1.ҚТ пәні , оның кезеңдері , маңызы

Қазақ халқының тарихын еж.дәуірден Қаз. Кезеңге дейінгі зерттеу. Көшпелі дүние жүзіндегі қазақ халқының ролін ашу және оның әлемдегі өркениетке қосқан үлесін көрсету.Бүкіл адамзат тарихи дамуында қазақ этносының, тұрмысының, шаруашылығы мен әлеуметтік саяси қондырғысының қалыптасу процесіне зер салу. Түрлі әлеуметтік топтардың қазақ қоғамындағы орны мен ролин анықтау. Тарих тарихи тұрғыдан ойлай білуді қалыптастырады. Азаматтық ұстанымды шыңдай түседі. Ұлттық мақтаныш пен париоттық сезімге тәрбиелейді.

Мақсаты: тарихи дәуірлерге талдау жасау; этностық тарихқа талдау жасау; түрлі тарихи кезеңдердегі әлеуметтік ұйымдарды зерттеу;

Кезеңдері: еж. Қаз. (б.з 5ғ дейін) орта ғ. Қаз (6-17 ғ) жаңа замандағы Қаз(17-19) Қаз заманғы Қаз (20-21)

2.Қазақстан тас ғасыры

Палеолит адамзатта ең ұзаққа созылған аса маңызды кезең. Алғ.адам жабайы өсетін дәндерді, жеміс-жидектерді жинап жануарларды аулаған. Алғ-да тобыр болып, шабуыл жасап, аң аулау үшін бірлесті.

Ерте палеолит 3 кезеңге: Олдувей(б.з.б 2,6 млн-800 мың) Ашель(б.з.б 800-140) Мустье(140-40) Ең алғ. Құрал: тастан жасалған. Табиғаты: Қаз-да субтропиктік ормандар болған. Осы кезде қаз-да пілдер, жылқылар, аюлар, мамонттар, бұғыла т.б Б.з.б 100-80 мың жыл бұрын ауа райы күрт өзгерген. Қаз-да өмір сүрген адам питекантроп замандасы. Еңбек құралдары: чоппер, чполинг, ине мен біз, пышақ тәрізді кскіштер, бифас. Рулық қауымның шығуы: саналы адамның шығу уақытына сәйкес келеді. Жердің сууы: 100-13 мың жыл бұрын жер бетін мұз басып жатты. 100 мың жыл бұрын жербеті суи бастады. 13 мың жыл рын мұздық ери бастады.

Мезолит (бзб 12-5) табиғаты: қаз-ң ауа райы күрт жылынып, мұздар ериді. Шөбі, өсімдігі мол далалар сиреп кетті. Аңшылар аулады: бизон, қой, жылқы, жабайы ешкі, киік, уйрек. Мезолит ең маңызды өнертабысы- садақ мен жебе. Микролиттер ұз 1-2 см ұсақ жаңқа тастардан жасалынатын құрал. Мезолитте ескерткіштер аз табылған. Мамонт, мүйізтұмсық сияқты аңдар жойылып кетеді. Аң аулаудан мал өсірі қалыптасты. Жануарларды қолға үйрету, дәнді-дақылдар өсіру

Неолит(бзб5-3) тас өңдеу неғұрлым биік деңгейге көтерілді. Бұл кезде адамдар тасты жылтыратып тегістеуді үйренді. Ескерткіштер: Усть-Нарын – Шығ. қаз. Зеленая балка, Қарағанды-Орт. Қаз. Пеньки-Солт.Қаз Басты ерекшілігі: еңбек бөлінісі( мал шаруашылығы, егіншілік) Неолит төңкерісі

Энеолит (мыс-тас) (бзб 3000-2800)

7 мың жыл бұрын мыс өңдеуді үйренеді. Ерекшіліг:і еңбек бөлінісі; аталық ру үстемдігі

Тұрақтары: Ботай тұрағы (3-2) Шебір тұрағы( Маңғыстау жерінде)

3.Қола дәурі(бзб 2800-900)

Ерекшеліктері: 1) металл өңдеу игерілді; 2) мал бағудың көшпелі түріне көшу қалыптаса бастады; 3) жер өңдеудің қарапайым түрі, теселі егіншілік дамыды;

Металл кеніштер: зыряновск; жезқазған; қарқаралы, ақшатау.

Андрон мәдениеті- Андроново деген селоның маңында табылған. Бұл село Сіьірдегі Ачинск қаласының жанында орналасқан. Аумағы Орал (Жайық) өзенінен бастап, Енисей өзеніне дейін.

Климаты: 3 мың жыл бұрын еліміздің табиғаты құрғақ, қысы қатал, жазы қысқа әрі ыстық болған. Мұндай жағдайда ел тұрғындарының егіншілікпен айналысуы қиын болды.

Сондықтан мао өсіруге көбірек көңіл бөлді. Андрондықтардың кәсібі: жылқы мен қойлар еді.

Андрондықтардың баспаналары: жартылай жертөле үйлер еді.

Беғазы –дәндібай мәдениеті(бзб 12-8) орталық қазақстан қола дәуірінің соңғы кезеңі. Қыш ыдыстар, еңбек құралдары: сақина, білезік, сырға, моншақ. әр түрлі жытрқыш аңдардың тісін тізіп мойынға тұмарша қып тарқан . андрондықтардың құрылысы: рулық-тайпалық құрылымда өмір сүрді. Мал-мүлік теңсіздігі пайда бола бастады.

4. Сақтар тайпалық қоғамы. Саяси тарихы. Қоғамдық құрылысы.

Сақ(бзб 7-4) бзб 1 мыңж. Орта Азия мен Қаз жерін мекен еткен. Сақ созінің мағынасы парсы (құдыретті еркектер), иран (жүйрік атты турлар), грек (азиялық скифтер) грек тер сақтарды массагет д.а. гректер сақтарды ең шыңшыл, ең әділ халық деп есептеген. Сақ қоғамы: жауынгерлер, абыздар, малшылар мен егіншілер.

Тайпа мүшелері өз жиналыстарында тайпа көсемі сайлады. Абыздар –тостаған мен бас киімдер ақ түсті киім. Жауынгерлер(арбада тұрғандар)-қызыл және сары-қызыл киім киген. Малшылар мен егіншілер( сегізаяқтылар)- сары мен көк түсті киім.

Саяси тарихы: бзб 530 жылы сақтар жеріне Кир бастаан парсы әскерлері басып кіреді. Бүл кезде сақтардың билеушісі Томирис (бзб 570-520) болды. Томиристің баласы Спаргапис Кир әскеріне қарсы шығып, тәж-нен қаза табады. Кир соғыста жеңіледі. Кир қайтыс болғаннан кейін бзб 519-518 дылдары парсылардың патшасы Дарий1 қайта шабуыл жасайды. Сақтарды скунха атты көсем басқарады. Скунха соғыста жеңіліп, парсы әскері Сырдариядан өтеді. Шырақ сияқты жауынгердің арқасында сақтар өз тәуелсіздігін сақтап қалады( әскерді адастырады). Бірақ ұзақ жылғы соғыста сақтардың біраз жері парсылардың қол астында қалып қойған еді. Олар алым-салық төлеп, парсылармен бірігіп соғысуға әскерлерін жіберіп тұрды. Бзб 490 ж марафон шайқасында парсы әскерлерінің құрамында гректерге қарсы сақ жауынгерлері соғысты. Сақатр парсы әскерлерімен қосылып Грекиядағы соғыстарға қатысты. А. Македонскийдің сақ жеріне жорығы: бзб 4 ғ гректер сақ жеріне қауіп төндірді. Александр бастаған грек әскерлері Орта Азияға басып кіріп, Сырдария өңіріне қарай аттанды. Грек-македон басқыншыларына қарсы соғысты Спитамен атты сақ басқарды. Ол македон әскеріне 3 жыл бойы қарсы партизан соғысын жүргізді.