономикалық функциялары
- •1.5 Экономиканы мемлекеттік реттеу қажеттілігі туралы ғылыми бағыттар
- •1. Меркантилистер іліміндегі мемлекеттің рөлі туралы ереже
- •2. Экономикалық либерализм идеалары
- •3. Дж.Кейнстің реттелетін нарық теориясы
- •4. Нарықтың жұмыс істеуінің монетарлық теориясы
- •5. Ұсыныс тұжырымдамасы – эмр-дің жаңа
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •2.1 Экономиканы мемлекеттік реттеудің методологиялық негіздері
- •2.2 Экономикалық процестерді тікелей және жанама мемлекеттік реттеу әдістері
- •2.3 Ұйымдық-институционалдық әдістер
- •2.4 Статистикалық әдістер
- •2.5 Арнаулы әдістер
- •2.6 Экономикалық нормативтер
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •1. Төменде айтылған тәсілдердің қайсысы формалды-логикалық әдісті тану тәсілдеріне жатпайды:
- •2. Экономикаға тікелей мемлекеттік ықпал ету әдістеріне жатпайды:
- •3. Экономикалық процестерді жанама мемлекеттік реттеу әдістеріне жатпайды:
- •4. Экономикалық шаралар – бұл:
- •5. Экстрополяция әдісі басты түрде ... Әзірлеу кезінде қолдануға ыңғайлы:
- •Оның шетелдік тәжірибесі
- •3.1 Мемлекеттік сектор – экономикалық қатынастар жүйесі ретінде. Экономиканы мемлекеттік реттеу жүйесіндегі жекешелендіру
- •Ұлттық меншік
- •3.2 Қазақстанда мемлекеттік меншікті басқарудың тиімділігі
- •3.3 Нарықтық экономикасы дамыған елдердегі мемлекеттік реттеудің ерекшеліктері
- •Ақш экономикасын мемлекеттік реттеудің ерекшеліктері
- •3.4 Дүниежүзілік экономиканы жаһандандырудың ұлттық экономиканы мемлекеттік реттеуге
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •4.1 Қоғамның экономикалық жүйесі және оның негізгі элементтері
- •Өтпелі экономика
- •Нарықтық жүйе
- •Аралас жүйе
- •4.2 Әміршілдік-әкімшілік экономикалық жүйенің нарықтық жүйеге трансформациялану проблемалары
- •4.3 Өтпелі экономиканы мемлекеттік реттеу
- •Білімін өзін-өзі бақылау үшін сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •1. Осы заманғы қандай экономикалық теория мемлекеттің экономикадағы рөлін елемейді және оған екінші кезекті маңыз береді, мемлекеттің экономикадағы рөлін төмендетудің дәйекті жақтасы болып қатысады:
- •2. Өтпелі экономиканы макродеңгейде мемлекеттік реттеу мақсаттарының ішкі жүйесіне мыналар кірмейді:
- •3. Өтпелі экономиканы макродеңгейде мемлекеттік реттеу мақсаттарының ішкі жүйесіне мыналар кірмейді:
- •4. Өтпелі экономиканы жаһандық деңгейде мемлекеттік реттеу мақсаттарының ішкі жүйесіне мыналар кірмейді:
- •5) Қазақстан экономикасын реформалау ... Кезеңде өтті:
- •Факторлар мен мемлекеттік
- •5.1 Экономикалық өсу түсінігі мен факторлары
- •5.2 Макроэкономикалық саясаттың түрлері
- •1. Жинақ және инвестициялар
- •2. Жұмыс күші ұсынысы
- •5.3 Экономикалық өсуді мемлекеттік реттеу
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •1. Экономикалық өсу теорияларында:
- •6.1 Ұлттық экономиканың әлеуметтік-экономикалық динамикасына болжам жасау
- •6.2 Ұлттық экономиканың әлеуметтік-экономикалық дамуын жоспарлау
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •1. Жоғарыда айтылғандардың қайсысы ұлттық болжамдардың мақсаты болып саналмайды:
- •2. Жоғарыда айтылғандардың қайсысы зерттеліп отырған объектілердің сипатына қатысты жіктелетін болжамдардың түрлеріне жатпайды:
- •4. Өндіргіш күштердің және өндірістік қатынастардың жекелеген элементтерінің даму перспективаларын зерттейтін болжамдар:
- •7.1 Ғылыми-техникалық прогресс – аса маңызды экономикалық ресурс ретінде
- •7.2 Нарықтық экономикасы дамыған елдерде ғтп-ны мемлекеттік қолдаудың ерекшеліктері
- •7.3 Негізгі капиталды жедел амортизациялау тетігінің маңызы – эмр құралы (инструменті) ретінде
- •Негізгі капиталды жедел амортизациялық есептен шығарудың экономикалық маңызы
- •Жедел амортизациялық есептен шығару түрлері
- •Негізгі капиталды жедел есептен шығарудың экономикалық зардабы
- •7.4 2003-2015 Жылдардағы Қазақстан Республикасының даму индустриалды-инновациялық стратегиясы
- •Инновациялық саясат және инфрақұрылым
- •Ақпараттық технологиялар паркі
- •Ядролық технологиялар Паркі
- •Кластерлік бастама
- •Қазақстан Республикасындағы технопарктердің қазіргі жағдайын талдау
- •1. Қазақстандағы технопарктердің негізгі сипаттамалары
- •2. Ықпал ету деңгейлері бойынша технопарктердің бөлінуі
- •3. Отандық технопарктердің орналасу ерекшеліктері
- •4. Меншік құрылымы
- •Қазақстанның технопарктерінің – бизнес – инкубаторының негізгі элементтерінің болуы мен құрылымы
- •5. Қазақстандық технопарктердің қызметін салықтық ынталандыру
- •Қазақстанның технопарктерін дамыту үрдісі
- •1. Технопарктер санын ұлғайту
- •2. Технопарктер жүйесіндегі өңірлік дамудың басым болуы
- •3. Орта және шағын қалаларда технопарктер санының ұлғаюы
- •4. Мамандандырылған технопарктер үлесін ұлғайту
- •5. Технопарктер жанындағы бизнес-инкубаторлар санының ұлғаюы
- •Қазақстан Республикасының технологиялық парктерінің жұмыс жасау тиімділіктерін бағалау
- •Жалпы проблемалар
- •Өзіндік проблемалар:
- •Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •8.1 Жұмыссыздықтың экономикалық мәні
- •Инфляция. Филипс қисығы
- •8.2 Жұмыспен қамтуды және еңбек нарығын мемлекеттік реттеу әдістері
- •Бағдарламалық-мақсатты әдіс
- •Нормативтік әдіс
- •Баланстық әдіс
- •8.3 Мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі бағыттары
- •Мемлекеттің әлеуметтік саясатының негізгі бағыттары
- •8.4 Әлеуметтік аяларды мемлекеттік реттеудің ерекшеліктері
- •Қазақстан Республикасында әлеуметтік аяны мемлекеттік реттеудің ерекшеліктері
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •5. Отандық әлеуметтік саясаттың басымдықтарына мыналар жатпайды:
- •9.1 Инвестициялық қызметтің мәні
- •9.2 Қолайлы инвестициялық орта қалыптастырудың ерекшеліктері
- •9.3 Қазақстан Республикасындағы инвестициялық қызметті мемлекеттік реттеу
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •1. Айтылғандардың қайсысы инвестициялық тәртіптерге (режимдерге) жатпайды:
- •2. Барлық шетелдік инвесторларға бірдей бәсекелестік артықшылықтар жасау қай тәртіптің мәні болып табылады:
- •3. Инвестициялық саясаттың әлеуметтік бағытталушылығы, мемлекеттің ... Инвестициялауға баса назар аударуы тиіс екендігінен көрінеді:
- •10.1 Рационалды табиғат пайдаланудың мәні және оны мемлекеттік реттеудің қажеттілігі
- •10.2 Қазақстан Республикасының аграрлық саясатының ерекшеліктері: бағыты, тетіктері, әдістері
- •Агроөнеркәсіп кешенін монополияға қарсы реттеу
- •Бюджеттік-салықтық реттеу
- •Несиелік реттеу
- •10.3 Ауылшаруашылық өндірушілерін қолдау жөніндегі мемлекет саясаты
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •11.1 Мемлекеттік бюджеттің мәні мен құрылымы
- •11.2 Мемлекеттік қарызды басқару стратегиясы
- •11.3 Мемлекеттің фискалдық саясаты
- •Мемлекеттік шығыстар
- •Салықтар жіктеуі
- •Білімін өзін-өзі бақылау үшін сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •Негізгі тетіктері
- •12.1 Ақша-несие саясатының мәні, құралдары
- •12.2 Ақша-несие аясын реттеу жөніндегі Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі қызметінің негізгі бағыттары
- •Білімін өзін-өзі бақылау үшін сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •Мемлекеттік реттеу
- •13.1 Қазақстан Республикасының өңірлік экономикасының ерекшеліктері
- •13.2 Қазақстан өңірлерінің әлеуметтік-экономикалық сипаттамасы және мемлекеттік реттеудің ерекшеліктері
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •1. Экономикалық өңірлердің құрамы мен шекараларын қандай факторлар айқындайды:
- •2. Шығыс Қазақстанның шаруашылық бейінін (профилін) негізінен қандай салалар айқындайды?
- •3. Солтүстік-Шығыс Қазақстанның шаруашылық бейінін (профилін) негізінен қай салалар айқындайды?
- •4. Солтүстік Қазақстанның шаруашылық бейінін (профилиін) экономиканың қандай салалары айқындайды?
- •5. Орталық Қазақстанда бастапқыда өнеркәсіптің қандай салалары қалыптасты?
- •14.1 Өнеркәсіптің ұлттық экономикадағы рөлі және оны тиімді мемлекеттік реттеудің қажеттілігі
- •14.2 Өнеркәсіпті мемлекеттік реттеудің мәні
- •14.3 Қазақстан Республикасының өнеркәсібін мемлекеттік қолдаудың жалпы және селективті экономикалық шаралары
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •1. Ұлттың экономикалық өміріндегі өнеркәсіп кешенінің маңызы мен рөлі келесі факторлармен айқындалмайды:
- •15.1 Сыртқы сауданы, капиталдар миграциясын және валюта-қаржы аясын мемлекеттік реттеу
- •15.2 Төлем балансы және валюталық реттеу негіздері
- •15.3 Қазақстан Республикасындағы валюталық реттеудің ерекшеліктері
- •15.4 Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық байланыстарын қалыптастыру және дамыту
- •Білімін өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар
- •Тестілік сұрақтар
- •Түсініктеме сөздік
- •Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
2.6 Экономикалық нормативтер
Экономикалық нормативтер бүкілі үшін ортақ шаруашылық агенттерін немесе олардың топтары үшін дифференциацияланған «ойын ережелерін» - салықтардың, кедендік баж салықтарының, валюта бағамдарының мөлшерлемелерін (ставкаларын) айқындайды. Олар реттеу құралы (инструменті) болып саналады және өңірлік және республикалық мүдделерді ескере отырып шаруашылық бірліктеріне өз қызметінің жоспарларын айқындауға мүмкіндік береді.
Экономикалық нормативтер, тұтастай түрдегі экономиканың және жекелеген әлеуметтік-экономикалық процестер дамуының маңызды реттеуіштері болып саналады. Оларға мыналар жатады:
- мүлікке, кірістерге, пайдалы қазбалар алуға, тауарлар мен қызмет көрсетуге салықтардың алуан түрлері, кеден баж салықтары және т.б.;
- қаржылық нормативтер – трансферттер, бюджетке аударымдар, бюджеттен тыс қорларға аударымдар және т.б.;
- банктік нормативтер – міндетті резервтік аударымдардың нормативтері, есептік мөлшерлеме (ставка) және т.б.
Қаржылық нормалар мен нормативтер экономикалық нормативтер ішінде маңызды орын алады. Қаржылық жоспарлауда бұл – қаржы ресурстарының пайда болуын бөлуді және қайта бөлуді реттейтін, ең төменгі, орташа немесе ең жоғарғы шекті шамаларды көрсететін көрсеткіштер. Қаржылық нормативтер қаржылық ресурстарды, нысаналы мақсаттағы ақша қаражаты қорларын тиімді реттеу мен пайдалануға арналған. Оларды қолдану өндіріс пен қаржылық көрсеткіштердің байланысуына, бюджеттің теңгерімділігін қамтамасыз етуге оң ықпал етеді.
Түйін
1. Қайшылықтарды жеңуге, сондай-ақ нарық пен мемлекет арасындағы функциялардың аражігін ажырату мен өзара іс-қимыл тетіктеріне негізделген мемлекет пен нарық арасындағы қатынастарды реттеу методологиялары үшін үлкен маңызы бар. Методология осы тетікті: ұйымдық-әдістемелік құжаттарда: әдістемелік нұсқауларда, ережелерде, ұсынымдарда, көрсеткіштерде және оларды негіздеу тәсілдерінде бекітеді.
2. Нақты тәсілдер мен амалдардың жиынтығын: нарықтың өзін-өзі ұйымдастыруымен үйлестікте ЭМР тетіктерін әзірлеу үшін қажет экономикалық, техникалық-экономикалық және экономикалық-математикалық есептеулерді білдіретін әдістеме, реттеу методологиясының құрамды бөлігі болып саналады.
3. Тікелей ықпал ету әдістері экономика субьектілерін дербес экономикалық таңдауға негізделмеген, мемлекеттің нұсқауларына (салықтар, амортизациялық аударымдар бойынша заңдық нормалар, мемлекеттік инвестициялар бойынша бюджеттік рәсімдер...) негізделген шешімдер қабылдауға мәжбүрлейді. Экономикалық нәтижеге жедел жететіндіктен тікелей әдістердің тиімділігі жоғары болады.
4. Мемлекет жанама ықпал еткен жағдайда, субьектілердің дербес таңдауы кезінде мемлекеттік саясаттың мақсаттарына (жанама салықтар, баж салықтары, ақпараттар беру) сәйкес келетін нұсқаларға тартыла алатындай ғана алғышарттар жасайды.
5. Әкімшілік әдістер – құқықтық инфрақұрылымдарды қамтамасыз етумен байланысты іс-қимылды қамтитын әкімшілік тұтқалардың жиынтығы. Олар тыйым салу, рұқсат ету, мәжбүрлеу шараларына бөлінеді.
6. Экономикалық шаралар – бұл, соның көмегімен, нарықтық процестердің дамуын мемлекетке қажетті сүрлеуге (атап айтқанда, жиынтық сұраныс пен ұсынысқа, капиталды орталықтандыру дәрежесіне, экономиканың әлеуметтік және құрылымдық аспектілеріне) бағыттайтын, белгілі бір жағдай жасайтын мемлекеттік ықпал ету шаралары. Қаржылық және ақша-несие саясаты, бағдарламалау және болжам жасау экономикалық шаралар қатарына жатады.
7. Институционалдық әдістер – ұйымдық ресімделген іс-қимылдар жүйесі. Бұл, салыстырмалы түрде ұзақ уақыт өмір сүретін құбылыстармен байланысты іс-әрекет, мысалы, «құқық институты», «меншік институты»...
8. Баланстық әдіс – халық шаруашылығының пропорцияларын, тұтастай түрдегі мемлекеттік жоспардың жекелеген бөліктерінің байланысуын анықтау кезіндегі маңызды әдістің бірі.
9. Бағдарламалық-мақсатты әдіс, оны өзге әдістермен шешудің мүмкін еместігімен сипатталатын, салалардың және арнаулы тәсілді талап ететін тоғысында пайда болатын нақты проблемаларды шешу кезінде пайдаланылуы мүмкін. Бағдарламалық мақсатты әдісті қолдану үшін проблемаларды таңдауды негіздеу маңызды болып саналады. Кең мағынасындағы бағдарламалық-мақсатты әдіс проблемаларды шешуге кешенді тұрғыдан келуді және оны жүзеге асыруды білдіреді.
10. Экономикалық нормативтер бүкілі үшін ортақ шаруашылық агенттерін немесе олардың топтары үшін дифференциацияланған «ойын ережелерін» - салық мөлшерлемелерін (ставкаларын), кеден баж салықтарын, валюта бағамдарын және т.б. айқындайды. Олар реттеу құралы (инструменті) болып саналады және өңірлік, республикалық мүдделерді ескере отырып шаруашылық бірліктеріне өз қызметінің жоспарын айқындауға мүмкіндік береді.