1.Коллапс.Этиол.Клин.Шұғыл көмек көрсету прин-рі. Коллапс-тамыр тонусының төмендеуі мен айналымдағы қан көлемінің салыстырмалы төмендеуі нәтижесінде болатын жедел тамыр жеткіліксіздігі. Коллапс кезінде естен тану тек бас миының қанмен қамтамасыз етілуі критикалық төмендесе ғана болады ж/е естен тану міндетті белгісі емес. Коллапстың шоктан айырмашылығы шок кезінде гипотензия, гипоперфузия, тіндердің гипоксиясы ж/е гипотермия болады.

Этиологиясы:интоксикация,инфекция,гипо-,гипергликемия,пневмония,бүйрек үсті безінің жеткіліксіздігі, физикалық ж/е психикалық шаршау.

Клиника:жағдайдың нашарлауы, бас айналу,тері жамылғыларының бозаруы, суық тер,жеңіл акроцианоз, беткей ж/е жиіленген тыныс алу, синустық тахикардия.

Шұғыл көмек: науқасты горизонтальды жатқызып, аяқтарын көтереді, еркін тыныс алуды қамтамасыз ету,мойнын ашу,белдігін босату, бетке суық су себу, нашатырный спирт иіскету.

2.Жабық бас сүйек-ми жарақаты.Ес деңгейінің жіктемесі. ЖБСМЖ(ЗЧМТ) – бас миы мен қаңқаның зақымдалуы, бұл кезде бас миының жұмсақ тіні зақымдалмайды ж/е қаңқаның апоневроздық жыртылуы болмайды. ЗЧМТ кезінде науқастың жағдайы науқас есінің деңгейіне, неврологиялық симптомдардың болуымен, басқа мүшелердің зақымдалуымен бағаланады. Науқас есін бағалау үшін команың Глазго шкаласы кеңінен қолданылады. Науқас жағдайын 3 параметрмен бағалап анықтайды, олар: көзді ашу, сөйлеу, қозғалу(сыртқы тітіркендіргіштерге қозғалыспен жауап беру). ЧМТ кезінде ес деңгейінің келесі жіктемелері бар: - анық;умеренное тұйықталған;терең тұйықталған;сопор;умеренная кома;терең кома;запредельная кома.

3.Жедел ішек түйілуі.Клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Балалардағы ерекшеліктері. Жедел ішек түйілуі-асқазан ішек жолынан тағамның жартылай н/е толық өтпей қалуы, ол қандай да бір механикалық кедергіден н/е ішектердің қозғалыстық қызметінің бұзылуынан дамиды. Клиника:  кенеттен пайда болатын, тамақ ішумен байланыссыз, локализациясы айқын емес қатты ұстама тәрізді ауырсыну; іштің кебуі; тоқтаусыз құсу(өтімсіздік жоғары болған сайын құсу жиі болады); нәжіс пен газдың тежелуі.

Диагностика: Анамнез,Ішек пальпациясында түйілу аймағында ауырсыну,ішекасимметриясы,пальпацияда ішек ілмегін пальпациялауға болады(симптом Валя) , перкуссияда түйілген аймақта тимпаникалық дыбыс(симптом Кивуля). Аускультацияда ішектердің перистальтикасы естіледі,егер перитонит дамыса перистальтика жойылады.

Шұғыл көмек: жедел хирургиялық бөлімге госпитализациялау.

Балалардағы ерекшеліктері: балаларда ең жиі кездесетін ішек өтімсіздігінің бірі ішек инвагинациясы. Ішек инвагинациясы- жиі емшек жасындағы балаларда(балаға мерзімінен бұрын қоспа тағамдары мен қосымша тамақтарды ерте бергенде) дамиды. Обтурациялық ішек өтімсіздігі- жиі копростаз себебінен дамиды,сирек ісік,аскаридалар.Странгуляциялық өтімсіздік-туа пайда болған аномалиялар(өт түтігінің облитерациясында, шажырқай дефектілерінде) н/е құрсақ қуысындағы спайкалық процестерден дамиды. Динамикалық ішек өтімсіздігі балаларда ас қорыту жүйесінің функциональды жеткіліксіздігінде(бас сүйек жарақаты,пневмония,ішек аурулары ж/е сепсис,құрсақ қуысына операциядан кейін) дамиды.

4.Ішек инвагинациясы.Жіктелуі.Диагностикасы.Ауруханаға дейінгі шұғыл көмек. Ішек инвагинациясы —ішек өтімсіздігінің бір түрі, ішектің бір бөлігінің басқа бөлігіне кіріп кетуінен дамиды. Бұл патология жиі емшек жасындағы балаларда(4-9айлық) кездеседі. Локализациясына байланысты жіктелуі: жіңішке-жіңішке ішектік; жіңішке-тоқішектік; жіңішке-соқырішектік; тоқ ішек-тоқ ішектік; жіңішке-тоқ-соқырішектік. Жиі инвагинация илеоцекальды бұрыш аймағында кездеседі(95%).

Диагностика: Анамнез-ауырсыну ұстамасы кенеттен басталады, бала жылайды, мазасызданады,аяғын бүгіп алады,сосын ұстама қысқа уақытқа өздігінен басылады, ұстамадан кейін бала 1-2рет құсады, нәжісі қан аралас болады. Сосын нәжіс пен газдың шығуы мүлдем болмайды. Ішті пальпациялағанда инвагинация аймағында ауырсынатын жұмсақ-эластикалық ісік тәрізді түзіліс анықталады. Нақты диагноз стационарда жүргізілетін құрсақ куысының ренгенографиясы мен УДЗ-сы арқылы қойылады.

Шұғыл көмек: жедел хирургиялық бөлімге госпитализациялау.

5.Жүрекше фибрилляциясы.клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Жүрекшелер фибрилляциясы-жүрекшелердегі кардиомиоциттердің хаостық түрде қозып ретсіз жиырылуынан, жүрекшелердің координирленген систоласының жоюылуына әкелетін аритмияның түрі. Жүрекшелер фибрилляциясы жедел МИ-нан кейін дамиды н/е оның дамуына ықпал етеді. Жыбыр аритмияның ұзақтығы мен оның басылуына байланысты келесі түрлері бар: пароксизмальды(өздігінен басылады);персистирлеуші(өздігінен басылмайды,медикаменттердің көмегімен басылады,) ;тұрақты(медикаментоздармен де ж/е электрлік кардиверсиямен де басылмайды) Клиника: жүректің қатты соғуы(седцебиение), жүрек жұмысындағы перебой, кейде жүрек тұсындағы ауырсыну. Диагностика: Анамнез(МИ басынан өткізу н/е жүректің басқа да патологияларының болуы); ЭКГ-да Р тісшесінің болмауы, қысқа f толқындарының пайда болуы, R-R аралықтарының әртүрлі болуы. Шұғыл көмек көрсету алгоритмі: Тахикардия кезіндегі емдеу алгоритімі: жалпы көрсетілетін іс-шаралар 1.Оттегі 4-5л/мин; Тамырішілік доступ;ЭКГ-мониторинг;Науқас жағдайының ауырлығын бағалау. Арнайы көрсетілетін іс-шаралар: А.Науқас тұрақсыз(өмірге қауіпті көріністер,есінің болмауы, кеуде тұсындағы ауырсыну, систолалық АҚ 90мм..с.б төмен, жүрек жеткіліксіздігі,қарыншалық ритм 1мин 150ден артық) болса электрлік кардиоверсия жасалады. Электроимпульсті терапия алгоритмі:-премедикация жүргізу (оксигенотерапия, фентанил 0, 05 мг н/е промедол 10 мг т/і);-медикаментозды ұйқы (диазепам 5мг в/в , по 2мг әр 1-2 мин до засыпания);-жүрек ритімін бақылау; - синхронизировать электрический разряд с зубцом R на ЭКГ. Жүрекшелер фибрилляциясында кардиоверсияны монофазалы шокта 200дж, ал бифазалы шокта 120-150дж бастаймыз. Егер әсері болмаса: 1. Кардиоверсия 200,300,360дж реттілікпен; 2.Амиодарон 300мг т/і 10-20мин ішінде;3. Шокты қайталау 360дж күшпен;4.Амиодарон 900мг 24 сағ ішінде т/і тамшылатып. Б. Науқас тұрақты: ЭКГ түсіріп QRS комплексінің енін(ширина) анықтау.( QRS более 0,12 сек – широкие комплексы;QRS менее 0,12 сек - узкие комплексы). 1. QRS комплексі кең болса:а) амиодарон 300мг 10-20 мин;б) амиодарон 900мг 24 сағат; 2. QRS комплексі тар болса: а) аденозин 6 мг т/і жылдам, б)әсері болмаса аденозин 12мг т/і;в) ЭКГ мониторинг. 3. QRS комплексі тұрақсыз тар болса(мүмкін жүрекшелер фибрилляциясы) :а) ритмді β-блокаторлармен қадағалау(лучше в условиях стационара);б) немесе дигоксин; в) амиодарон 300мг 20-60 мин; д) эксперт консультациясы.

6. Соқыр ішек.Ажыратпалы диагностикасы. Жүктілердегі ерекшеліктері. Соқыр ішек-соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің қабынуы. Ажыратпалы диагностикасы: Жедел гастрит-кезінде аппендициттегі сияқты жүрек айну,құсу,эпигастрия аймағында ауырсыну болады, алайда аппендицитте бастапқы кезде ғана эпигастрияда ауырады да кейін ауырсыну оң жақ мықын аймағына ауысады(Кохер симптомы). Сонымен қатар аппендицит кезінде ішастардың тітіркену симптомдары(симптом Щеткина-Блюмберга) оң болады. Жедел гастритте ауырсынуға тамақтану диетасын бұзу әкеледі. Асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасы- кезінде жүрек айну, кейде құсу, іштің жоғарғы бөлігінде ауырсыну. Алайда асқазан мен он екі елі ішектің ойық жарасының асқынуында ішастардың тітіркену симптомы іштің жоғарғы бөлігінде, ал аппендицит кезінде оң жақ мықын аймағында болады. Асқазан мен он екі елі ішектің жарасында сұрастыру кезінде ауырсыну ашқарынға,түнгі ауырсыну болады ж/е асқынуы кезінде дене қызуы қалыпты,яғни интоксикация белгілері болмайды. Ал аппендицит кезінде дене қызуы жоғарылайды , интоксикация белгілері болады. Жедел холецистит- клиникасы б/ша да өту ағамы б/ша да жедел аппендицитке ұқсайды, екі ауру да кенеттен басталады, ауырсынумен,дене қызуының жоғарылауымен, ішастардың тітіркену симптомдарымен жүреді. Ажыратпалы диагностикасы үшін екі ауру кезіндегі ауырсыну синдромының локализациясын, иррадияциясын анықтау керек. Жедел холецистит кезінде ауырсыну оң жақ қабырға астында(Симптом Кера) ж/е оң жақ жауырынға, иыққа беріледі, ал аппендицит кезінде ауырсыну оң жақ мықын аймағында болып,иррадияцияланбайды. Сонымен қатар жедел холециститте ауырсыну тамақтану диетасын бұзумен байланысты болса,аппендицитте тамақтануға байланыссыз. Жатырдан тыс жүктілік- ауырсыну кенеттен басталып бүкіл іш аймағы н/е қасаға үсті ауырады, жедел аппендицитте бұндай локализация болмайды.Жатырдан тыс жүктілікте ауырсыну белге, тік ішекке беріліп ұстама тәрізді болса,ал аппендицитте оң жақ мықын аймағы ауырсынып,ешқайда таралмайды ж/е ұстама тәрізді болмайды.  Естен тану мен бас айналу, сонымен қатар етккірдің кешігуі, қынаптан қанды бөліністер үзілген жатырдан тыс жүктілікте жиі кездесетін көріністер . Жүрек айну мен құсу екі ауруда да болатын симптомдар . Жүктілердегі ерекшеліктері: жүктілердегі ең бірінші ерекшеліктің бірі ауырсыну сипатының айқын болмауы(жүктілер оны жатырдың созылуы кезінде болатын ауырсынумен шатастырады), сұрастыру кезінде ауырсыну эпигастрия аймағында басталып оң жақ мықын аймағына ауысқанын (симптом Кохера-Волковича) білеміз. Ішті тексеру кезінде ауырсынудың локализациясы жүктіліктің аптасына байланысты оң жақ мықын аймағында емес, одан жоғары болады. Жүктіліктің 3 триместрінде соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісі ұлғайған жатырдың артында орналасқандықтан ішектің тітіркену симптомдары теріс болады. Көп жағдайда жүктілерде дене қызуы субфебрильді, жүрек айну мен құсу жүктілердің өзінде кездесетін белгі болғандықтан оған аса мән берілмейді.

7. Кардиогенді шок.Топтастыру.Шұғыл көм.көрсету.принциптері. Кардиогенді шок – сол жақ қарынша жеткіліксіздігінің өте ауыр түрі, бұл кезде миокардтың жиырылу қабілеті(қанның минуттық лақтыру көлемі) кенеттен төмендеп, мүшелер мен тіндердің оттегімен қамтамасыз етілуі нашарлап, өмірге маңызды мүшелердің қызметі бұзылады. Топтастырылуы: А. Рефлекторный шок (болевой коллапс) аурудың алғашқы сағаттарында жүрек тұсының қатты ауыруымен басталады,яғни жалпы перифериялық қантамырлық қарсыласудың рефлекторлық төмендеуінен болады. Бұл кезде науқаста систолалық АҚ 70-80мм.с.б,бозару,суық тер,брадикардия,экстрасистолия,атриовентрикулярная блокада болады. Б. 1. Тахисистолалық түрі (тахиаритмический вариант) -пароксизмальды қарыншалық, суправентрикулярлы тахикардиядан кейін ж/е пароксизмальды жыбыр аритмия (мерцательная), жүрекшелер дірілінен(трепетание) кейін алғашқы сағатта дамиды. Науқаста артериальды гипотония, перифериялық қанайналым жетк-к симптомдары,олигоанурия,жүрекшелер фибрилляциясы дамиды.2. Брадисистолиялық түрі (брадиаритмический вариант) өткізгіштігі 2:1,3:1 толық атриовентрикулярлы блокада, Фредерик синдромында(толық атриовент.блокада+мерцательная аритмия), сонымен қатар жайылған ж/е трансмуральды МИ-ң алғашқы сағаттарында дамиды. науқаста шоктың ағымы өте ауыр өтеді, өлім себебі сол жақ қарынша жетк-гі, жүрек асистолиясы,қарыншалар фибрилляциясы. Шұғыл көмек: Шұғыл көмек этап б/ша жүргізіледі. 1.Өкпеде айқын іркіліс болмаса: науқастың аяғын 20º-қа көтеріп жатқызамыз; оксигенотерапия; жансыздардыру- морфин 2 – 5 мг в/в, 30 мин соң қайталау немесе фентанил 1-2 мл 0,005% (0,05 - 0,1 мг с дроперидолом 2мл 0,25% в/в диазепам 3-5 мг психомоторлы қозу кезінде); Тромболитик- гепарин 5000 ЕД в/в струилі; АҚ коррекциялау-200 мл 0,9% натрия хлорида в/в за 10 мин, контроль АД, ЦВД, ЧД, аускультация өкпе,жүрек. Егер көмек болмаса допамин (дофамин) 200 мг в 400 мл 5 % раствора глюкоза ерітіндісімен (увеличивая скорость вливания с 5 мкг/кг/мин) АҚ минимальды деңгейіне дейін.

8.Қалтырау.Қалтырау синдромының ажыратпалы диагностикасы. Қалтырау дегеніміз -дене қызуының жоғарылауы. Ауырлығына байланысты келесі түрлері бар: субфебрильді(37-37,9 °С), фебрильді(38-38,9 °С), пиретикалық н/е жоғары (39-40,9 °С) , гиперпиретикалық н/е өте жоғары(41 °С ж/е жоғары). Қалтыраудың 2 түрі бар:қызыл ж/е ақ. Қызыл қалтырау кезінде тері мен мұрын,ауыздың шырышты қабаттары қызыл, құрғақ болады. Науқастың басы аяқ-қолдары ыстық болады. Науқас жиі тыныс алып, ыстықтау сезіміне шығымданады. Қызыл қалтырау кезінде қан тамырлардың қабырғасы кеңейіп, жылу бөліну артады. Балаларда қызыл қалтырау кезінде дене қызуын физикалық жолмен түсіреді н/е парацетамол(10мг/кг) береді. Ақ қалтырау кезінде тері мен мұрын,ауыздың шырышты бозғылт, салқын, ылғалды болады. Қолдары мен аяқтары мұздай салқын болады. Науқас жиі тыныс алады, алайда әлсіздік пен қалтырауға шағымданады. Ақ қалтырау кезінде қан тамырлардың қабырғасының тарылуынан жылу бөліну төмендейді. Балаларда бұл кезде дене қызуын литикалық қоспамен (анальгин,димедрол,папаверин) түсіреді.

9.Өкпеден қан кету.Клиника.Диагностика.Шұғыл көмек. Өкпелік қан кету(гемоптоэ) – өкпелік немесе бронхиальды қантамырлардан қан кетумен және тыныс жолдарынан қан бөлінумен көрінетін жағдай. Клиника: Аурудың алғашқы симптомдары болады:жөтелу, кеуде клеткасындағы ауырсыну ,гипотония; әлсіздік, бас айналу, естен тану жағдайы , АҚҚ төмендеуі , жөтел ашық түсті қан ұйындылары бар қақырықпен ,акроцианоз, тахикардия. Шұғыл көмек: өкпелік қан кетуді байқаған уақытта науқастың басын көтеріп қоямыз. Сосын науқасқа еркін дем алуына жағдай жасаймыз, ол үшін, қысып тұрған киімдерін шешіп, аузында протездер болса оларды алып тастаймыз. Егер қан кету массивті түрде болып, науқас есінен танып қалса, оны бір бүйіріне жатқызамыз да,науқасты тез арада тыныштандырамыз. Жеуге, ішуге ештеме беруге болмайды. Өкпелік қан кету кезінде венаға мүмкіндігінше бірнеше рет ерітінді (1000-3000 мл клиникалық сипатына байланысты:0,9 % натрий хлориды, 5 % декстроза ) және фибринолиз- аминокапрон қышқылын 100 мл(5г) 5% ерітіндіні т/і жібереміз.

10.Ауруханадан тыс босанулар.Ауруды ауруханаға дейінгі жүргізу тактикасы. Ауруханадан тыс босанулар жиі мерзімінен бұрын босану, мерзімі өтіп босану, стремительные роды кезінде болады. Оларды 2 топқа бөлеміз. 1-топ үйде мәжбүрлі түрде босану(стремительные роды у многорожавщих), жолдағы (поезд, самолет)босанулар да осы топқа кіреді.2-топ стационарда босанудан бас тартқан әйелдер(әдет ғұрып, діни сенімдеріне б/ты) жатады. Ауруханаға дейінгі жүргізу тактикасы: -жүктіліктің аптасын, босанудың кезеңін анықтау;-егер босану үйіне транспортировкаға мүмкіндік болмаса, босанушыларға арналған укладканы дайындау;-босанудың бірінші кезеңі күтетін(выжидательным) болуы тиіс;-толғақтың дамуын,ұрықтың жүрек соғысын, ұрықтың қай жерімен келе жатқанын бақылау керек;-жатыр түбі биіктігін анықтау;-босанудың 1-кезеңі жатыр мойнының толық ашылуымен (10см )аяқталады; Сыртқы жаныс жолдарын йодпиронмен өңдеу;-босанушыны төсекке жамбасын көтеріп жатқызу; -стерильді перчатканы киіп, шап аралықты күшену кезінде сәл басу керек(бала басының уаытынан бұрын шалқаюынын алдын алу үшін); -баланың шүйдесі мен төбесі шыққанда,сол қолмен баланың шыққан бөлігін жай шалқайтады;- баланың басы кері бұрылу жасап, иығы шығады;- баланың басын екі қолмен ұстап босанушыға күшенуін сұрайды;- қасаға астында баланың иығының 1/3 болғанда ұрықтың басын абайлап көтереді, ұрықтың екінші иығы мен басқа бөлігі туылуы үшін;- бала туылғаннан кейін аузы мен мұрнынан бөтен заттарды сорып алады;-бала бірінші рет жылағаннан кейін кіндікті өңдеп 2 лигатура қояды, екі лигатура арасын стерильді қайшымен кеседі. культті 5% йодпен өңдеп стерильді салфеткаға қояды;-плацента туылғаннан кейін оның бүтіндігін,құрылысын, қабықшасының бүтіндігін,консистенциясын,түсін қарап,бағалайды;- босанушыға қуыққа катетеризация жасау;-босану үйіне босанушыны,нәрестені,плацентаны госпитализациялау. Егерде ұрық көлденең н/е аяғымен келсе онда міндетті түрде жедел босану үйіне госпитализациялау керек!!!

11.Аналық без кистасы аяқшасының бұратылуы. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Аналық без кистасының бұралуы –аналық без кистомасы немемс кистасының асқынуы. Аурудың басталуы дене қалпының біреден ауысуынан және күшенуден, жөтелден, ауыр жұмыстан кейін құрсақ қуысының қысымының жоғарлауынан болады. Бұрылыуы біртіндеп 90-180˚және толық 360 ˚ бұрылуына бөлінеді. Клиникасы: іштің төменгі жағында бірітіндеп күшейетін ауырсыну, ауырсыну сегізкөзге және аяққа берілуі мүмкін, жүрек айну , құсу жеңілдік әкелмейді, терінің бозаруы, суық тер, дене температурасының жоғарлауы, ішектік диспепсия, қан қысымының төмендеуі, жүрек соғуының жиілеуі. Диагностикасы: жалпы қарау, сұрастыру,акушерлік анамнез, ТАЖ,

ЖЖЖ дене температурасын, АҚҚ анықтау. Пальпация щеткин симптомын анықтайды. перкуссия жасау. Шұғыл көмек көрсету: жедел госпитилизация көп салала стационарға. Науқасты үйде қалдырмайды.

12.Ботулизм. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Ботулизм – дегеніміз ботулизм бактериясының токсинінің (уының) болуынан туындайтын ОЖЖ зақымдаумен жүретін ауру. Ботулизм бактериялары анаэробтар болып табылады, яғни тек қана оттегі мүлде жоқ ортада ғана тіршілік ете алады. Олардың қалыпты тіршілік ететін ортасы - топырақ болып табылады, сол арқылы суға, жемістер мен көкөністерге, тағамдарға, ал бұл өз кезегінде адамның ішек жолдарына түсуіне септігін тигізеді. Қоршаған ортаның қалыпты жағдайында токсиндер 1 жылға дейін, ал консервіленген тағам өнімдерінде жылдар бойы сақталады. Көбіне үй жағдайында дайындалған қолдан жапқан саңырауқұлақ,баклажан, көкөніс салат,ет , балық консервілерін пайдаланғаннан болады. Клиникасы: әлсіздік , іш ауруы , құсудың пайда болуы , көз алды торланып , бұлдырайды, бір нәрсе екеу болып көрінеді , ішкен асы тамақтан өтпей , шашалады , жұтыну қиындайды, даусы қарлығып , мұрын арқылы сөйлейді, уланғанда адамның көзі қитарланып, бұлдырайды, қабағы түсіп, көзі көрмей қалуы мүмкін.Диагностика. көбіне жоғарда айтылғандай дұрыс өңделмеген консервирленген тағамдардан болады. Дәрігер құсық массасын, тағамды стерильды банкаға не приборға салып алу керек. Тез арада лабороторияға жеткізілуі керек. Шұғыл көмек: жедел түрде жуан зондпен асқазанды тазалау, алғашқы тазалауды қайнаған сумен жуу керек себебі ботулин токсинин ыдыратпай алу үшін. Кейін нейтрализация үшін 2% нартий гидрокарбонаты ерітіндісімен жуады. Асқазан –ішек жолдарындағы ботулинтоксинин тазалау үшін тұзды іш жүргізетін препарат береді. Науқасқа көп көлемдегі су ішкізеді диурезді бақылап отыру арқылы. Жағдайы ауры науқасқа госпитилизацияға дейін дезинтокационды терапия жүргізеді. Сонымен қатар прозерин 0,05% — 2 мл б/е не тері астына, балаға 10 жасқа дейін — 0,05 мп/кг, 10 жастан улкен -2 мл. Егер ауруханаға жеткізу ұзаққа созылса ботулинге қарсы антитоксикалық сыворотка қолданылады. Тыныс алу функциясының бұзылысында оларды жою үшін оксигенотерапия, қосымша дем беру, ИВЛ жасайды. Симптоматикалық ем жүргізеді. Госпитализация; жедел түрде инфекционды болницаға жеткізу.

13.Қарыншалық пароксизмдік тахикардия. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Пароксизмальды тахикардия жүректің жиырылуының кенеттен жиілеп, минутына 140-220 ретке дейін соғуы. Осындай ұсатама кезінде науқас әлсіздікке, кеуде артындағы ауырсынуға не қысылуға, ентігу, қоқыныш сезіміне шағымданады. Паррксизмальды тахикардия 2 ге бөлінеді: қарыншаүстілік, қарыншылық. Мұндағы қарыншалық пароксизмальды тахикардия ЭКГ-дағы QRS комплексінің едәуір кеңеюі мен бұзылуымен жүретін ж.рек ырғағының бұзылуы. Клиникасы: ұстама бұл кезде кенеттен басталады және бірден басылады. Науқаста жүрек тұсында жүрек ұшы түрткісі қалыптасын жүрек соғуы бірітіндеп күшейеді. Сонымен қатар гемодинамиканың бұзылуымен: жүрек шығарылымынығ төмендеуімен, АҚҚ төмендеуімен, жүрек тұсында ауырсынумен және жүрек жеткіліксіздігінің клиникалық көрінісімен жүреді.ұстама кезінде орталық жүйенің бұзылыуы болуы мүмкін. Бұл кезде терлеу күшейеді, бас айналу, көздің қарауытуы, қолдардың дірілдеуі болуы мүмкін. ұсатама кезінде науқас әлсіздікке, кеуде артындағы ауырсынуға не қысылуға, ентігу, қоқыныш сезіміне шағымданады. Диагностикасы: сұрастыру, қарау, ЭКГ түсіріу. ЭКГ-да – QRSкомплексінің деформациясы және кеңеюі, RS-T сегменті мен Т тісшесінің орналасуында дискординация болады. Шұғыл көмек: жалпы шаралар: оттегі беру, ЭКГ мониторингі, науқас жағдайын бағалау. Пароксизмалды қарыншалық тахикардияны басу үшін 2% 6-8мл лидокаин ерітіндісін көктамырға енгізеді. Сонымен қатар 2,5 %4 мл этмозин, ритмонор 70 мг, кордорон 5 %6-9 сл не амидорон 300 мг беруге болады. Егер аталған терапия әсері болмаса онда ЭИТжасалады. QТ аралығы ұзаруы болса көктамырға 25 % 8 мл магний сульфатын енгізеді, кажет болса тағы қайталайды. Тахикардия басылған сон магний сульфатын тамшалатып енгізген жөн.

14.ЖМҚБ. Жіктелуі. Диагностикасы.

Инсульт –инфарк және ми затына қан құйылумен жүретін бас ми қанайналымының бұзылуы. Классификация: жалпы ЖМҚБ бөлінеді: ми қан айналымының бұзылуына ауысатын, инсульт. Мұндағы ми қан айналымының бұзылуына ауысатын өзі бөлінеді: транзиторлы ишемиялық атака, жедел гипертоникалық знцефалопатия. Инсульт: ишемиялық инсульт, гемморагиялық инсульт, аралас инсульт. Гемморагиялық инсульт қанның құйылу орнына байланысты: ми ішілік қан құйылу, субарахиноилды қан құйылу, субдуральды гематома, байланысқан қан құйылу. Диагностикасы: науқастың жалпы жағдайын бағалау, жалпы қарау: бас қаңқасын пальпациялау/бас жарақатын анықтау үшін/, сыртқы есту және мұрын жолдарын қарау. Пульсты анықтау,ТАЖ.АҚҚ өлшеу. Жүрек аускультациясы, неврологиялық статуты анықтауда мән беріледі: аяқ-қолдардағы қозғалыстар, науқасқа қолын 10 с дейін көтеріп тұруын өтінеді, парестиялық болса қол жылдам түсіп кетеді. Сойлеудің бұзылуы, науқас жалпы сөздерді дұрыс айта алмайды аузында ботка бар сияқты болады. Бас қаңқалық иннервацияның бұзылуы: беттің асиммертиясы, дисфагия болады. Естің жоғалуы,сопор, кома. Көз алаңының дефектісі. Қандағы қант деңгейін анықтау.

15.Тұншығу. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Тұншығу –кенеттен немесе әдейі тыныс жолдарына сұйықтықтың жиналыуы, өкпелік газ алмасудың толық тоқтауы. Тұншығудын түрлері: шынайы –тыныс сақталған бірақ тыныс жолдарына сұйықтықтың жиналуы; асфикйиялық –тыныс жодарын судың алғашқы порциясы түскеннен ларингоспазнан өкпелік газ алмасудың тоқтауы; сипкопальды –қанмен қамтамасыз етудің біріншілік тоқтауы; екіншілік тұншығу –судың түспеуінен емес басқа себептен науқастың өлімі. Клиникасы: алғашқы кезеңде науқас есі және тыныс сақталған болады, кейде қозғыш не есі анық болмады/заторможенный/ болады. 18-20 ˚С суға тұншықсада науқас дірілдейді. Тері жамылғысы мен көзге көрінетін шырышты қабаттары бозғылт не көгерген болады. Диагностикасы: Тынысы жиі, шулы, жөтелмен бөлінеді. Іштің жоғарғы жағы ісінген болады ол судың белгілі бір мөлшері жиналғаннан. Агональды кезенде есі жоғалған, жүрек жиырылуы сақталған. Тері жамылғысы суық, бірден көгерген. Жүрек жиырылыуы әлсіз, сирек, аритмиялық. Пульс ұйқы және сан артериясынан анықталады. Қарашық рефлекісі әлсіз. Сирек тұншыққан адамның аузын ашу мүмкін емес. Клиникалық өлім кезеңі тынысы және пульс соғуы жоқ, қарашық ұлғайған, жарыққа өзгермейді. Шұғыл көмек көрсету принциптері: 1. Науқасты судан шығару. 2. Науқасты ішімен өзіңнің тізене орналастыр, судың шығуына мүмкіндің бер. Ауыз қуысын бөгде заттардан тазарт. 3. Ұйқы артериясынан пульсті және қарашықтың жарыққа реакциясын анықтаныз. 4. Егерде пульс пен қарашық реакциясы жоқ болса жүрек-өкпелік реанимацияға көшініз. Науқас өз-өзіне келгенге дейін жүргізіледі. 5. Науқас өзіне келгеннен кейін тұрақты бір қырынан жатқызыныз. Науқасты жылытыныз. 4 процентті натрий гидрокарбонаты 0,2-0,3 мг/кг ерітіндісін тамыр/і беру міндетті. Көрсеткіштер бойынша 20 процентті нартий оксибат ерітіндісі 80-100 мг/кг тамыр ішіне. Егерде науқас агоналды кезеңде болса суды шығаруға уақыт жоғалтпай бірден жүрек-өкпелік реанимацияға көшініз. Жүрек қызметі қалпына келгеннен кейін жасанды өкпе вентиляциясы жалғастыру 100 %оттегі, 2 сағаттан кем емес. Кейін оттег і көлемін төмендетеді 50-60%. Өкпе ісінуін және ми ісінуін алдын алу үшін преднизалон 30мг/кг, диуретик фуросемид 20-40 мг.

16.Ларингоспазм. Бронхоспазм. Ажыратпалы диагнозы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Ларингоспазм –көмей мускулатурасынң спазмнан ұстаманың пайда болып дауыс саңылауының тарылуына алып келеді. Клиникасы: инспираторлы ентігу, тыныс алуға мойын және кеуде клеткасының бұлшықеттерінің қатысуы, қалқанша шеміршегінің экскурциясы анықталады,тыныс алғанда жоғары , тыныс шығарғанда төмен қозғалады, тыныс ритмінің баяулауы, көмей шуының қалыптасуы, венозды стаз, пароксизмальды пульс. Ал бронхоспазм – бронх бұлшықеттерінің жиырылуынан бронхтардың обструкциясын шақыратын тыныс жеткіліксіздік жағдайы. Клиникасы: экспираторлы ентігу, құрғақ жөтел қиын бөлінетін қақырық, мойын бұлшықеттеріне күш түсуден тыныстың қысқаруы, диффузды цианоз, тыныс алғанды мойын веналарының ісінуі, тыныс алу жиілеген, тыныс шығару ұзақ, сойлеу қиын. Жедел көмек: ларингоспазм кезінде эмоциональды және психикалық тынышталу, жоғарғы тыныс жолдарының өткізгіштігін қалпына келтіру, стенозды азайту үшін аяқты ыстық суға салу, горчиник қолдану. Жартылай отырған қалыпта жылы су ішкізу, ылғалды оттегіммен ингаляция жасау. Преднизолон 3% 60-90мг тамыр ішіне, хлоропирамин 2% 1,0 мг, димедрол 1% 1,0 ,тамыр ішіне не б/е. Бронхоспазм –бронхоспазмды шақыратын факторды жою, тыныс алуды жақсартатын жағдай жасау –терезені ашу, киімдерін шешу, сальбутамолмен ингаляция жасау, эуфиллин 2,4% 10-15 мл тамыр ішіне, предизолон 60-90 мг.

17.Жарақаттық шок. Жіктелуі. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Жарақаттық шок –механикалық жарақаттан кейін организмге қауіп әкелетін жағдай. Классификациясы: Ағымына байланысты: біріншілік –жарақаттан кейін бірден дамиды; екіншілік –жарақаттан кейін бірнеше сағаттан кейін дамиды. Кезеңдері. Компенсирленген –шок көрінісі бар бірақ АҚҚ калыпты, организм күресуге қабілетті. Декомпинсерленген –шоктың барлық клиникасы бар және гипотензия анық. Рефрактерлі шок –бароық жүргізген терапия нәтижесіз. Ауырлығына байланысты: 1 деңгей –САҚ 100-90мм.рт.ст.пульс 1 мин 90-100. 2 деңгей - САҚ 90-70мм.рт.ст.пульс 1 мин 110-130. 3деңгей - САҚ 70-60мм.рт.ст.пульс 1 мин 120-160. 4деңгейде АҚҚ, пульс анықталмайды. Кезеңдеріне байланысты: эректильді және торпидті болып бөлінеді. Жедел көмек: науқас жағдайын бағалау, қанды тоқтату /тампанада, қысатын байлам, жгут салу/ ауырсынуды басу /0,5мл 1% атропин ерітіндісін ,2мл 1% дифенгидрамин/димедрол/ / транспорттық мииобилизация, жоғалған қан көлемін қалпына келтіру 6%полиглтикоген енгізеді, жеңіл және орташа ауырлықта кристаллоидарды енгізеді. 0,9%нартий хлор ертітіндісін, 5% глюкоза. Госпитилизацияға көорметкіш: абсолютты барлық науқас гаспитилизацияланады.

18.Хирургиядағы «жедел іш». Ажыратпалы диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Хирургиядағы жедел ішекке –жедел аппендицит, жедел перитонит, 12елі ішек пен асқазан ойық жарасында, жедел холецистит, панкреатит, жедел ішек өтімсіздігі. Жедел аппендицитте ауырсыну бірден басталады, оң жақ мықын аймағында орналасады, жүрек айну, құсу алғашқы сағаттарды, құсу бірретік, ауыздың құрғауы, дене температурасының жоғарлауы 37,5-37,8 ге дейін көтерілуі, науқас қалпы бүйірінен жатып аяғын бүгіп жатады. Щеткин-Блюмберг, Ситковский, Ровзинг, Воскресеньский симптомдары оң. Жедел көмек: Жедел т.рде хирургиялық бөлімге госпитилизация. . Жедел перитонтте ауырсыну бірден басталады іштің барлық аймағында жайылады. Интоксикация күшейген сайын ауырсыну әлсірейді, жүрек айну құсу болады, құсық алғашқы кезде ішкен тамақтарды құсады, кейін өттік, іріңді иіспен болады. Алғашқы кезде мазасыз болады кейін. Жедел көмек: экстеренно хирургиялық бөлімге госпитилизацияға көрсеткіш. Асқазан мен 12 елі ішек ойықжарасында эпигастрия аймағында қысып аурысыну, көбіне аш қарынға таңғы сағат 4-5 шамасында, тамақ ішкенен кейін басылады. Диспепсиялық синдром және астено-вегетативті бұзылыстар болады. Жедел көмек. Жедел т.рде хирургиялық бөлімге госпитилизация. Жедел холецистит анамнезінде бауырлық колика кездеседі, ауырсыну оң қабырғаастында, ұзақтығы 30 мин. Ауырсыну майлы тағамдарды пайдаланған кезге байланысты. Мерфи, Ортнер, симптомдары оң. Хирургиялық бөлімге госпитилизация, траспортировка носилкада арқасымен. Жедел панкреатит ауырсыну, құсу, метеоризм. Аурысыну бірден басталады, майлы тағамдарды жегенде алкоголь пайдаланғанда пайда болыды, кіндіктен жоғары аймақта ауырсыну болады. Симптом Мондора сияқты бетте цианоз пайда болады, мейо-робсон, керта, губергрица, грота белгісі оң. Жедел көмек: жалпы жағдайын бағалау, инфузионды терапия натрий хлорид 0,9% -400мл, глюкоза 5%-400мл. Орташа ауырлықта спазмолитиктер қолданады дротоверин тамыр ішіне 40-80 мг, айқын ауырсынуда наркотикалық емес анальгетик қолданылады, кеторолак 30мг. Жедел ішек өтімсіздігі –ауырсыну бірден, толғақ тәрізді іштің ауыруы, іші ісінген, нәжіс пен газдың болмауы, көпреттік құсу, жеңілдік әкелмейді, ішек перистальтикасы болмайды, организмнің сусыздануы. Жедел көмек: экстренно госпитилизация.

19.Көмейдегі бөгде зат. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Көмейге бөгде зат болып ет не балық сүйектері, ине, булавкалар, түйме, тіс пртездері, монета, ойыншықтардың майда бөлшектері тұрып қалуы мүмкін. Клиникасы: бөгде заттың көлеміне орналасуына байланысты. Үлкен емес зат тұрып қалса жөтел дірілі, тыныс алудың қиындауы, цианоз. Кейін даусының қарылуы пайда болады, көмейде ауырсыну пайда болады. Жөтел ұстамасы периодты қайталап отырады. Бөгде зат үлкен емес болса тыныс алудың қиындауы бастапқы кезде болмайды шырышты қабаттарды зақымдағанда қан құйылулар пайда болып тіндердің ісінуі болып көмей тарылады нәтижесінде тыныс жеткіліксіздігі пайда болады. Бөгде заттардың тұруынан асқыныстар көмей абцессі, флегмонозды ларингит, сепсис дамиды. Бөгде зат улкен болса дауыс шелінің обтурациясына алып келип соңы өлімге алып келеді. Көмек: Зардап шеккенді жедел түрде стационарға жеткізеді. Бөгде затты алу үщін науқастың жағдайы мен бұлшықет тонусына байланысты. Егер науқас есі анық болса жауырынаралығынан 3-4 қысқа күшті соққы береді. Басқа вариант науқастың артынан келіп эпигастрий аймағынан ұстап кеуде тұсынан құшақтап кеуде клеткасын қысады. Бөгде затты ауызға қарай қысады тыныс шығаруды қамтамасыз ете отырып, сонымен қатар тыныс алуды қамтамасыз етеді. Егерде дәрігер келгенде науқас ес-түссіз жатса Хаймлиха премы қолданылады.

20. Комалар. Глазго шкаласы бойынша комалардың жіктелуі.

Кома –бұл сыртқы тітіркендіргіштерге реакция болмайтын ессіз жағдай. Пайда болуына байланысты біріншілік, екіншілік болып бөлінеді. Церебральды кома –апоплексиялық кома, бассүйек-ми жарақаттары, ми ісігінде болады. Соматогенді жарақаттар, инфекциялық аурулар, мидың және оның қабаттарының қабынуы, эноеринді аурулар, термиялық жарақаттар, бауыр, бүйрек, ұйқы безінің зақымдануы. Глазго шкаласы бойынша бағалауда: көзін ашуы,қозғалу белсенділігі , сөйлеу реакциясын бағалайды. Көзін ашу спонтанды болса 4, бағытталған сөзге жауап беру 3, ауыр тітіркендіргішке жауап беру 2, жауап жоқ болса 1 балл беріледі. Қозғалу белсенділігі берілген тапсырманы орындайды 6, ауыру сезім тітіркендіргішті итереді 5, ауру сезіміне аяқ қолдарының жұлқылауы 4, ауру сезіміне тоникалық бүгілу3, ауру белгісіне тоникалық жазылу 2, жауап жоқ 1. Сөйлеу реакциясы дұрыссқйлеу 5, шатасып сөйлеу 4, түсініксіз сөйлеу 3, буынсыз дыбыстар 2, жауап жоқ 1. Алынған ұпайлардың жалпы санын қосу арқылы науқас жағдайы бағаланады. 15 –есінің бүтіндігі, 13-14- есеңгіреу, 9-12 –сопорға, 4-8 комаға, 4 ми өліміне сәйкес келеді.

21. Гипертониялық криз. Анықтамасы. Клиникалық жіктелуі. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Гипертрниялық криз –артериялық қан қысмының кенеттен күрт жоғары санға дейін көтерілуі және артериялық гипертензияның симптомдарынынң тереідей түсуі мен жаңа белгілердің пайда болуын айтады. классификациясы асқынуына байланысты: цереброваскулярлы /инсульт,субарахноидальды қан құйылу, жедел гипертоникалық энцефалопатия мидың ісінуімен/; кардиальды /жедел жүрек жеткіліксіздігі, МИ, жедел коронарлы синдром/ жедел аортаның жыртылуы, жедел бүйрек жеткіліксіздігі, жедел ретинопатия. Клиникалық классификациясы:2 ге жіктеледі: Ітип, ІІ тип. І тип /адреналды/айқын вегетативті-тамырлық реакция түрінде кенеттен дамиды. Ең негізгі симптом психоэмоциональды қозу, бастың кенеттен ауруы, көздің бұлдырлауы, қарап тексергенде беті мен мойнында қызыл дақтар көрінеді. Аталған криз ұзактығы 1-3 сағат. ІІ тип кризі /ноадреналды/ аурудыі соңғы сатысында дамиды, негізінде су-электорлиттік тепе теңдік бұзылыстары болады, сондықтан бірітіндеп дамиды. Науқаста баяу түрде үдейтін бас ауруы, бас айналу, ұйқышылдық, лоқсу болады. Қарағанда: науқас есеңгіреген күйде болады, сұрақтарға жауап бермейді. САҚ қарағанда ДАҚ жоғары болады. Жедел ем: гипертензиялық кризде алғашқы 2 сағатта 25% түсіру, содан соң 2-6 сағатта 160-100 мм.сын.бағ.дейін түсірк керек. науқастың басын жоғары көтеріп, әр 15 мин сайын АҚҚ өлшеп отыру керек және пероральды гипотензивті препарат беріледі/нифидипин 10-20 мг тіл астына, каптоприл 6,25 мг 1 рет тіл астына. Асқынған гипертониялық криз(1тип): тыныс жолдарын санациялау;оксигенотерапия;веналық доступ;антигипертензиялық препараттарды парентеральды енгізуден бастау; АҚ 15-20% түсіру. Егер МИ асқынса:нитроглицерин 0,5мг тіластына, аэрозоль 1 доза 0,4мг әр 5-10мин; -Проранолол 0,1% -1мл струйно; морфин 1%-1мл+0,9% 20мл физ раст; Ацетилсалицил қышқылы-160-325мг шайнау. Егер сол жақ қарынша жет.асқынса:· Эналаприлат (ингибитор АПФ) 0,625-1,250 мг т/і жайлап 5 мин ішінде (алдында 0,9%-20мл физ раствормен араластырып); Фуросемид 20-100 мг т/і.

22.Ашық бас сүйек-ми жарақаты. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Ашық бас сүйек-ми жарақаты – бассүйектің , оның негізінің зақымданып сынуы, қа нжәне ми сұйықтығының ағуымен жүретін зақымдану тән. Клиникасы: симптом Бэттла –самай сүйегінің емізік тәрізді өсіндісінің терісіне қан құйылу. Ошақты Симптом –периорбитальды клечаткаға қан құйылу. Бас-ми ішілік қысымның жоғарлауы. Көз қарашықтарының бір жақта өзгеруі бас миына қан құйылғаны мен құрылымының өзгеруін білдіреді. Жалпы милық симптомдар: бас ауру, бас айналу, церебральды астения, көз түбіндегі өзгерістер болады. Зақымдалу ауыр болса милық симптомдар ұзақ болады. Ошақты неврологиялық симптомдар: парездер, салдану, сөйлеудің бұзылуы, кқрудің бұзылуі, ми гипоксиясы, психомоторлы бұзылыстар. Қарашық рекцияларының бұзылысы: қарашық реакциялары әлсіз, ауыр жарақат кезінде мүлде болмайды. Диагностикасы: өмірге қауіпті жағдайды бағалау, АВСД ережесі бойынша біріншілік жжағдайды бағалау –тыныс алу жолдарының өткізгіштігін бағалау, тыныс адекваттылығын, ИВЛ жасуды бағалау, гемодинамиканы және жүрекке жабық массаж жасауды бағалау, жүрек –окпелік реанимация кезінде дәрілік препараттарды енгізу. Екіншілік бағалау басынан бастап аяқына дейін қарап шығып бағалау. Жедел көмек көрсету: ашық және енген жарақаттарды гкбкамен жауып асептикалық басына таңғыш салып жедел госпитилизациялайды . егер науқас есі анық болмаса зембілмен тасымалдаймыз. Сонымен қатар есі болмаса құсықтық аспирация болмас үшін бір қырымен жатқызады. Реанимациялық шараларды ауруханаға дейін бастау керек. Тынсы жолдарының бітнлуін, қан жоғаоту, гемодинамикалық ауыр бұзылыстарды алдын алу қажет. Газ алмасу қалпына келтіру үшін тыныс жолдарын тазалап ауа өткізгіш кою керек.

23.Оба. Клиникасы. Инфекцияның ошағында медициналық қызметкердің әрекеттері.

Оба – қоздырғышы оба таяқшасы, Yersinia pestis шақырылатын зоонозды инфкуционды табиғи-ошақты ауру. Аулы тамшылы, алиментарлы беріледі. Клиникасы: дене температурасы 39-40°С дейін жоғарлайды. Бірден бас ауруы, жүрек айну, құсу, қозғыштық. Обаның клиникасы бірден күшейеді. Науқас беті қызарған, склерасы иньекцияланған, тілі қалындаған, ақ құрғақ жабындымен жабылған, іші ісінген, бауыр, кқкбаур ұлғайған, тынысы жиі, беткей, температура жағарлағаннан кейін шап, сан қолтықасты лимфа түйіндері ұлғаяды, тығыз, қоршаған тіндерімен жабысқан, аурысынумен жүреді. Лимфа түйіндері ұлғайған жерде тері үсті қызарған, терңасты май клечаткасы ісінген. Инфекция ошағында мед.қызметкерлердің әрекеті: егер науқаста обаға күдік туса арнай ұйымдастырылған ауруханаға жеткізеді. Науқасты тасымалдау арнайы обаға қарсы киім киію арқылы жүргізіледі. Емдеу ауруханада жүргізіледі. Өмірге қажетті мүшелердің қызметінің көрсеткішіне байланыты емдейді. Оба диагнозы қойылған және күдік болса ол жерге эпидемияға қарсы шаралар жүргізіледі. Ен маңызды анамнезді дұрыс жинау керек, науқас адаммен қарым қатынаста болған адамдарды оқшаулайды, және ол турады оз мекемесіндегі бас дәрігерге хабар береді, ал бас дәрігер санитарно-эпидемиологиялық денсаулық сақтау мекемесіне хабарлайды. Дәрігер науқасты алып кеткенсін қорытынды дезинфекция жасалады.

24.Қысылған шап жарығы. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Қысылған шап жарығы –шап қапшығының құрамының біредн қысылуы. Ол қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы жүріп некрозға алыпкеледі. Клиникасы: қысылған шап жарығында шап аймағында жедел бірден ауырсыну болады, ауырсыну жарқ маңында немес іштің барлық аумағына жайылады., жарықтың қалпына келмеуі, жөтел симптомынынң болмауы. Егерде жарық қысылып некроз пайда болғанда ауырсыну интенсивтілігі төмендейді. Науқас жағдай жақсарған сияқты болады. Ал бұл асқынуына алып келеді, яғни перитонит дамуы мүмкін. Диагностикасы: науқас жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, жарық аймағына паоьпация жасап, аурысыну және күшін анықтайды. Жөтел симптомы теріс болады. Алдын қалпына келетін жарық қысылғанда қалпына келуі төмендейді. Жедел көмек: егерде өысылған шап жарығына күдік туса хиркргиялық бөлімге госпитилизация жасайды. Науқасты тасымалдау зембілде , науқасқа барынша тыныштық және аурсынуды болдырмау керек. Өмірге қажетті мүшелердің жағдайын бағалау.

25.Үсіктер. Аса салқындату. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Үсіктер –дененің әр түрлі бөліктерін, әсіресе аяқ-қолдарға төменгі температураның ұзақ уақыт әсер етуінен пайда болатын патологиялық жағдай. Клиникасы: Үсудің дәрежелеріне сай өтеді: І ст –қайтымды, тері аздаған қызарған, тактильды, ауырсыну төмен, сезімталдығы сақталған. ІІст –теріде майда көпіршіктер пайда болады, ішінде серозды сұйықтық болады. Тері жамылғысы цианозданған, тырнақтың алынуы, қимыл-қозғалыстар сақталған. ІІІ ст –көпіршіктер геморрагиялық болады, жұмсақ тіндердің ісінуі тез дамиды, некроз қалыптасқаннан кейін оперативті ем қолданады. ІV ст –буын, сүйектердің зақымдануына дейін алып келеді. Усік болған жерді басып көргенде шына тәрізді болады. Диагностикасы: науқас жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, дене тері жамылғысын түсіне, көпіршіктердің сипатына мән беріледі. Сезімталдығынанықтайды. Жедел көмек: науқастың аяқ киімін, қолғабын, шұлығын шешу, ыстық шай беру, аяқ-қолдарды жылы сумен жылыту. Егерде ІІІ- ІV дәрежесі және І-ІІ дәрежесі +қосмша аурулары болса , кант диабеті болса госпитилтзацияға көрсеткіш. Егер уйде қататын болса: төсектік режим, аспирин + аскорбин қышқылы 1 таб.күніне 1 рет. 2-3 кун. Антигистаминді препарат қабылдау, папаверин 1 таб.2 рет күніне. Поликлиникаға қаралу.

26.Жарақаттар. Жіктемесі. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету алгоритмі.

Жарақаттар терінің және шырышты қабаттардың бүтіндігінің бұзылуымен, шеттерінің ажырауымен және жанында жатқан қан тамырлардың зақымдануы нәтижесінде қан ағуымен сипатталатын механикалық зақымданулар. Жарақат ауру сезімімен және дененің зақымдалған бөлігінің қызметінің бұзылуымен жүреді. Классификациясы: пайда болуына байланысты: өндірістік емес/тұрмыстық, транспорттық/, өндірістік, қасақана болған болып бөлінеді. Теріні зақымдануына байланысты: ашық және жабық. Теріге енуіне байланысты; теріге енген және енбеген. Анатомиялық құрылымды зақымдауына байлаысты: сүйек пен буындарды зақымдау, ішкі мүшелерді зақымдау, жұмсақ тіндерді зақымдайтын. Түрлеріне қарай: кесілген, тесілген, жаншылған, тістелген, оқпен жарақаттаған , жыртылған болып бөлінеді. Диагностикасы: жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, жараны қай жерді зақымдағанын, шетінің ашылуы, қан кетуді, қызметінің шектелуін бағалау. Сонымен қатар ішкі мүшелердің зақымданулары бар ма соны анықтау. Жедел көмек: ауруханаға дейін қанды тоқтату және іріңдеуді алдын алу, жараны 3%сутегі асқын тотығымен залалсыздандырып залалсыздандырылған дәкемен қан ағып турған жерді 5-7 мин басып турады, артериядан қан кетсе ірі артерияларды басу керек. Жгут салынады. Ауырсынуды басу керек. Трамадол енгізеді. Атропин беруге болады . тасымалдау. Госпитилизация жасайды.

27.Естен тану. Клиникасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Естен тану –қысқы уақытқа есін жоғалту. Клиникасы: естен танудың 3 периоды ажыратылады: пресинкопальды – естен тау алды, тұрақсыз бірнеше секундтан бірнеше минутқа созылады. Нағыз Синкопе –естен тану 5-22 сек, сирек 4-5 мин болады. Постсинкопальды – есі мен орентациясының қайта қалпына келуі. науқаста басының айналуы, көзінің қарауытуы, суық тер , бозару, бұлшықет тонусының жоғалуы. Жедел көмек : науқасты арқасымен жатқызып, аяғын көтеріп 15˚, нашатырлы спиртпен дем алдыру, преднизолон 30мг % т/і, 2мл кордиамина. Госпитилизациғы көрсеткіш: естен танудың органикалық себеі болса. Жүрек тоқтауы болса атропин 0,5-1 мг т/і , керек болса 5 мин кейін қайталауға болады. Гипогликемиялық естен тану болса 50мл 40% глюкоза енгізеді. Тырысу ұстамалары кезінде болған естен тануда диазепам 10 мг т/і.

28.Бронхоспазм. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Балалардағы ерекшеліктері.

Ал бронхоспазм – бронх бұлшықеттерінің жиырылуынан бронхтардың обструкциясын шақыратын тыныс жеткіліксіздік жағдайы. Клиникасы: экспираторлы ентігу, құрғақ жөтел қиын бөлінетін қақырық, мойын бұлшықеттеріне күш түсуден тыныстың қысқаруы, диффузды цианоз, тыныс алғанды мойын веналарының ісінуі, тыныс алу жиілеген, тыныс шығару ұзақ, сойлеу қиын. Диагностикасы: жағдайын бағалау, ТАЖ,ЖЖЖ,АҚҚ өлшейді. Жалпы қарау, көгерулер бар ма, веналарының ісінуін қарайды. Бронхоспазм –бронхоспазмды шақыратын факторды жою, тыныс алуды жақсартатын жағдай жасау –терезені ашу, киімдерін шешу, сальбутамолмен ингаляция жасау, эуфиллин 2,4% 10-15 мл тамыр ішіне, предизолон 60-90 мг. Балалардағы ерекшелігі: бронхоспазм балада болса егер абайлап қараса бронхоспазмды тез басуға және алдын аліға болады. Балада бронхоспазм ұйқысыздықтан басталады, мазасыз терлегіштік болады. Бала қорыққан, көзінің астында көгерулерді байқауға болады. Тынысы қатты, қарылған, бронхоспазм жақындағаннан балад жөтел, мөлдір құрғақ қақырық бөлінеді. Жедел көмек: алдымен баланы тыныштандыру керек, бронхты кеңейтетін препаратпен ингаляция жасау керек, қақырық жакысшығу үшін қақырық шығаратын препарат беруге болады. Есте сақтау керек: балаға жөтелге әсер ететін препарат, антигистаминді препарат өткір иісті тыныштандыратын заттар беруге болмайды. Бөл заттар бала жағдайын нашарлатып жіберуі мүмкін.

29.Гипертермия. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Балалардағы ерекшеліктері.

Ыстық өту – сыртқы жылу факторларының әсері нәтижесінде дамитын ағзаның жалпы ысуымен көрінетін патологиялық жағдай. Ыстық өту – темпер атурасы мен ылғалдылығы жоғары бөлмелерде ұзақ отырғанда, климаты ыстық жағдайда ұзақ жүргенде, қапырық, ауа кірмейтін бөлмелерде физикалық жүктеме жасағанда дамиды. Ыстық тиюдің дамуына жылы киім, шаршау, сұйықтық ішпеген жағдайлар әсерін тигізеді. Ыстық өту сұйықтықты көп мөлшерде жоғалтумен жүреді, су-электролит алмасуына, қанайналым және ОЖЖ қызметтеріне патологиялық әсер етеді, миға майда нүктелі қан құйылулар болады. Клиника: науқастар жалпы әлсіздікке, бас ауруына басының айналуы, құлағы шуылдауы, ұйқышылдық, шөлдеу болады, дене қызуы 40-41ºC температураға дейін көтеріледі. Ауыр түрінде тынысы бәсеңдейді, кейде Чейн Стокс тынысына ауысады, АҚҚ төмендейді. Науқас есеңгіреген, есін жоғалтады, тырысу болады, коматозды жағдайға түседі. Кейде сандырақтау, психомотрлы қозу болады, емшек жасындағы балаларда бірінші орында диспепсиялық бұзылыстар көрініс береді (құсық, іші өтуі), дене қызуы тез көтеріледі, жалпы жағдайы нашарлайды, есі бұзылады, тырысу болып, кома дамиды. Гипертермияның үш деңгейі бар: төмен гипертермия - 38ºС ге дейін, орташа гипертермия – 40ºС ге дейін, жоғары гипертермия - 40ºС ден жоғары. Диагностикасы: Гипертермия түрлері: а) қызыл гипертермия – жылудың түзілуіне, жылудың шығуы тең. Клиникасы: гипертермиялықтері, ыстық, ылғалды, жалпы жағдайы қалыпты. Б) ақ гипертермия – жылудың түзілуі, жылу шығарудан төмен. Себебі, перифериялық тамырлардың спазмы болады. Клиникасы: суық сезіну, терінің бозаруы, акрацианоз, еріннің көгеруі, аяқ қолдың тоңуы. Диагностикасында ең бастысы кардиальный симптомды және дене температурасының жоғарлауы байқалса гипертермияны анықтауға тиімді. Жедел жәрдем. Науқасты жылдам салқын бөлмеге әкелуі, таза ауаның кіруіне жағдай жасау. Киімдерін шешіп, суық су ішкізу, басына суық компресс қою керек. Ауыр жағдайларда суық суға малынған жаялыққа орау және суық су шашу. Қысқа уақыт суық суға түсіреді, ең көп жылу беретін (шап, қолтық) дене аймақтарына мұз қояды. Көп мөлшерде сұйықтық жоғалтқан жағдайда, 300-500 мл натрий хлориді изотоникалық ерітіндісін көк тамырға енгізеді. Тырысу және қозу болса бұлшық етке 2-4 мл седуксен салады. Балаларға аналгин-0,1-1жас, димедрол-0,1-1жас, папаверин-0,1-1жас. Ауруханаға тасымалдау. Ауыр түрінде реанимациялық бөлімшеге, ал жеңіл түрінде терапия бөліміне жеткізіледі.

30.Опиаттық кома. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері

Опиойдты абстинентті синдром- нашақорларда опиоидты заттардың дозасын азайтқанда немесе тоқтатқанда, ұзақ қолданғанда, біркелкі емес қолдану кезінде дамитын вегетативті, неврологиялық, психикалық бұзылыстармен көрінетін неврологиялық синдром. Опиоидты заттарды дұрыс қолданбаудың немесе артық қолданудың нәтижесі комаға алып келеді. Клиникасы. Науқастардың жағдайы өте ауыр болады. Опиатты кома екі жағдайда орын алуы мүмкін: терапиялық жағдайда накотикалық дәрілердің дозасының артық болуынан болуы мүмкін және нашақорлардық наркотикалық заттарды қолданудан болуы мүмкін. Сонымен қатар науқастарда екі жүйе: тыныс алу және қан айналым жүйесі бұзылады. Анық интоксикация синдромы көрінеді. Тырыспалық жағдайдар орын алуы мүмкін. Науқаста есінеу, сілекей ағуы, көзінен жас ағуы болуы мүмкін. Қарашығын қараған кезде бірден тарылғанын көреміз, қатты тарылуының нәтижесінде қарашық нүкте тәріздес көрінуге дейін жетеді. Нашақорларда инъекция жасаған аймағының бірнеше жерден тесілгенін, жергілікті көгерулерді, веналарының жіп сияқты жіңішкерігенін, вена бойындағы жұлдыз тәрізді тырытқтарды көруімізге болады. Комаға тән АҚҚ төмендеуі орын алады. Клиникасында ең қауіптісі науқастарды бірден тыныс алу орталығының қайтымсыз тежелуі, құсықтық массамен аспирация орын алуы мүмкін,науқаста өкпе ісінуі және жүрек қызметінің тежелуі болуы мүмкін. Осылардың қосылуынан кардиогенді емес өкпе ісінуі болып, науқасты жоғалтып алуымыз мүмкін. Алкогольмен басқа опиоидты заттарды бірге қолданғаннан дамыған кома ең ауыр комаға әкеледі.Диагностикасы. Науқастар өзінің наркотикалық заттарды қабылдағанын айтпауы мүмкін, оны наркологтың көмегімен анықтайды. Диагноз клиникалық мәліметтеріне сүйене отырып қойылады. Шұғыл көмек көрсету. Госпитальды этапқа дейінгі көмек тыныс алу мен қан айналым жүйесін қалыпқа келтіруге бағытталады. Удың организдегі улылық әсерін төмендету, уды нейтрализация жасау керек. Инфузионды терапия жасаймыз. Науқасқа диуретик береміз. Науқасты стационарға носилкада тасымалдаймыз. Автивировонный угольды беруге болады (опиоитардың ішекке және асқазанға қайта сіңуінің алдын алу үшін. Осы мақсатта асқазандды зондпен жууға көрсеткіш бар.) Ең маңыздысы антидотты терапия, яғни опиоидты уды қайтару үшін. Ол кезде науқасқа налоксонды 0,04 % ерітінді ретінде 0,4- 0,8 мг береміз береміз. Налоксон- опиоидты рецепторларды блокаторы, антогонисты.

31.Жедел тыныс жеткіліксіздігі (ЖТН)— бірнеше минуттан бірнеше күн уақыт аралығында қоршаған ауа арасындағы газ алмасу бұзылысы және айналымдағы қаннан гипоксемия және /немесе гиперкапния байқалуы. ЖТЖ — сыртқы тыныс жүйесі қанның қалыпты газдық құрамымен қамтамасыз ете алмайтын, ентігу байқалатын патологиялық жағдай. ЖТЖ патогенезіальвеолярлы вентиляция, альвеолярлы мембрана арқылы газдық диффузия бұзылысы нәтижесінде ағзаның оттегілік ашығуы және жүйелер мен мүшелерге оттегі таратылуының тепе-теңдік бұзылысына негізделген. ЖТЖ негізгі клиникалық синдромдары: Гипоксия ГипоксемияГиперкапКлиникалық көркінісі ЖТЖ-ға алып келетін бірінші себебіне байланысты,дегенмен ,ЖТЖ барлық түрінде негізгі клиникалық синдроммен сиптомды ажырата.Ентікпе,тыныс алу жиілігінің бұзыуы: тахипноэ, тыныс алу актіне қатысатын бұлшықетермен ауа жетіспеушілігімен сипатталатын,тыныс алудың бәсендеуі , гипоксияның жақындауын,Чейн-Cтокс,Биот,ацидоз дамығанда – Куссмаул тынысын көрсетеді. Цианоз: ерте сатысында тері жамылғысының бозаруы және қалыпты ылғалдылығының сақталуымен сипаталатын акроционоз дамиды,содан кейін цианоз жоғарылайды,дуффузды болады,гиперкапния қосылуымен қызыл цианоз болуы мүмкін,ЖТЖ соңғы сатысында және тершендіктің жоғарылауында тері жамылғысының мраморлығы,дақты цианоз дамиды.Клиникада ЖТЖ-ның5 ауырлық дәрежесін және 3 кезенді ажыратады. Диагностика тыныс алуды бағалаудан,қан айналымынан,қандағы О2 және СО2 парциалдық жүктемесінен құралады. ЖТЖ ауырлық дәрежесі Вентиляциялық ЖТЖ p_aCO₂ мм Паренхиматозды ЖТЖ p_aO₂ мм рт.ст

Әлсіз ˂ 50 ˃70

Айқын 50-70 70-50.

Ауыр ˃70 ˂ 50 Гиперкапниялық кома 90-130

Гипокапниялық кома 39-30

Қалыпты 35-45 80-100.ЖТЖ I кезеңі. Науқастыңесіанық,мазасыз,эйфариялыболуымүмкін.Тынысалужетіспеушілігінешағымданады. Теріжамылғысыбозғылт,жеңілакроцианоз, минутына ТЖ–25-30 рет , ЖЖЖ–100-110 рет, АҚқалыптынемесебіршамажоғарылаған , paO2 70 ммсб.бдейінтөмендеген, paCO2 35 ммсб.бдейінтөмендеген.ЖТЖ II кезеңі . Есібұзылған,жиіпсихоматорлықозуболады.Тұншығуғашағымданады. Есінжоғалту,сандырақ,галлюцинацияболуымүмкін.Теріжамылғысыцианозды,кейдегиперимялы,профуздытертүріндеболады. МинутынаТЖ – 30-40 рет., ЖЖЖ – 120-140 рет, артериалдықгипертензияболады,paO2 60 ммсб.бдейінтөмендейді, paCO2 50 ммсб. бдейінжоғарылайды.ЖТЖ III кезеңі. Естіңболмауы.Клонико-тоникалықдірілдер,қарашықтыңұлғайуыменжарыққареакциясыныңболмауы,дақтыцианоз. Жиітахипноэнің (ТЖ 40 жәнеоданжоғары ) жылдамбрадипноэға (ТЖ – 8-10 мин.)ауысуыбайқалады. АҚтөмендеуі. МинутынаЖЖЖ140 , жыбыраритмиякөріністерібайқалуымүмкін. paO2 50 ммсб.б. төмендеуінемесеодандатөмен, paCO2 80-90 мм .сб. бжоғарылауынемесеодандажоғарывыше.ПедиатриялықпрактикадаТЖ-нің ауырлық дәрежесін,еңтікпенің дәрежесін классификациялайды: I дәреже (жеңіл)- айқынемесфизикалықкүштемекезіндеентігупайдаболады II дәреже (орташаауыр) — тыныштыққалыпта.III дәреже (ауыр) тыныштыққалыптажәнекөмекшібұлшықеттердіңқатысуымен.IV дәреже (ауыр) – гипоксиялықкома .ТЖауырлықдәрежесінартериальдықаннынгаздықкернелуіне(рО2 ирСО2)жән евентиляция бірлігіндегі энергетикалық тапшылыққа қарап анықтайды. Егер спирография, пневмотахометрия көрсеткіштерінде өзгеріс болып, бірақ қанның газдық құрасы және энергетикалық тапшылық қалыпты болса ТЖ-сіз тыныс қызметінің бұзылуы туралы айтуға болады. Балаларда ТЖ дәрежесі мен ауырлығына байланысты клиникалық көріністері. ТЖ I дәрежесі кезінде аздаған физикалық күштеменің өзі ентігіудің пайда болуына әкеледі, тахикардия, мұрын ерін үшбұрышының цианозы, мұрын жиектерінің керілуі, АҚ қалыпты,рО2 80—65 мм с. б.-на дейін төмендеген. ТЖ II дәрежесі кезінде тыныштық қалыпта ентігу және тахикардия байқалады,(тыныс жиілігінің пульс жиілігіне қатынасы — 1:2,5), мұрын ерін үшбұрышының акроцианозы және цианозы,тері бозарған, АҚ жоғары,эйфория байқалады, мазасыздық,әлсіздік болуы мүмкін, адинамия,бұлшықет гипотониясы. Тыныстың минуттық көлемі қалыптыдан 150—160% жоғарылайды. Қосымша тыныс 30% төмендейді, рО2 — 64—51 мм с.б ., рСО2 қалыпты немесе аздап жоғарылаған (46—50 мм с. б.дейін), рН қалыпты немесе аздап төмендеген. Тыныс жеткіліксіздігінің III дәрежесі айқын ентігумен сипатталады. Тыныс алуға қосымша бұлшықеттер қатысады. Тыныс аритмиясы,тахикардия байқалады, тыныс жиілігінің пульс жиілігіне қатынасы — 1:2, АҚ төмен. Тыныс аритмиясы және апное оның жиілігінің тиөмендеуіне әкеледі. Бозару,тері және шырышты қабықтардың акроцианозы немесе жалпы цианозы, терінің мрамор тәрізді болуы байқалады. Тежелу, әлсіздік,адинамия болады; рО2 50 мм с. б., төмендейді,рСО2 75—100 мм с. б., жоғарылайды,рН 7,25—7,20 төмендейді. Оттегімен дем алу оң эффект бермейді. ТЖ IV дәрежесі кезінде (гипоксиялық кома) есі болмайды, тері сұрғылт түсті, ерні және беті көгерген, аяқ-қолы және денесінде көкшіл немесе көкшіл –күңгірт дақтар. Тынысы ұстамалы, аузы ашық (бала ауызбен дем алады). Тыныс жиілігі төмендейді және ұзақ апноеның әсерінен минутына 8-10-ға дейін азаяды. Тахикардия немесе брадикардия байқалады, жіпшелі пульс, АҚ бірден төмендейді немесе анықталмайды ,рО2 50 мм с. б. төмен, рСО2 100 мм с. б. жоғары; рН 7,15-ке дейін немесе  одан төмен. Гипервентиляцияның нәтижесінде пайда болған гипокапния жағдайы ересектерге қарағанда балаларда жиі кездеседі, әлсіздік, терінің бозғылттануы мен құрғауы,ұйқышылдық, бұлшықет гипотониясы, тахи- немесе брадикардия,алкалоз, зәр реакциясының сілтіленуі байқалады. Гипокапния өршіген кезде естен тануы мүмкін, тырысуға әкелетін гипокальцемия байқалады. Кез-келген этиологиялы ЖТЖ және кез-келген жастағы баланы госпитализациялау көрсеткіштері.ТЖ IV дәрежесіндегі госпиталға дейінгі этапта дәрігердің реанимациялық көмегі- ауыздан ауызға тыныс; жедел жәрдем дәрігері – одан кеңірек шұғыл терапия. Созылмалы тыныс жеткіліксіздігінің I және II дәрежесінде бала үй жағдайында емделсе болады; ауыр жағдай кезінде госпитализациялау қажет.Анамнез,карау,жалпы жагдайы,есі,қалпы,кеуде клеткасынын формасы,қосымша б.е тынысалуга катысуы,мурын арқ немес ауыз аркылы демалуы,дем шыгару мен дем алудын ұзаруы,ТАЖ, цианоз – гипоксия; сұр, жер түстес тері қатпары – гипоксемия;бозғылт –тіндердің қаназдығы (кровопотеря, обморок, коллапс). Көп тер – жедел гипоксемия (астматический статус,жүректің соғу көлемінің төмендеуі). жөтел : жиі лающий – ларингоспазм; қақырықсыз (ұстама бронхиальной астмы); өніммен – бронхорея (бронхит, бронхоэктатическая болезнь). Қақырық : ашық, сұр,іріңді,қоймалжың.Перкуссия: қораптық дыбыс – эмфизема , перкуторлық дыбыстың қысқаруытұйықтталуға дейін – астматикалық статус, плеврит, гемо-, пневмоторакс. Аускультативті симптоматика: тыныстың әлсіреуі (астматический статус, гидро-, гемоторакс, плеврит); сырылдың болуы ж\е оның орналасуы(құрғақ шашыранды – приступ бронхиальной астма,ылғалды жергіліктіе – пневмония, ылғалды төмен бөлікте-базальных – іркілісті журек жеткіліксіздік,ылғалды бүкіл өкпе алаңында – өкпе ісінуі).тынысы : шулы стридорозное – механикалық асфиксия, шулы клокочущее –өкпе ісінуі, шулы қатқыл – приступ бронхиальной астмы.пульс,ЖЖЖ,ЭКГ,Пульсоксиметрия.ЖТЖ кезінде жедел жәрдем көрсету.ЖТЖ кезінде емдік шараның сипаты мен кезектілігі осы синдромға әкелген себеп пен ауырлығына байланысты. Кез-келген жағдайда емдік шара мына кезектілікпен жүргізілуі тиіс: 1. Тыныс жолдарының өткізгіштігін қалпына келтіру. 2. Альвеолярлы вентиляцияның жалпы және жергілікті өзгерістерін қалыпқа келтіру.3. Орталық гемодинамиканың қосымша бұзылыстарын жою. 4. Для купирования ОДН ЖТЖ I дәрежесінде науқасқа оксигенотерапия жүргізу жеткілікті. Басты мақсат – оттегі терапиясы – тіндік оксигенацияны жақсарту. Оксигенацияны мұрын катетері,вентимаскы арқылы жүргізеді, Бобров аппараты арқылы ауа жібереді.Оттегі жастығын пайдалану аз эффективті. Қысыммен гипербариялық оксигенацияны жүргізуге болады ,1,6 - 2 атм. Күніне 1 – 3 сеанса 40 – 60 мин.Оксигенотерапиямен бірге антигипоксант– оксибутират натрия – 50-100 мг/кг к/т тамшылатып 200 мл 5% глюкозамен, цитохром «С» - 30-80 мг 200 мл 5% глюкозамен, 6-8 сағат аралығында енгізу. ЖТЖ I дәрежесінде тыныс алу жолдарының обструкциясы және ауа өтуі болмау кезінде тілді жұтып қоюдың алдын алу үшін науқасты бүйір жағына келтіру керек. ЖТЖ II-III дәрежесі науқасты ЖӨВ-на ауыстыруға көрсеткіш. ЖТЖ белгілері тез өршіген кезде, экстремальды жағдайда коникотомия жүргізу немесе жуан инемен трахеяны тесу көрсетілген. Жедел жағдайда трахеотомияны орындау уақыт ұзақтығына байланысты оперативтік шараларға жатпайды. .5. Негізгі аурудың терапиясы .Гепаринотерапия: 20000 Б п/к, 4 инъекцияға бөліп (ӨАТЭ кезінде гипокоагуляцияға көмектеседі).Кіші қан айналымдағы қысымды төмендету :- папаверин немесе но-шпа 2,0 мл к/т әрбір 4 сағат сайын; - эуфиллин 2,4% - 10,0 к/т әрбір 5-6 сағат сайын; - нитроглицерин к/т тамшылатып 10 мкг/мин.Симптоматикалық терапия: .ҚСТ коррекциясы , .Ауырсынуды басу, .Инфузиялық терапия, .Тыныс стимуляциясы және т.б. ӨЖВ жүргізу үшін абсолютты көрсеткіштер1. Гипоксемиялық ЖТЖ (раО2 50 мм с. б. аз).2. ГиперкапниялықЖТЖ (раСО2 60 ммс. б. жоғары).3. Қосымшатыныстыңкритикалықтөмендеуі (қатынасы: тыныстықкөлеммл /массанауқассалмағына 5 мл/кгтөменболады).4. Нәтижесізтыныс (ТМК 15 л/мин. төменболғандағыжағдай ). ҚалыптынемесеаздапжоғарылағанраСО2 артериальдықандағыоттегініңбелсендіжетпеуі.ӨЖВжүргізуүшінсалыстырмалы (дифференцирленген) көрсеткіштер.ЖТЖәртүрліауырлықдәрежесіндегіБМЖбелгілері.Ұйықтататқышжәнеседативтіпрепараттарменулану..Кеудеклеткасыныңтравмасы.Орталықгенездігиповентиляциялықсиндром, жүйкебұлшықеттікберілудіңбұзылысы.Өзіндікемдіқажетететінбұлшықетрелаксациясы: эпистатус, столбняк, тырысулықсиндром.

32.Көз жарақаты. Қабақ зақымдалуы. Қабақ зақымдалуларды диагностикалау аса қиындық туғызбайды, бірақ олар көз аламасына, бас сүйекке, мұрын маңы қойнауларына зақымдалу каналдарының басы болуы мүмкін, яғни көзді ғана зақымдап қоймай адам өміріне қауіп төндіреді.Емі Алғашқы дәрігерлік көмек:Анальгетиктер мен кең сектрлі антибиотиктерді енгізу;Беткей орналасқан бөгде заттарды алып тастауҚоршаған тіндерді антисептикпен өндеу(лизанин);Асептикалық монокулярлы байлам тағу.Қабақ толығымен немесе толықтай сыдырылған болса, оны сақтау қажет (асептикалық байламмен тіркеп немесе физиологялық ерітіндіге малынған стерильді дәкеге орап жәбірленушімен бірге арнайы стационарға жеткізілуі қажет.Көп қабақ зақымдалуларда офтальмологтың алғашқы хирургиялық өндеуін қажет етеді. Қабақ зақымдалулары жиі көз алмасының зақымдалуымен қатар жүреді.Көз алмасының зақымдалуыКөз алмасының зақымдалуы Енбеген зақымдалу (жабық травма)- көздің фиброзды капсуласының барлық қабаттарынан (қасаң қабық және склера) өтпйді.КЛИНИКАЛЫҚ КӨРІНІСІШАҒЫМДАРЫ:Жарыққа көздің тітіркенуіЖарықтан қорықу;Локальды және жайылған конъюктивалардың гиперемиясы Кейде көрудің нашарлауы.Симптомдар:физикалық тексеруде :Жақсы жарықтанған жерде қасаң қабықтың айналық қасиетінің болмауын(эрозия- деэпителизация), коньюктиваның жарасын немесе бөгде затты анықтауға болады. Емі Алғашқы дәрігерлік көмек:Анастетик тамшылары [прокаин (новокаин) 2% ер-і немесе лидокаин 2% ер-і]гентамицин 0,3% ер-і. Окулисттің қарауында амбулаторлы ем қабылдауКей кезде енбеген зақымдалу көздің сыртқы қабықтарына (қасаң қабық, склера) немесе қабықтың шырышты қабатына бөгде заттардың енуімен қатар жүреді. Көз аламасының енген зақымдалуы. Көз аламасының ашық травмасы кезінде жара (жаралық канал)көз алмасының фиброзды капсуласын (қасаң қабық, склера)барлық қабаттарынан өтеді.Көп жағдайларда көздің ішкі қабаттары (тамырлы, торлы қабық) және көз ортасы (шыны тәрізді дене, көз бұршағы) зақымдалуы мүмкін.Клиникасы: Жарыққа тітіркенгіштік,Жарықтан қорқу ;Көрудің төмендеуі.Физикальді тексеру кезіндегі симптомдар: Қасаң қабық немесе склера жарасының аран ашылып тұруы және оған көз ішілік қабықтарының және көз ортасының қысылып қалуы : нұрлы қабық (қара көпіршік тәрізді), Алдыңғы камерада қанның болуы (гифема);Қарашықтың деформациясы және ығысуы, көз бұршағының зақымдалуы кезінде қарашық – сұр болады;Көз тонусы төмендеген.Асқынуы:Посттравматикалық увеит.Эндофтальмит.Симпатикалық офтальмия.Емі Көздің енген зақымдалуына күдік туғанның озінде барлық манипуляцияларды тоқтату қажет Алғашқы дәрігерлік көмек:Антибактерияльді ерітінділерді (0,3% гентамицин ерітіндісі немесе 20% сульфацила натрия* ерітіндісі);Анальгетиктер енгізу;Бинокулярлық байлам тағу.Науқасты зеңбілге жатқызып көз стационарына эвакуациялау. Көз ұясының зақымдалуы: Көз ұясының зақымдалуы ауыр травмаларға жатқызылады. Жиі мұрын маңы қойнауларының , ми, жақ-бет аймағының (зақымдау факторына , жаралық каналдың бағыты мен ұзындығына байланысты). зақымдалуымен қосарланған болады.Клиникасы: Көрудің төмендеуі;Көз аламасы қозғалғыштығының бұзылуы.Офтальмологиядағы шұғыл жағдай. Физикальды тексеру кезіндегі симптомдар: экзофтальм немесе энофтальм(сүйектік қабырғасының үлкен көлемді сынықтарында);Қабақтың тері асты эмфиземасы және орбитаның ішкі қабырғасының зақымдалуында периорбитальді аймақты пальпациялағанда крепитациясы.ликворея (миға енген зақымдалу).Емі Асептикалық байлам таңуКең спектрлі антибиотиктерді, анальгетиктерді енгізу.Көп профильді стационарға госпитализациялау, офтальмологиялық көмекпен қатар, нейрохирургиялық, ЛОР, бет-жақасты хирургиялық көмекпен қамтамасыз ету. Көру мүшесінің контузиясы (көздің жабық травмасы) Көздің жабық травмалары тұйық затпен зақымдағанда болады.Ауырлық дәрежесіне байланысты жеңіл, орташа, ауыр дәрежелі болады.Қабақ контузиясы. Клиникалық көрінісі травманың ауырлық дәрежесіне байланысты.жеңіл травма:Конъюктива асты және тері асты қан кету;Қабақ шеттерінің жыртылуы. Орташа дәрежесі:Айқын тері асты қан кетулер;Қабақтың бос шеттерінің жыртылуы ( 3—5 мм дейін) . Ауыр дәрежесі:Едәуір жыртылу-езілу жарасы;Қабақтың латеральді немесе медиальді бұрыштарының (көз жас өзегінің зақымдалуымен) жұлынуы; Қабақтың толық жұлынуы (өте сирек) Емі Антибиотиктерді, анальгетиктерді енгізу ,орташа және ауыр дәрежедегі жұлынып езілген зақымдалумен қосарланған контузияда монокулярлы байлам таңу қажет. Жәбірленушіді офтальмологқа жолдау. Кей жағдайларда қабақтың контузиясы көз алмасының немесе көз ұясының зақымдалуымен қатар жүреді. Көз алмасының контузиясы. Клиникалық көрінісі: зақымдалу дәрежесіне байланысты.■Жеңіл дәрежесі: Шамалы көру өткірлігінің төмендеуі; Конъюктиваға астына қан кету;Қасаң қабақтың ісінуі; Орташа дәрежесі: Нұрлы қабықтың қарашықтық шекарасының жұлынуынан қарашықтың деформациясы немесе мидриаз ;Гифема болуы мүмкін(менисктің горизонтальді деңгейі 1—2 мм .Көру өткірлігі сақталған немесе шамалы төмендеген. Ауыр дәрежесі: Көру өткірлігінің едәуір төмендеуі (екі еседен аса) ;Конъюктиваға қан кету (гипосфагмалар);Алдыңғы камераның толық немесе жартылай қанға толуы (гифема);Нұрлы қабық түбінің үзілуінен қарашықтың деформациялануы (иридодиализ);Жиі қарашық көрінбейді («көз қанға толы»);Көз гипотониясы («көз шүбірек тәрізді жұмсақ»), ол склераның конъюктива асты жыртылуында көз капсуласының жарасы көрінбейді, бірақ ішкі құрылымының ауыр жарақаттары болады.Емі :Көру функциясының төмендуін ауыр травма ретінде қарастыру қажет. Науқасты бинокулярлы байламда арнай мамандырылған стационарға жеткізілуі керек. Көз ұясының контузиясы. Клиникалық көрінісі травманың ауырлық дәрежесіне байланысты. жеңіл дәрежесі: Шамалы диплопия;Көз аламасы қозғалысының шектелуі.■ орташа дәрежесі: Ауырсыну синдромы;Көз аламасы орналасуының өзгеруі және қозғалғыштығының шектелуі;Шамалы диплопия. ауыр дәрежесі :экзофтальм немесе энофтальм.Көз қозғалғыштығының толық шектелуі (офтальмоплегия);птоз (қабақтың ісінуі тәрізді болуы мүмкін);Орбитаның сүйектік қырының дефектісі (симптом «ступеньки») сынған жерде ауырсынудың болуы;крепитация (ішкі қабырғаның сынуы кезіндегі эмфизема );Жарыққа сезімталдығының жоқтығына дейін көру өткірлігінің едәуір төмендеуі, ол торлы қабықтағы орталық артерияның қысылуынан, көру нервісінің ретробульбарлы гематомамен басылуынан немесе көз ұясы ұлпаларының реактивті ісінуінен, оның көз аламасының немесе көру нервісі каналының зақымдалуымен түсіндіріледі (травматикалық оптикопатия); көз алмасының жоғарғы саңылау синдромы: птоз, офтальмоплегия (көз қозғалғыштығының төмендеуі немесе болмауы), үштік нервісінің бірінші тармағының проекциясы аймағында сезімталдықтың бұзылуы. Емі: Орташа немесе дәрежедегі контузияларда анальгетиктерді енгізіп, бинокулярлы байлам таңады, офтальмологиялық стационарға жатқызылған қалыпта тасымалдайды.Жеңіл контузияларда окулисттің қарауында амбулаторлы емделеді. Көз күйіктері Классификациясы: Этиологиясы бойынша: химиялық; термиялық; Энергия сәулесімен; Ауырлық дәрежесі бойыншы:Жеңіл (I дәреже).орташа (II дәреже).Ауыр (III дәреже). Клиникасы күйік дәрежесіне байланысты. Жеңіл: Аздаған ауырсыну,күн сәулесінен қорқу Кірпіктері түсіп тұру; қабақтың және конъюктиваның гиперемиясы. Қасаң қабық мөлдір. Орташа ауырлық дәрежесі: Аздаған ауырсыну,күн сәулесінен қорқу;аздаған гиперемия, қабақтың ісінуі; Көпіршіктердің п.б; конъюнктиваның ісінуі (хемоз);Қасаң қабықтың мөлдірлігі сәл төмендейді. Ауыр:блефароспазм ;Қабақтың некрозы;Конъюнктивада сұр пленканың п.б;Қасаң қабық бұлыңғыр Емі Туа біткен блефароспазм синдромы кезінде анальгетик енгізеді,прокаин тамызады, тримекаина, лидокаина 2% ерітінділерін. Химиялық күйік кезінде.Ұнтақ химиялық зат түссе құрғақ тампонмен алып тастау керек Көзді жуу нейтрализатора(2% гидрокарбоната натрия ертіндісімен қышқылмен күйгенде, 2% бор қышқылы ертіндісімен— сілтімен күйгенде), нейтрализаторлар болмаса сумен 20-30 мин жуу.конъюнктиваға химиялық зат бөлшегі тускенде ылғалды тампонмен алып тастау.Антибиотикпен бирге коз мазьын жағу(тетрациклин 1% немесе эритромицин 1%). Термиялық күйіктер. Көз беткейіндегі бөгде заттарды алу және мазь бен антибиотик жағу.Байлам салу.Орташа күйіктерді окулистпен амбулаторлы емделінеді ауыр күйіктерді стационарда емдейді. ҚАСАҢ ҚАБЫҚТА ЖӘНЕ КОНЪЮНКТИВАДА БӨГДЕ ЗАТТЫҢ БОЛУЫ Көз травмалары көп жағдайда морфологиялық құрылымның өзгерісі алып келеді. Сипатына қарай бөгде заттарды магнитты(темір құрамды) Магнитті емес ұсақ (темір құрамды емес). Бөгде зат локализациясы бойынша:конъюнктивада Қасаң қабықта, Көз ішілік бөгде заттар,Көз ұясындағы богде заттар. Конъюнктивада және қасаң қабықтағы бөгде заттарды алу мақсатында дәрігермен бірінші медициналық көмек көрсетіледі. Орташа және ауыр жағдайларда жоғары квалифицирленген дәрігер көмек көрсетеді Конъюнктиваның бөгде заттары. Клиникасы: бөгде зат конъюктиваға түскенде көзден жас ағады,жыпылықтау,бөгде затты сезіну.Сирек жарықтан қорқу,немесе ауырсыну. Қасаң қабықтың бөгде заты. Клиникасы: Ауырсыну,көзден жас ағу,блефароспазм,жарықтан қорқу,бөгде затты сезіну.Бөгде затты визуальды анықтап конъюктиваға инъекция және көз алмасына. Коньюктиваға және қасаң қабыққа бөгде зат түскен кезде жедел көмек корсету: жергілікті жансыздандыру 0,25% дикаина ерітіндісімен ,2-4% лидокаин немесе 0,4% инокаинаертіндісімен. Беткейіндегі бөгде затты ылғал тампонмен алады.Кейін инсталляция 30% р-ра сульфацил натрий, 0,25% левомицетина немесе 0,3% р-ра нормакс ертіндісімен. Қабақтың үстіне 1% тетрациклин немесе левомицетин мазьін жағу.Окулист консультациясы.Егер бөгде зат терең еніп кетсе арнайы көмек корсетіліуі тиіс. Көз жарақаты Жарқат қасаң қабықта немесе склерада,кейде аралас болады.Жарақат барлық қабаттарды қамтыса онда енуші жарақат деп атайды. Енуші жарақаттар локализациясына қарамастан ауыр дәрежелі болып есептеледі. Шешуші диагнозды тек дәрігер офтальмолог қана қоя алады. Қасаң қабықпен склераның енбеген жарақатыЖарақат әкелген зат ұсақ бөгде заттармен болады Клиникасы. Көзде ауырсыну, жарықтан қорқу, жас ағу,блефароспазм, көрудің төмендеуі.Конъюктива мен склераның зақымдалуларында ауырсыну қатты болмайды. Қасаң қабықтың зақымдалуы кезінде ауырсыну қатты болып, көзде бөгде зат тұрғандай сезіледі. Жедел жәрдем. Ауырсынусезімін басу үшін- дикаин 0,5% ерітіндісімен инстиляция . Инфекциялық асқынулардың профилактикасы : сульфацил-натрий 30% ерітіндісі ; левомицетин 0,25% ерітіндісі, немесе левомицетино немесе 1% тетрациклин мазьі . Бинокулярлы асептикалық байлам таңғаннан кейін мамандандырылған стационарға жеткізу қажет. Көз аламасының енген зақымдануларыКөз алмасынының ақ қабық және қасаң қабыққа енетін зақымдалу болып табылады. Көздің енген зақымдануының 3 айқын белгісі:1. Қасаң қабықтың және ақ қабықтың аран ашылған жараның болуы;2.Қасаң қабық және ақ қабық жарасының шеттеріне көздің ішкі қабаттарының (қарашық, кірпікті дене, тамырлық қабат,торлы қабат) немесе шыны тәрізді дененің сығылуы; 3. Көз ішілік бөгде дененің болуы. Клиникасы көздің енбеген зақымдануларына тән. Жедел дәрдем . Көздің енген жарақаттары кезінде емдеу, тексеру манипуляциялардың барлығы өте мұқият жасалуы қажет. Себебі, жарақат арқылы рефлекторлы спазм нәтиежесінде көздің ішкі құрамын ығыстыруы мүмкін. Қабақты бриллиант жасыл 1% ерітіндісімен , ауырсыну ды басу үшін — дикаин 0,5% ерітіндісіммен инстиляция . Инфекциялық ақсынулардың профилактикасы: сульфацил-натрий 30%ерітіндісі, левомицетин 0,25% ерітіндісі (мазь қолданбау керек!!) Мамандандырылған мекемеге тасымалдау 2—3 сағаттан аса уақытты алса ,сіреспеның алдын алу мақсатында бұлшықетке сіреспе анатоксинің немесе сарысуын енгізу қажет.Бинокуляры асептикалық байламды таңғаннан кейін жарақаттанған жақ қырымен жатқызып тасымалдаймыз.Осындай қалыпта көз ішіндегі бөгде затты алуға ыңғайлы қалыпқа келуі мүмкін. Көз контузиясы. Көзің тікелей контузиясын яғни, көзге тікелей әсер ету салдарынан және тікелей емес түлғаның немесе бастың (құлау, жарылыс кезінде) зақымдалуы кезінде болатын контузияларды ажыратамызКлиникасы. Контузия кезінде негізгі симптом тұйық ауырсыну , бас айналу, конъюктива инъекциясы және қабақтың тері асты шел майына , көз алмасының құрылымына қан кету болады.Жедел жәрдем.Ішке диакарб 2 таб. 0,25 г нан бір рет. Жалпы жансыздандыру — трамал, анальгин бұлшықетке. Нейрохирургтың шұғыл консультациясы, мамандандырылған офтальмологтың көмегі.

33.Күн өту . белгілері (клиника), алғашқы көмек.Күн өту. Бас аймағына ұзақ уақыт күн саулесі түсудің әсерінен ОЖЖ бұзылыстарымен білінетін патолгиялық синдром. Клиника. Бас ауыру, жалпы шаршағыштық, гбас айналу, жүрек айну, құсу. Объективті: беттің гиперемиясы, ентігу, тахикардия, температураның жоғарлауы, көп мөлшерде тер бөлу. кейде мұрыннан қан кету, есінен тану, қалтырау байқалады . Шұғыл көмек. науқаст. Уложить горы көлеңке немесе салқын жерге жатқызу. Аяғын көтеру. Киім түймесін және шалбар белдігін ағыту. Бетіне суық су шашу. Басын суыту арнайы термо пакетті қолдану керек. Барлық денесін суық орамалмен сүрту. Ең тиімді әсер нашатыр буын үрлеген кезде болады. Есі болған жағдайда суық су беру. Госпитализацялау сурағы жеке қарастырылады. №33Жылулық соққы. Себебі, патогенезі, белгілері.Жылулық соққы. Сыртқы орта жылу факторларының әсерінен немесе жылу бөлудің бұзылысынан пайда болатын патологиялық синдром.себептері (этиология) Ұұзақ уақыт температурасы және ылғалдылығы жоғары жерде болу, көбіне ауыр физикалық жұмыс кезінде. Жылу бөлудің бұзылысы нәтижесіндегі жылулық соққы көбіне жаңа туған нәрестелелерде жылы орағаннан немесе әскер жауынгерлерінде резеңке киімде көп болу салдарынан дамиды. Патогенез. Негізгі патологиялық түйін су-электролитті баланстың бұзылысынан ал бұл өз алдына макро және микроциркуляциялық жүйенің бұзылысына алып келеді. Клиника. Бас ауыру, жалпы шаршағыштық, гбас айналу, жүрек айну, құсу. Объективті: беттің гиперемиясы, ентігу, тахикардия, температураның жоғарлауы, көп мөлшерде тер бөлу. кейде мұрыннан қан кету, есінен тану, қалтырау байқалады. Шұғыл көмек. науқаст. Уложить горы көлеңке немесе салқын жерге жатқызу. Аяғын көтеру. Киім түймесін және шалбар белдігін ағыту. Бетіне суық су шашу. Басын суыту арнайы термо пакетті қолдану керек. Барлық денесін суық орамалмен сүрту. Ең тиімді әсер нашатыр буын үрлеген кезде болады. Есі болған жағдайда суық су беру. Госпитализацялау сурағы жеке қарастырылады.

34.АІЖ Қан кету ажыратпалы диагностика; дәрежесіне байланысты: Жеңіл (қолайлы болжам)қақырықта қан ұйындыларының немесе бір текті таралған ашық түсті қанның болуы. Ауыр(өмірге қауіпті) көлемді қантүкіру (көп мөлшерде қан түкіру немесе 24 сағат ішінде 1000 мл артық )Ажыратпалы диагностикасы:Қантүкіру кезінде байқалады: түсі ашық,жөтелмен бірге жүреді,қақырық реакциясы сілтілі.Қанмен құсу кезінде:қоңыр түсті,ұйынды түріндегі қан, тағаммен бірге,бөлінді реакциясы қышқыл.Қантүкіруді иектен және мұрынжұтқыншақтан кеткен қан кетумен ажырата білу керек.ЕміЕсінен тану болса,тынысы және қанайналымы тоқтаса жүрек-өкпелік реанимациясы жүргізіледі. Көлемді қанкету кезінде: науқасытың басын төмен түсіріп жатқызады. тыныс алу жолдарының санациясын қамтамасыз ету. үлкен қысыммен (6-10л\мин)оттегі беру. көктамыр арқылы сұйықтықтар енгізу(клиникалық көрінісіне қарай 1000-3000 мл):0,9% натрий хлодриді,5% декстроз ерітіндісі.5% -100 мл аминокапрон қышқылын көктамырға тамшылыатып енгізу. Көлемді қанкету кезінде әсері жоғары емес. Торакальді хирургия бөлімшесіне жедел түрде тасымалдау. Жеңіл түрдегі қанкету кезінде симптоматикалық терапия жүргізіледі.Гемодинамика көрсеткіштерін бақылап отыру.Асқазан-ішектік қанкету:Қанкету-тамырлар арнасынан қанның ағуы.АІТ-нан көлемді қанкету өмірге қауіпті геморрагиялық шоктың бір себебі.Этиология және патогенез:Жиі қанкету түсіндіріледі:Тамырлар қабырғасындағы ақаулардың дамуымен түсіндірілетін патологиялық процесс(жедел және созылмалы ойық жарадан қанкету). Тамырлар қабырғасының өткізгіштігінің жоғарлауы(авитаминоз,жедел респираторлы аурулар анафилаксия,сепсис).қуысы мүшелерінен қанкету кезіндегі шұғыл жағдайларБауыр циррозы кезінде асқазанның және өңештің кеңейген веналарынан қанкету. Асқазан және өңештің шырышты қабаттарының жыртылуы кезіндегі қанкету (Мэллори-Вейсс синдромы) Қанкету кезінде ажыратады.АІТ-ның жоғарғы бөлімінен қанкету,қан жоғалту көзі өңеште,асқазанда және онекі елі ішекте орналасса. АІТ-ның төменгі бөлімінен қанкету,қанкету көзі аш,мықын және тоқ ішекте орналасқан.АІТ-ненқанкету себебі:АІТ-ның жоғарғы бөлімінен қанкету:асқазанның және онекі елі ішек ойық жарасы,өңеш веналарының варикозды кеңеюі, шырышты қабаттарының эрозивті-жаралы зақымдалуы , ісіктер, ангиомалар.АІТ-ның төменгі бөлімінен қанкету:дивертикулит,тоқ ішек ісіктері немесе полипі,ангиодисплазия,спецификалық емес ойық жаралы колит,Крон ауруы,гемаррой,инфекциялық аурулар.Жіктелуі АІТ-нан қанкету себебіне,қанкету көзінің орналасуына, сипатына байланысты (жедел,профузды,өршімелі және қайталамалы) болып жіктеледі.Қан жоғалту дәрежесіне байланысты:Жеңіл (1 дәреже).Жағдайы қанағаттанарлық.Бір реттік құсу немесе қара түсті нәжіс.Қайталамалы құсу қанмен немесе мелена.ЖСЖ 80-100 минутына,систолалық қысым 120 с.б.диурез 2л\тәу жоғары.Құсу-ашық түсті қан (Мэллори-Вейсс синдромы,өңеш ісігі немесе асқазан кардиийі) Қара түсті қан (портальді гипертензия кезінде асқазан,өңеш веналарының варикозды кеңеюінен қанкету ).“кофе қойыртпасы”түрінде (асқазан және онекі елі ішектің созылмалы ойық жарасынан қанкету). Қанды шырыш (дизентерия,спецификалық емес ойық жаралы колит). Мелена (гемоглабиннің гемосидиринге айналуы нәтижесінде пайда болатын қара нәжіс)АІТ-нің жоғарғы бөлімінен қанкету кезінде көрінеді.антикоагулянтармен,антиагреганттармен,гепаринмен ұзақ уақыт емделу стероидты емес қабынуға қарсы дәрілерді көп қолданғанда.Мүмкін болатын асқыныстар:Ең ауыр асқыну түрі-геморрагиялық шок.Қанкету кезінде негізгі аурудың белгілері жойылуы немесе азаюы болады,ол асқынуларға әкеледі.Бауыр патологиясы бар қанкету кезінде бауырлық жеткіліксіздік,энцефалопатиялар байқалады.Ажыратпалы диагностикасы:Өкпелік қанкету жөтел,қантүкірумен жүреді(брохоэктаз ауруымен науқастардың тамырларының эрозиясы,пневмосклероз,өкпе ісігі,туберкулез).Айқын қан жоғалту кезінде байқалады: тері түсінің және конъюктивасының бозаруы. жиі және жұмсақ пульс. әлсіздік.тұрған кезде басының айналуы немесе есінен тануы (коллапс) . қысымның төмендеуі.Жоғарғы қауіп тобында бірнеше қатар белгілерді ажыратады:60 жастан жоғары жас. айқын брадикардия. бауырдың созылмалы аурулары. басқа да созылмалы аурулар(жүрек,бүйрек,бронхөкпелік симптомдар).геморрагиялық диатез.есінің бұзылуы.Қанкету кезіндегі гипотензия кеуде артындағы ауырсынға әкеледі және ЭКГ-да екіншілік жедел миокард ишемиясы белгілерін көрсетеді. Қанды құсу себебінің бірі мұрынннан кеткен қанды жұту болуы мүмкін екенің ес сақтаған жөн.Қоңырау шалғандарға кеңес беру:Науқасты арқасымен жатқызып,аяғын 20-30 смге жоғары көтеру.Науқасқа тамақ және су ішкізбеу.Науқас қабылдап жүрген дәрілерді тауып жедел жәрдем дәрігеріне көрсету қажет Науқасты қараусыз қалдырмау. Ішке мұз қою.

Мұрыннан қанкету:Мұрыннан қанкету-мұрыннан және жұтқыншақтыңартқықабырғасыарқылыкөпіршіктіемесқанныңбөлінуіменкөрінетінжалпы және жергіліктіпатологиялықпроцестерменкөрінетінклиникалық симптом. Этиология және патогенезі: Жалпы және жергілікті белгіліерін ажыратады: Жалпы: Жүйелі аурулар(атеросклероз, АГ, бауыраурулары) Инфекциялықаурулар(грипп,дифтерия,скарлатина,қызылша.) Гиповитаминоз. Интоксикация (ауырметаллдар, хром, қорғасын, фосфор) . Дәрілікзаттар (антикоагулянттар, цитостатиктер). Қанаурулары (лейкоз,анемия,агранулоцитоз, миеломды аурулар, гемофилия, идиопатичлық. тромбоцитопениялық пурпура) Ажыратпалы диагностикасы: Төменгі тыныс жолдарынан қан кету: ашық түсті қан, көпіршікті, жөтел,қан түкіру мен бірге жүреді. Жоғарғы АІТ жолдарынан қан кету құсу кезінде қанның мұрын қуысына түсуі: осыған тән анамнез және қарау. Басқа да аурулардағы қантүкіру сипаттамасы. Жедел бронхит-шырышты-іріңді қақырық, қан ұйындыларымен. Пневмония- тұтқырлы қақырық,ентігу мен қызба көріністерімен жүретін жедел ауру;өкпедегі қабыну процессі. Өкпе абцессі- қан ұйындысы бар іріңді қақырық;қызба; плевральді сипаттағы кеуде қуысындағы ауырсыну. Туберкулез- қан ұйындысы бар іріңді қақырық;дене салмағы- ның төмендеуі. Туберкулома-кеуде қуысының рентгенограммасында шар тәрізді инфильтрат,анамнезін де туберкулез. Бронхоэктазды ауру-тұрақты түрдегі іріңді қақырық,келе – шекте 1ай немесежылдарбойықантүкіру болады. Басқа да аурулардағы қантүкіру сипаттамасы. Бронх ісігі-көп уақыт бойы қан ұйындысы бар қақырық, дене салмағының төмендеуі.Бронх аденомасы- дені сау адамдағы қайталамалы қантүкіру. Өкпе инфарктісі - қақырықпен араласпаған қан ұйындысы, плевральді сипаттағы кеуде қуысының ауырсынуы және ентігу,аяқтың терең веналарының тромбозы туралы қауіп факторы бар; Өкпе ісінуі - көпіршікті қақырық;ашық түсті қанға боялған; айқын ентігу;жүректің қосалқы аурулары бар. Өкпе тамырларының даму ақаулары-қайталамалы қантүкіру,көптеген телеангиоэктазиясы бар Ослер-Вебер – Рандю синдромы. Өкпе контузиясы - кеуде қуысының жарақаты бар. Геморрагиялық диатез-қатты жөтел соңынан қантүкіру, әртүрлі мүшелердегі қан кетулер. Өкпелік васкулиттер-гранулематоз Вегенера,Гудпасчер синдромы. Туа пайда болған ақау-көгеру,барабан таяқтары симптомы. Өкпе гипертензиясының басқа да себептері-Митральді стеноз,біріншілік өкпелік гипертензия.

35.Өтпелі ЖМҚБ:Қантамырлық аурулар барысында аяқастынан ошақтық және жалпы милық неврологиялық симптомдармен көрінетін және 24 сағат көп емес уақытқа созылады.Ол белгілі бір уақытта аяқталып,бұзылған функциялардың қалпына келуімен көрінеді.Мидың қысқа уақытты локальды ишемиясы нәтижесінде көрінетін ӨЖМҚБ ошақтық симптоматикамен байқалатынды ТИА деп атайды.ӨЖМҚБ 2 формасы ЦГК немесе Милық гипертоникалық криз деп аталады.Жиілігіне байланыстыӨЖМҚБ :Сирек(жылына 1 рет)Орташа(жылына 2-3 реттен коп емес) Жиі (жылына 2-3 реттен к-п). ТИА үшін қантамыр бұзылысы болған жерде ошақтық симптомдар тән. Басталуы өте жедел.ТИА каротидті жүйеде болса, аяқ қолда гемитип б\ша әлсіздену н/е жансыздану н/е бет пен қолда жартылай жансыздану болады. Афазия, бір көзде көру бұзылысы байқ.ТИА вертебрально базилярлық жүйеде бас айналу,жүрек айну,атаксия.амнезия нистагм,парез ми нервтерінің,диартрия,жұтыну бұз,аяқ қолдың айқаспалы парездері,трипарездер.ӨЖМҚБ бар науқастар миқанайналым декомпенсация себебін н\е т.б анықтау үшін госпитализацияланады. ӨЖМҚБ алдын алу даму қарқынына б\ты ж\е антиагреганттар н\е АҚ төменд препаратар тағайынд.ТИА кезінде жиі Клопидрогель 75мг/тәу .Аспирин (томбоасс кардиомагнил)100-75-50 мг/тәу 1 рет танертен. Аспирин+дипиридамол 25 мг кунине 3 рет. Тиклопидин 250 мг/тәу. Жедел гипертониялық энцефалопатияның диагностикалық критериі: - бірден қатты бас ауырсынуы ;- құсу,жүрек айну;-естің тежелуі, тырыспа синдромымен бірге;- ошақтық неврологиялық симптоматика. Негізгі ж\е қосымша диагностикалық шаралар; Жалпы жағдайын ж\е өмірге маңызды функцияларды бакылау: есін,тынысын,қанайналымын.2. Визуальды бағалау:бастың жұмсақ тіндерін қарап пальпациялау(бас ми жарақатын анықтау үшін),сыртқы есту жолдарын және мұрын жолдарын қарау(ликворлы- и гематореяны анықтау үшін).3. пульсті зерттеу (аритмичный), ЖЖЖ өлшеу(брадикардия), АҚ өлшеу (повышение).4.Жүрек аускультациясы: шудың болуы, митральды клапан пролапсын анықтау үшін ж\е т.б. шулар. 5. Мойын ҚТ Аускультациясы : ұйқы артериясы үстінен шуды анықтау,транзиторлық ишемияны анықтау анамнезінде н\е сахарлы диабет.6. неврологиялық статусты зерттеуде мына белгіліерге назар аудару к\к: Аяқ қол қимыл бұзылысы: науқасқа 10 секунд бойы аяқ қолын көтеруін сұрау, паретикалық аяқ қол тез түседі (проба Баре)- сөйлеу бұзылысы (дизартрия, афазия): дизартрияда науқаста толық түсіне тұрып сөздері айқын емес болады,ауызында толы тамақ тұрған сияқты болады. Афазияда науқас айтылған сөзді түсінбейді,өзінің Сөйлеуіде болмауы мүмкін;- ми иннервация бұзылысы: бет асимметриясы («перекос» лицатісті көрсет дегенде н\е күл дегенде), дисфагия (жұтыну бұзылысы;- сезімталдық бұзылысы:аяқ қол дың симметриялық аймақтарын соққылаганда бір жақты ауырсынудың төмендеуі болады;- ес деңгейінің бұзылысы (оглушение, сопор, кома); көру алаңының дефектысы 7. Қан деңгейін қант денг зерттеу. Медициналыық көмек:Шұғыл көмек мақсаты: 1.инсультке әкелген патологиялық процестерді жою н\е ми катастрофаға әкелген рефлекторлық реакцияны жою. 2. Ми құрылымының бұзылыуымен болатын морфофункциональды өзгерістерді шектеу. Жалпы көмек: базисті және дифференциальды терапия қосылысы нәт. болады. Базисті ем (дифференцирленбеген ) өмірге маңызды функцияларды қалпына келтіруге ж\е эпилептикалық статусқа бағытталды. Оны инсульт типін анықтағанға дейін орындайды,сонымен қатар инсульт типі анықталмаған кезде де қолданады. Дифференцирленген терапия — ишемиялық не/се геморрагиялық инсульт ақырына байланысты бағытталған шаралар жиыны.Оны тек стационар жағдайында ғана қанның ұю жүйесінінң жағдайына қарап жасайды..Базисті (дифференцирленбеген ) терапия бір бірімен б\ты үш компоненттен тұрады: 1. Өмірге маңызды функцияларды шұыл түзету — тыныс алуды қалпына келтіру,гемодинамиканы, жұтынуды, эпилептикалық статусты басу; 2. Инсульт нәт пайда болған гомеостаз бұзылысын қалпына келтіру,басмиішілік қысымды,су тұз балансын,қышқыл сілтілік балансты,инфекция мен оның асқынун алдын алу, вегетативті гиперреакцияны жою, психомоторлық қозуды,Құсу,жүрек айну; 3. Жедел ми қанайналым бұзылысымен шақырылған мидың дисфункциясын жоюға бағытталған. Метаболикалық қорғаныс: Антигипоксант колдану, антиоксидант, антагонист кальция, нейротрофикалық иМембранотұрақтандырушы препараттар, антагонист глутамат. Дифференцирленбеген терапия:

1. тынысалудың қалыптануы–жоғарғы тынысалу жолдарының ж\е ауыз-жұт туалеті.

2. Есі бұзылғанда – оксигенотерапия. ӨЖВ: брадипноэ (ЧДД < 12 в мин), тахипноэ (ЧДД > 35-40 в мин), цианоз болғанда көрсетілген.

3. артериальды гипертензия б\са(САД> 200 мм рт.ст.,ДАД> 110 мм рт.ст.) тез АД түсіру к.к- эналаприлат 0,625 – 1,25 мг к\т 5 мин;- магния сульфат к\т1000-2000 мг (алғ 3 мл 3 мин ішінде ).

4. артериальды гипотензияда(САД< 100 мм.рт.ст.) к\т тамш полиглюкин 400,0 мл (алғашқы 50 мл струилі) не/се пентакрахмал 500 мл.

5.Айқын артериальды гипотонияда: к\т тамш 250 мг допамин + 250 мл 5 % декстроза ерт не/се натрия хлоридінің изотониялық ерт 3-6 дан 10-12 капель/мин. Жылдамдықпен. Тырысулық синдромда : диазепам к\т алғашқы 10-20 мг мөлшерде, керек болған жағдайда – 20 мг к\т б\е .

6.Тұрақты ықылықта ж\е қайталанатын құсуларда:

- метоклопромид 2 мл в 10 мл 0,9% раствора натрия хлорида к\т

- пиридоксина гидрохлорид 2-3 мл 5% раствора к\т 10 мл 0,9% натрия хлориді ерт;

-эффект бомаса– дроперидол 1-3 мл 0,25% раствора в 10 мл 0,9% натрия хлорида ерт. к\т.

7.бас ауруында :

- кеторолак 30 мг б\е.

8. Нейропротективная терапия:

- глицин сублингвально по 1 г;

- магния сульфат 25% раствор – 5-10 мл к\т 100-200 мл 0,9% раствора натрия хлорида;

- мексидол к\т 5-7 мин ішінде н\е 100-500 мг в 200-400 мл 0,9% натрий хлоридді ерт. жылдамдығы 60-80 там/мин;

- церебролизин 5-10 мл к\т струилі, баяу не/се 10-60 мл в 200 мл 0,9% натрий хлориді ерт к\т жай 60-90 мин, не/се глиатилин 4 мл (1000 мг) в 10-20 мл 0,9% натрий хлориді ерт к\т не/се эмоксипин-15 мл 1% ерт к\т тамшылатып не/се карнитина хлорид 7-10 мл 1% ерт +300-500 мл 0,9% натрий хлориді ерт к\т тамш жылдамдыгы 6- там/мин;

- пирацетам 10-20 мл к\т

9. Микроциркуляцияны жақсарту ижәне қайталамалы тромбо-эмболияның алдын алу үшін пентоксифиллин к\т тамшылатып 0,1 г мөлшерде (бір ампула) +250-500 мл 0,9% натрий хлориді ерт 90-180 мин ішінде н\е варфарин 2,5 мг ішке н\е аспирин 500 мг .

Ми қанайналымын жақсарту үшін: нейрондардың оттегімен қамтамасыз етілуінің күшеюі, мидың метоболизмін жақсарту –винкамин, 30 мг

10. Қанның коагуляционды бұзылысын коррекциялау - гепарин 5000 ЕД к\т..

36.Жедел қантамырлық жеткіліксіздік қантамыр арнасының сыйымдылығының ұлғаюына б\ты венозды қайтудың бұзылысы.Жедел қантамыр жет\сіздігі бар науқастарда естен танудың болуы шарт емес.естен тану тек мидың қанмен қамтамасыз етуі критикалық жағдайға жеткенде пайда болады. .Коллапс-жедел дамитын қантамырлық жеткіліксіздік,ол қантамыр тонусының төмендеуімен ж\е ОЦК салыстырмалы төмендеуімен көрінеді.Коллапс кезінде естен тану тек мидың қанмен еамтамасыз етуі критикалық төмендегенде ғана пайда болады,ж\е міндетті белгі емес.Коллапстын шоктық жағдайлардан принципиальды белгісі шокка тән патофизиологиялық белгілердің болмауымен сипатталады:симпатоадренальды реакция,жасуша клеткасынын функциясынын жайылган бұзылысы.бұл жағдайлар инфекция,интоксикация,гипо,гпергликемия,пневмония ,б.ү.б.жеткіліксіздігі нәт п.бмүмкін.Клинкалық тұрғыда коллапс тез жағдайынын нашарлауымен,бас айналу мен естен танумен(бұл жағдайжда онда естен тану жайында болады),тері қатпары бозғылт болады,салқын тер шығады,жеңіл акроцианоз,беткей жиі тыныс,синусты тахикардия.АҚ деңгейі ауырлық деңгейіне көрсетеді.Шұгыл көмек көрсету естен тануга аналогично.Естен тану(синкопе,синкопальное состояние) естің қысқа уақытқа жоғалуымен ж\е постуральды тонустың бұзылысы(тұра алмайды),ЖҚТ ж\е тыныс алу бұзылысымен көрінеді.Естен тану патогенезі аноксиялық ишемиялық ,негізінен жедел миқанайналым жеткіліксіздігі парасимпатикалық ж\е симпатикалық әсердің жетк\сіздігімен көрінеді.

37.Квинке ісігі терінің теріасты қабатының н\е шырышты қабаттың жергілікті ісігімен көрінеді.Жиі ерін,щек,қабақ,маңдай,бастың шаш аймағында,мошонкада,табанның дорсалды бетінде,кистте пайда болады.АІЖ шырышты қабатының ісігі ішек түйілуімен,құсумен,жүрек айнумен көрінеді.Көмей аймағының ісігінде өмірге кауіпті жағдалар пайда болады:дауыстыңқарлығуы,жөтел,тұншығу,жұтыну өиындауы,стридорозды тыныс алу.Елу пайыз жағдайда крапивницамен қосылып келеді.Емі:контакт тоқтату:дәрілік емді парентеральды енг тоқтату,инекционды ине көмегімен жарадан жәндік желесін алу,алған жерге мұз қою.Сол жерге 0.5 мл 0.1 % аадреналин 5 мл 0.9% натрия хлорид.Аллергияға қарсы ем.ГК:преднизолон 60-150 мг парентеральды (балаларга 2-12 ай 2-3 мг\кг.1-14 жас 1-2 мг\кг)в\в стуйно.Жайылған қайталанатын крапивницада бетаметазон -1-2 мл.Гистаминнің тінге жана порциясынын асерин алдын алу үшін акривастин 8 мг или цитиризин 10 мг.Көмей ісігіне ж\е анафилактикалық шокка күдік б\са бірден адреналин.Симптоматикалық терапия:бета екі адреномиметик бронхоспазмда(сальбутамол небуйлазер арқ.2.5-5 мг).Кислородотерапия.

38.Күйіктер: Термиялық күйіктер тері қатпарына от,ыстық сұйықтықтың ж\е мықты жалын әсерінен болады.

Химиялық күйік теріге агрессивті заттар әсерінен жиі қышқылдар мен сілтілер,олар қысқа уақыт әсерінен терінің өлеттенуін шақыруы мүмкін.Жіктелуі: күйіктің жергілікті ж\е жалпы көріністері тіннің зақымдалу терендігіне б\ты.

Күйіктін келесідей дәрежелері бар:

I степени –тұрақты гиперемия и тері инфильтрациясы;

II степени –е эпидермис сыдырылуы и көпіршік п.б;

IIIа степени – дерманың терен жаткан қабаттарының жекелей некрозы;

IIIб степени – терінің бүкіл құрылымының өлуі (эпидермиса и дермы

IV степени – терен жаткан тіндер мен терінің өлеттенуі.

Күйік алаңын анықтау:

«Правило девятки» дененің алдыңғы ж\е артқы беткейі 18%,

Жыныс ағзалары ж\е шат аралық – 1%

Правило «ладони» -шартты түрде алақанның алаңы жалпы адам денесінің беткейінің 1% құрайды.бас – 9%,Бір қол – 9%,Бір аяқ – 18%

Диагностикалық критериі:Күйік

I степени гиперемия и тері ісінуі, қышу ж\е ауырсынуқабыну белгілері бірнеше күн ішінде кетеді, эпидермистің беткей қабаты апта соңына қарай сыдырылады,жазылады.

II дәрежелі күйік терінің айқын ісініуі мен гиперемиясы көпіршіктер п.б ішінде экссудат пен бірге.эпидермистің астында ашық қызыл ауырсынатын жара беткейі .

II степен ж\химиялық күйікке көріршік пайда болмайды, ойткені эпидермис

бұзылады,жұка некроздық өабық п.б н\е толығымен түсіп қалады.

IIIа дәрежелі күйікке басында құрғақ ашық қоңыр түсті струп анықталады(отпен күйгенде ), немесе белесовато-серый влажный струп (ыстық сумен күйгенде). Кейде қалың қабырғалы көпіршіктер, экссудатқа толған.

IIIб күйікте өлі тін: отпен күйгенде –құрғақ, тығыз қара қоңыр түсті;ыстық сұйықтықпен ж\е бумен күйгенде сұр,жұмсақ,қамыр тәрізд.

IV дәрежелі күйікте тін өлеттенеді.Струп қалың кейде тығыз .

Қышқылмен терең күйгенде струп құрғақ тығыз болады

(коагуляциялық некроз), слтімен күйгенде струп алғашқы 2-3 тәулікте жұмсақ(колликвациялық некроз), сұр түсті ,кейін іріңдейді или құрғайды.

Электрлік күйіктер терең болады (IIIб- IV степени). Тін тоқтын кіретін ж\е шығатын жерінде зақымдалады, кейде в зоне заземления, «меткитока» болады, ақшыл н\е қоңыр дақ болады,тығыз струп п.б. Ем мақсаты өмірге қажетті функцияларды тұраққтандыру.Зақымдайтын затты тоқтату керек,науқасты сол жерден алып шыгу керек. Ыстық суга батырылған киімі шешілуі керек.

Жергілікті гипотермия су,мұз,қар,арн салқындататын пакет қойылу керек. Химиялық күйіктерде химиялық затпен зақымдалған жерді 10-15 минут бойы жуу (кеш хабарлдасқанда 30-40 минуттан аз емес) ағынды сумен жуу,сосын химиялық нейтрализаторларды қолданады. Сосын сол жерге құрғақ асептикалық байлам тағады.

Әк-Примочки с 20% раствором сахара, Карбол қышқылы – глицеринмен н\е әкті сүтпен таңғыш қою,Хромды қышқыл - 5% раствором тиосульфата натриятаңғышы*Фтористсутекті қышқыл - %5 раствором углекислого алюминия или смесью глицерина и окиси магния таңғышы,Борсутекті қосынды- нашатыр спиртімен таңғыш, селен тотығы- 10% раствором тиосульфата натрия таңғышы*Алюминий-органикалық қосындысы -Бензинмен ,спиртпен сол жерді сүрту, Ақ фосфор- 3-5% ерт баяу 5% калий перманганаты* таңғышы, Гидрокарбонат натрия қышқылы-1% раствор уксусной кислоты, 0,5-3% раствор борной кислоты*

Фенол 40-70% -этиловый спирт*Соединения хрома қосындысы 1% раствор гипосульфита

Иприт 2% раствор хлорамина, гипохлорид кальция*Ауырсынуды басу үшін: седативные – диазепам* 10мг-2,0 мл в/в (седуксен, элениум, реланиум,

сибазон, валиум), ауыр\сынуды – наркотические аналгетики (промедолтримепиридина гидрохлорид) 1%-2,0 мл, морфин 1%-2,0 мл, фентанил 0,005%-1,0 мл в/в),

Кез келген болмаса (баралгин 5,0 мл в/в, анальгин 50%-2,0 в/в, кетамин 5%-2,0* мл в/в) и антигистаминные препараты - дифенгидрамин 1%-1,0мл* в/в (димедрол, дипразин, супрастин).Тошнота,құсу,шолдеу жоқ болса,0,5-1,0л жидкости сұйықтық ішуге көндіру.

Ауыр жағдайдағы наукастарға күйік аймағы дененің 20%б \са инфузионды терапия: к\т глюкозосолевыерастворы (0,9% раствор натрия хлорида*, трисоль*, 5-10% раствор глюкозы*), көлемде.

39.Іштің зақымдалуы–жекеленген н\е комплексті іш ағзаларының ,тері бүтіндігінің зақымдалуы.

Диагностикалық критериі:

- қимылдамай жатуға тырысады – жиі арқасымен н\е аяқтары бүгіліп бүйіріне,ал өзгертсе қалпына кайта оралады(симптом Ванька-встаньки);- науқас беті солбыр; су ішкісі келе береді;- ес деңгейі әртүрлі;- тахикардия жәнеу АҚ деңгейі төмендейді қан жоғалтуга б\ты- тынысалу жілігі, ритм и тереңдігі жарақатқа б\ты ;- тілі құрғақ ақ ,сұр жабындымен;- алд құрсақ қабырғасы тынысалуга катыспайды н\е шектелген. пальпаторно іш б.е ригидносттілігі әртүрлі деңгейде(мышечный дефанс);.жай,агрессиясыз құрсақ тітіркенуі анықталады (симптом Блюмберга);

- перкуторно ауырсыну аймағы анықталады,сұйықтық болуы(гемоперитонеума, гидроперитонеума) н\е құрсақ қуысында бос газ(пневмоперитонеума);

- аускультативті ішек перистальтикасының төмендеуі н\е мүлдем болмауы.Жабық іш жарақатымен екі топты ажыратады:1. клиникалық картинасы жедел қанжоғалтумен.2. симптоматикасында перитонита эндогеннойИнтоксикация күшті б\са.

Енбейтін іш жарақатының диагностикалық ерекшеліктері:- науқас жағдайы қанағаттанарлық; жергілікті өзгерістер: ісіну, б.е кернеуі,ауырсыну жарада-ішек ж\е асқазан жарақаты үшін – тез дамитын перитонит симптомы;

Енетін жарақат. Клиникасы:қандай ағза зақымдалды соған б\ты:(паренхиматозные или полые) . паренхиматозды органның жекеленген зақымы сирек кездеседі.Жиі қуысты ж\е паренхиматозды орган зақымы қосылып келеді.Клиникалық картина екі синдром қайсысы басым екеніне б\ты:жедел қарқынды қан жоғалту н\е перитонит.Енетін болып күмән тудырмайды,егер абсолютті белгілері анықталса :іш органдарының эвентрациясы,асқазан ж\е ішек құрамындағы ,өт н\е зәр сұйықтық ағуы..Асқазан мен ішек жарақатына тез дамитын перитонит тән.Бауыр мен көкбауыр,құрсақ қуысының ҚТ жарақатына:жедел кан жоғалту тән.Ерте симптомдары:1) алдыңғы құрсақ қабырғасының кернеуі;2) іштің тынысалу экскурсиясының бңрден шектелуі н\е жоғалуы;3)құрсақ тітіркену белгісі;4) тері қатпарының бозаруы;5) тахикардия и артериальная гипотензия.

Кеш сипмтомдары1) Іш кебуі;2) тілдің құрғауы ,жабылуы;3)жіп тәрізді пульс;4) АД төмендеуі.Қуысты мүшелер зақымдалуы:Іштің жабық жарақаты нәтижесінде АІЖ бүкіл бөлігі,қуықтың ішастар бөлігі,өт зақымдалады,перитонеальды куысқа қарқынды кан кетеді.Ішектің неғұрлым дистальды жыртылуы б\са,соғұрлым перитонит агрессивті өтеді.Ішастар тітіркенуіне б\ты клиникалық манифестация байқалады.қуыстыға қарағанда Паренхиматозды органдар іштің жабық жарақатында жиі зақымдалады.Көкбауыр жиі зақымдалады.Іштің жабық жарақаты нәтижесәнде ретроперитонеальды орналасқан ағзалар ұйқы безі мен бүйрек жиі зақымдалады.Осы ағзаларды каптап жаткан ішастар зақымдалса,бауыр мен көкбауыр жарақатына тән клиникалық картина байқалады.Бауыр мен көкбауырда (часы, сутки) субкапсулярлы гематома корінедіКез келген физикалық жүктемеде капсула жыртылады,гематома құрсақ қуысна төгіледі иинтенсивное кровотечение байқалады.

Ішастар тітіркену синдромымен бірге зақымдалған ағза аймағында локальды ауырсыну байқалады.Науқас жалпы жағдайы ауыр,есі бұзылған.тері қатпары бозғылт,аяқ қол мрамор тәрізді.

Айқын тахикардия ,АҚ томендеуі коллапсқа дейін.Іштің жабық жарақаты қабырға сыныгымен ж\е жамбас сүйектерінің сыныгымен қосылып келсе диагностикалау киын болады.Егер краниоабдоминальды зақымдалу б\\са ,есі жок б\са, диагноз қою өте қиын.

Іштің енген жарақатынын диагностикалық ерекшеліктері- іш органдарынын эвентрацияс, асқазан ж\е ішек ,зір н\е өт содержимое кетуі,- құрсақ қуысында газ п.бмен бауырлық тұйықтықтың жоғалуы.- айқын өршіімелі тахикардия, АД төмендеуі.

Жедел құрсақішілік кан кетудің жалпы белгілері:бас айналу,әлсіздік;- іште аз қырөынды ауырсыну;- тері қатпары мен шырышты қабаттын бозаруы,ауыр кан кетуде аяқ қол мраморлануы- тахикардии кушейеді; АҚ томен, индекса Альговер анықтау

Жедел құрсақішілік жергілікті кан кету:

- орташа жергілікті ауыру мен ауырсыну;- Щеткина-Блюмберга симптомы он- Іш болігінде тұйықталу.Негізгі ж\е қосымща диагностикалық шаралар :

1. Науқасқа ынгайлы калып беру.2. Сыртқы жагдайын бағалауЕсі мен жагдайын багалау.

4. АҚ,ЖЖЖ багалау.5. ТАЖ,тыныс алауын багалау.6.тіл беткейін ж\е ауыз куысын карау.

Шұғыл көмек:

1) асфиксия болдырмау; 2) асептикалық байлам кою егер жарақат б\са; 3) Іштің жабық жарақаты геморрагиялық шок белгілері көрінсе профузды интраперитонеальды қан кетуге күдіктену керек: омыртқаға қарай екі алқанмен алдынғы құрсақ қуысын итереді. Көмекші бірінші кезде бір алақан астына ,сосын екінші алақанының астына қатты затпен итереді ,оның ауданы алдыңғы іш қабырғасына сайкестендіріп (фанера, дощечка, книга) қысымды тоқтатпай,сосын осы затқа циркулярлы фиксация жасалып, кеудеге белдікпен байланады; 5)құрсақ қуысының эвентрациясы болса ( 2 мл

0,005% фентанил ерт + 1 мл 0,1% атропин ерт енгізген соң)екі қолмен құрсақ қабырғасының зақымдалған аймағын созып, көтеру, сосын ақырын орнынан тайған мүшелерді құрсақ қуысына ентігу, сосын асептикалық байлам қою, бинтпен кеудеге циркулярлы фиксацияланады; 9) к/і кристаллоидты және коллоидты ерт.н ОЦК толтыру. Егер АҚ анықталмаса, инфузия жылдамдығы 300-500 мл/мин; I-II дәрежелі шокта к/і 800-1000мл полиионных раствор; при ҚА айқын бұзылысында к/і декстранттар немесе гидроксиэтилкрахмал 5-10 мл/кг АД тұрақтанғанға дейін е 90-100 мм рт.ст деңгейінде.);

10) гемодинамиканың төмен көрсеткішінде регидратацияға қарамай –

вазопрессорлы және глюкокортикоидты препараттар уақытты ұту мақсатында ж\е ЖЖ тоқтауынын алдын алу үшін : допамин 200 мг в 400 мл плазма орнын басатын ерт к/і

, преднизон 300 мг дейін к/і;

11) седативті препараттар;

12) оттегі

13) трахея интубациясы және ӨЖВ

14)ресусситационды шаралар;

15) транспортная иммобилизация (по показаниям);

16) горизонтальды қалыптапрофильную больницаға тасымалдау.

*іштің компрессиясы құрсақ ішілік қысымды көтереді, ол алдағы уақытта канның магистральды ҚТ ж\е зақымдалған паренхиматозды ағзалардың ҚТ құрсақ қуысына шығуына кедергі

*Құрсақ қуысы ағзаларының кен көлемді эвентрациясы кезінде инфицирленуден коргану керек.

Жоғалған қанның орнын толтыру:

АҚ анықталмаса онда инфузиия жылдамдығы 300-500 мл_______/мин – пентакрахмал 500,0 мл; шоктың I-II дәрежесәнде к\т струйно до 800-1000 мл полиионды ертінділер

(ацесоль, трисоль, лактасоль);ҚА айқын бұзылысында к/і струилі

Полиглюкин 400,0 мл және пентакрахмал 400,0 мл АҚ қалпына келгенше 90-100 мм рт. ст.; гемодинамиканың төмен көрсеткішінде регидратацияға қарамай - допамин 200мг + 400 мл 0,9% Na Cl ерт. к/і тез тамшылата, преднизолон 300 мг к/і

40.Кенет тәждік өлім. Кенет тәждік өлім (біріншілік тыныстың тоқтауы) – бұл өлім күәгерлердің қатысуымен, лезде немесе 6 сағ ішінде(кейде 1 сағ) пайда болады, ең жиі қарыншалардың жыбырымен және ешқандай белгілерінсіз , ЖИА дан басқа диагнозды қоюға мүмкіндік береді.Кенет өлімнің ең жиі себебі инфарк миокард.Кенет тәждік өлім негізгі механизімі болып саналады.Қарыншалардың жыбыры(ҚЖ).Қарыншалардың дірілі . жүрек асистолиясы .жүректің электромеханикалық диссоциациясы Кенет өлімнің негізгі диагностикалық критерилері : Естің болмауы .Тыныстың болмауы немесе тыныстың пайда болуы агональды тип.Ұйқы артериясында пульстың болмауы .Қарашықтың кеңеюі (егер наркотикалық заттарды қолданбаса, нейролептанальгезия жүргізілмеген болса, наркоз берілмесе , гипогликемия жоқ).Тері, бетте бозғылт-сұр түстің пайда болуы. Клиникалық өлімде ЭКГ дағы өзгерістер:жүрекшелердің жыбыры кезінде хаотикалық тіркеледі, тұрақты емес, жүрекше толқындарының бірден деформацияға ұшырауы , биіктігі бойынша, пішіні, ені қарыншалардың дірілі кезінде аз немесе көп дұрыс пішінде, выделить QRSкомплексі ерекшеленеді, сегмент ST, Т тісшесі мүмкін емес , изоэлектрическалық сызық көрінбейді .Жүректің асисталиясы кезінде ЭКГ да изолиния анықталады, кейбір тісшелер немесе толқындар жоғалады. электромеханикаклық диссоциация кезінде синусты ритм сирек тіркелұі мүмкін , синуысты ритм, идиовентрикулярлы арқылы өтетін, кейін асисталияға өзгереді .Кенет тәж өлімі кезінде шұғыл көмек көрсету:Жүрек-өкпе реанимациясын 2 этапта орындайды :1- ші этап - тыныс жолдарының өткізгіштерін қалпына келтіру, жасанды өкпені желдету, жүректің тікелей емес массажы. ( АВС ережесі).2- ші этап –элетрлік дефибрилляция, медикаментозды терапия. Кенет тәждік өлім кезінде шұғыл көмекті дефибрилляциядан бастау керек (егер мүмкін болса). Егер мүмкін болмаса, онда ЭКГ арқылы жүректің тоқтау түрін анықтаймыз, сонда да дефибрилляцияны жүргізу керек, уақыт өтуіне қарамай диагностикалық және ЭКГ ға тіркеу мақсатында . дефибриллятор болмаған жағдайда реанимационды шараларды жалғастыру керек .Науқасты қатты жерге бетін жоғары қаратып аяғын кішкене жоғары көтеру керек, басын шалқайған күйде. Бірден төстің төменгі бөлігіне жұдырықпен 1 немесе 2 рет соққы жасау керек .Оттегін тыныс жолына түсүін қатамасыз ету .Жасанды өкпе желдетуін жүргізу « ауыздан, ауызға» тәсілі бойынша .Жасанды өкпе желдетуі мен бірге жүректің тікелей емес массажын жүргізу керек, венаға жетуін және қан айналымын қамтамасыз ету . Электрикалық дефибрилляцияны жүргізу. Медикаментозды терапияны және 100 % кислородты қолдану

-Қарыншалардың жыбыры кезінде іс-әрекеттің алгоритмі

-( Американдық кардиологтардың ассоциациясының кестесі)

-Қарыншалардың жыбыры немесе пульссіз тұрақты қарыншалық тахикардия .Ұйқы артериясынан пульсиі тексеру керек. Егер болмаса прекардиальды соққы жасау Ұйқы артериясынан пульсиі тексеру керек. Егер болмаса жүректің тікелей емес массажын және ЖӨЖ , оған дейін дифибрилляторды дайындау .Аритмияның түрін анықтау(қарынша фибрилляциясы немесе карынша тахикардиясы ) монитор бойынша анықтау Дефибрилляция 200 Дж разрядпен Дефибрилляция 200-300 Дж разрядқа дейін Дефибрилляция 360 Дж дейінгі разрядпен Пульс жоқ болса – тікелей емес массаж және ӨЖЖ .Тамыр ішілік инфузияны қалыптастыру .Адреналин 0.5-1 мг тамыр ішілік Кеңірдек интубациясы .Дефибрилляция 360 дж дейінгі разрядпен. Лидокаин 1 мг/ кг тамыр ішілік. Дефибрилляция 360 Дж дейінгі разрядпен.Бретилий 5 мг/кг тамыр ішілік. Натрий бикарбонатын колдануы мүмкін .Дефибрилляция 360 Дж дейінгі разрядпен . Бретилий 10 мг/кг тамыр ішілік(струйно) .Дефибрилляция 360 Дж дейінгі разрядпен.Лидокаин және бретилийді қайталау. Дефибрилляция 360 Дж дейінгі разрядпен .Ескертпе: а – пульссіз қарыншалық тахикардияны қарыншалық фибрилляция сияқты емдейді;б – әрбір разрядтан кейін пульс пен ырғақты тексеру қажет.Егер қарынша фибрилляциясы қайталанған болса,онда алдын эффект беріп журген разрядты қолдану қажет.в – адреналин енгізуді әрбір 5 минут сайын қайталау г – кеңірдек интубациясы ерте мерзімде басқа реанимациялық шаралармен қатар жасау қажет.Алайда ӨЖЖ жасау интубациясыз мүмкін болса, онда реанимацияның алғашқы этаптарында дефибрилляция мен адреналин енгізу маңызды;д – кейбір дәрігерлер лидокаинді қайта енгізуді дұрыс көреді ( 0.5 мг струйно әрбір 8 минут сайын 8 мг/кг жалпы дозаға дейін);е –натрий бикарбонатты эффектілігі күмәнді болғаны үшінтағайындалмайды.Осы этапта 1 мэкв/кг, 2 мл 4% ерітінді/кг мүмкін болған дозалар.Егер бикорбанат қолданатын жағдайда,әрбір 10 минут сайын 1 мл 4% ерітінді/кг дозада енгізу қажет.ЖӨР тоқтату мүмкін егер: ЖӨР науқуасқа көрсеткіш болмауы, жүргізу барысында анықталса .ЖӨР 30 мин ішінде барлық іс-шаралар нәтиже бермесне .Көп реттік жүрек тоқтауы , ешқандай іс-әрекеттерге көнбесе 41. Анафилаксиялық шок. Анықтамасы. Жіктелуі. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері. Анафилактикалық шок (АШ) – жедел дамитын,организмге аллерген түскенде ауыр қан айналым,тыныс алу,нерв жүйесінің бұзылысымен көрінетін,өмірге үлкен қауіп төндіретін патологиялық процесс.

Жіктелуі клиникалық ағымы бойынша:

Толқын тәрізді ағымды – жедел басталу,тез АҚҚ төмендеуі,тез ес жоғалту,жедел тыныс жетк.дамуымен сипатталады.Ерекшелігі шокқа қарсы терапияға төзімділік,терең кома жағдайына дейін.Өлім алғашқы сағаттарда п.б. АШ бұл түрінің екі варианты бар: ЖТЖ және ЖЖЖ көрінетін.

Өршігіш ағымды түрі- клиникалық жақсарудан кейінбірнеше сағаттан немесе күннен кейін шоктың қайталануы. Қайталамалы түрі біріншілікке қарағанда ауыр өтеді,себебі терапияға төзімді.

Абортивты ағымды- шоктың асфиксиялық ағымды түрі.Тез қайтымды.

Өту ағымы бойынша 5 вариантын ажыратады: типтік,

гемодинамикалық, асфиксиялық, церебральды және абдоминальды.

Негізгі және қосымша диагностикалық шаралар:

Міндетті сұрақтар:Бұрын аллергиялық реакция болған ба?Егер болса, онда аллергияны не шақырды және қалай пайда болды?Қандай дәрілер қабылдады (антигитаминдер, глюкокортикостероидтар, адреналин)?

Бұл жолы аллергияның пайда болуына не себеп болды (тағамдар, қалыпты рационға кірмейтіндер, дәрі қабылдау, жәндіктер шағу)?Өз бетінше не қабылдады және әсері болды ма?

Жалпы жағдайын бағалау (есеңгіреу,ес жоғалту).Тері жамылғысын қарау (бозғылт, кейде цианозды ), көзге көрінетін шырышты қабатта эритемалар,бөртпелер,ісінулер,ринит сиптомдары,коньюктивит.тыныс алумен жұтынудың қиындауының болуы.Пульсты анықтау(нитевидный),ЖЖЖ анықтау

(тахикардия), АҚҚ ( АҚҚ 30 -50 ммрт.ст. дейін түсуі– анафилактикалыық шок көрінісі). Келесі симптомдардың анықталуы құсу,дефекация немесе зәр шығару еріксіз,қынаптан қанды бөліністер.

ЕМ..Ем алуға дейін науқастың аллергенмен жанасуын тоқтату және келесі шараларды жүргізу:

• Тамырға енгізілген дәріні тоқтату;

• Жарашықтардан жәндіктердің жалосын инъекционды ине көмегімен алу. Пинцет көмегімен немесе қолмен алуға болмайды, яғни қалған уды қысып шығару. Дәріні инъекцияланған жерге мұзды немесе салқынды 15 мин-қа басу.

• Инъекция орнының инфильтратына және жәндік шаққан жерге 0,5 мл 0,1% эпинефрин (адреналин) ертіндісін 5мл 0,9% натрий хлоридімен қоса 5-6 нүктеге енгізу.

Шокқа қарсы шаралар

• Тыныс алу жолының өткізгіштігін қамтамасыз ету: науқасты жатқызып, басын бір жағына бұрып, құсық болмау үшін науқастың астыңғы жақ бөлігін алдынғы жаққа қарай тартады, протез тістер болса оларды бөлек шешіп қояды. Бөксенің латериальді аймағына т/і 0,3-0,5 мл 0,1% р-ра эпинефринді (адреналинді) енгізеді. Қажет жағдайда инъекцияны әрбір 5-20 мин сайын жасайды, АҚҚ-ны бақылап отыру керек.

• Т/і енгізуді қамтамасыз ету, АҚК қайта қалпына келтіру үшін ересек адамдарға, 20мл 1кг адам массасына есебімен, 1л –ден кем емес көлемде инфузия жолымен 0,9% р-ра натрия хлоридті енгізеді.

• Аллергияға қарсы терапия. Парентеральді глюкокортикоидтар: преднизолон 90— 150 мг дозасында (балаларға 2— 12 ай — 2—3 мг 1 кг дене массына, 1 жастан 14 жасқа дейінгі балаларға— есеппен 1—2 мг/кг дене массасына) т/і құйып.

Симптомикалық терапия

• тұрақты артериальді гипотензияда, циркуляциядағы қан көлемін толтырған соң, систолалық қысым >90 мм.сын.бағ. жеткенше вазопрессорлы аминдерді вена ішіне титрлі енгізіледі. Допамин венаға тамшылатып 4-10мкг/кг/мин, 15-20мкг/кг/мин артық емес(200мг допаминді 400 мл 0,9% NaCl ерітіндісімен немесе 5% декстроза ерітіндісі). Инфузияны 2-11 тамшы минутына жылдамдықпен енгізеді.

Брадикардия дамыса 0,1% 0,5мл атропин тері астына енгізеді, қажет болса 5-10мин. кейін қайта салады

• Бронхоспазм жағдайында венаға 2,4% 1мл аминофиллин ерітіндісін салады(10,0мл көп емес) 20мл NaCl ерітіндісінде немесе ингаляциялық түрде β2 адреномиметик сальбутамол 2,5-5,0 мг небулайзер арқылы енгізеді.

• Цианоз дамыса, диспноэ жағдайында немесе аускультацияда құрғақ сырылдар естілсе оксигенотерапияға көрсеткіш болып табылады. Егер тыныс алу тоқтаса өкпенің жасанды вентиляциясын жасайды. Көмейдің ісінуінде- трахеостомия.

• Тыныс алу функциясымен жүрек – тамыр жүйесінің қызметін бақылау керек.

• Ауруханаға жатқызуға көрсеткіш: АШ – абсолютті көрсеткіш болып табылады, жағдайы тұрақтанғанша реанимация бөлімшесінде интенсивті терапия жүргізіледі.

42. Жатырдан қан кету. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

.Дисфункционалды жатырдан қан ету – ациклды анатомиялық жыныстық мүшелерде өзгеріс жоқ кезде қан кету. ДМК кездесу жиілігі өте жоғары 15-20 % гинекологиялық аурулар ішінен. Бұл қатар науқастарға АГС,Иценго-Кушинг синдромы бар,склерокистозды аналық безбен ауыратын Әйелдер жатады, кейін ол гипоменструальды синдромға және аменореяға ауысады.Себебі: нейропсихикалық стресстер,физикалық күштеме,алиментарлы факторлар,соматикалық аурулар көрінісі негізінде.Жіктелуі: Жасы бойынша:ювенильды,бала туу жасындағы,климактерикалық. МЦ өзгеру көрінісіне байланысты: Ановуляторлы ,овуляторлы.

Жедел көмек:- жедел госпитализация. – носилкамен тасымалдау ауырлық дәрежесіне байланысты; - іштің төменгі бөлігіне мұз басу; -қан бөлініс өте аз иөлшерде болып,басқа факторлар мысалы аборт,жатырдан тыс жүктілік жоққа шығарылса науқаста үйіне қалдырып гинекологқа баруын айтамыз. эрготал 0,001 г 2-3 рет күніне ,эргометрин таблеткалары 0,0002г 2-3рет күніне тағайындаймыз.-қан көп мөлшерде болса ауруханаға алып барар жолда жатырды жиырылтатаын: тері астына немесе б/і окситацин 1 мл-5ед;прегнантол 1 мл 1,2 % ерітіндіде;эрготамин 1мл 0,05 % ерітіндіде.

43.Жабық бас сүйек-ми жарақаты (бас миының шайқалуы). Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Жабық бас- ми жарақаты бастың жұмсақ тіндерінің зақымдалуынсыз сипатталатын бас сүйегі мен мидың зақымдалуы.

Жіктелуі:Патофизиология бойынша:-Біріншілік -Екіншілік - бас сүйек ішілік - жүйелік.Науқас жағдайына байланысты:1,қанағаттанарлық 2,орташа ауырлық дәрежеде 3.ауыр дәреже 4.өте ауыр 5.терминальды

Мидың зақымдалуына байланысты 1.Бас ми шайқалуы 2,Бас ми соғылуы 3.Бас ми соғылуы жеңіл дәрежесі 4.Бас ми соғылудың орташа дәрежесі 5.Мидың қысылуы. Бас ми шайқалуы қатты емес травматикалық соққы нәтижесінде болатын жағдай.70% бастың жабық жарақатын алған науқастарда кездеседі.Шайқалу болған кезде науқас есін жоғалтумен, қысқа уақытқа ес жоғалтумен көрінеді: 1-2 ден 10-15 минутқа дейін. Науқас бас ауыруына,жүйрек айнуға,сирек құсуға,бас айналуға,әлсіздікке, көз аламсы қозғалғанда ауырсыну сезіміне шағымданады. Сіңір рефлекстерінің жеңіл асимметриясы болуы мүмкін. Ретроградты амнезия аз уақытқа. Антероретроградты амнезия болмайды.Бұл жағдайлар мидың функционалды зақымдалуы нәтижесінде пайда болған және 5-8 күннен кейін кетеді.Диагнозды қою үшін жоғарыда аталған белгілер болуы керек.Бас миының шайқалуы жалпы түрде болады сондықтан ауырлық дәрежелерге бөлінбейді.

Алғашқы көмек:

Мидың шайқалуында шұғыл көмек керек емес.

Психомоторлы қозу кезінде:

- 2-4 мл 0,5 % раствора седуксена (реланиум, сибазон) внутривенно;

- стационарға тасымалдау (в неврологическое отделение).

44.Сүйектердің ашық сынығы. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері, иммобилизациялау.

Сүйектердің ашық сынығы – бұл сынық маңындағы жарақаттың сыртқы ортамен жанасуы. Бұл жарақат адам өміріне қауіп төндіруі мүмкін, атап айтқанда, жарақаттанған адамның естен тануы, қан кетуі. Жарақат механизмі: тікелей (трамвай, пойыздың басуы, автокқлік апаты, өндірісте қозғалмалы механизмге түсуі) болады.

Симптомдар. Сынық маңындағы жарақат көлемі әртүрлі болуы мүмкін – нүктелі жарақаттан терісі зақымдалған үлкен жарақатқа дейін. Жарақаттан қан кету сипаты веноздық болады. Ашық сынық кезінде естен тану мүмкін.

Диагноз. Жарақаттанғанның жалпы жағдайын, гемодинамика және тыныс алу жағдайын анықтап алған қажет, себебі ол травматикалық шокты жоққа шығарады. Сынықтың диагнозын анықтау, әдетте, қиын емес.Шұғыл көмек. Ашық сынықтардың келесі асқынуларының алдын алу: қан кету, естен тану, инфекция, жүйке бұзылысы. Сынық маңындағы жарақатқа стерильді танғыш байлау.

-ауырсынуды басу үшін 5 % 2 мл трамадол 8 мл натрий хлор ерітіндісімен бірге енгізіледі. Гемостаз үшін, әдетте, қатты таңғыш байлау да жеткілікті. Мысалы қол сынығы кезінде крамер шинасы, ал аяқ жақ сынғанда дитерихс саламыз.

Егер науқаста шок дамыса, шокқа қарсы терапияны жүргізеді.

Науқасты травматикалық немесе реанимация бөлімшелеріне тасымалдайды.

45. Менингит. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Менингококктық инфекция. Менингококктық инфекцияның (менингококкцемия, менингит) генерализденген формаларында бас ми ісінуінің дамуына байланысты ауруханаға дейінгі этапта шұғыл медициналық көмекті талап етеді.Менингит- өмірге қауіпті жұлын мен мидың қабықшаларының қабынуы. Ауру жеке өзі көрініс беруі мүмкін немесе басқа аурумен қатар пайда болуы мүмкін. Жіктелуі: Этиологиясы бойынша:бактериалды,вирусты,сағырауқұлақтық; қабыну процесінің түріне байланысты серозды және іріңді. Менингиттің клиникалық картинасы(диагностика): А.Инфекциялық ауру синдромы:1. Гипертермия. 2. Қан анализінде қабынулық белгілер (лейкоцитоз,СОЭ жоғарылауы ) 3. Бөртпелер. 4. Жоғарғы тыныс жолдарында катаральды өзгерістер. 5. Диспепсия. Б. Қабықшалық симптомокомплекс: 1.Жалпы милық симптомдар: бас ауыруы, құсу, психомоторлы қозу,есінің бұзылуы,тырыспалар,психикалық өзгерістер. 2.Менингиальды симптомдар: а. Жалпы гипересттезия синдромы(фоно-,фотофобия).б.реактивті ауырсыну феномендері:-беттік Бехтерев симптомы:бет доғасынан ұрғылағанда бастың ауырсынуығ соған сәйкес беттегі тыржыңдалу белгісінің болуы; -мендель симптомы; -флатау симптомы.в. бұлшықет-тоникалық симптомдар: -шүйде бұлшықеттерінің құрысуы; -Керниг симптомы: тізе буынында бүккен аяқты жаза алмау; -Брудзинский симптомы:жоғарғы басты бүккенде аяқтың еріксіз бүгілуі, ортаңғы науқас арқасымен жатқанда мықын сүйегінен басқанда лонное сочленение жамбас-сан және тәзі буынында еріксіз бүгілуі,төменгі науқас арқасымен жатқанда бір жақ аяғын бүккенде екінші аяғының еріксіз бүгілуі; -Лессаж симптомы ;-Мейтус симптомы;

В. Ликворлы синдром:-ликворлын жоғары қысымы;-іріңді менингит кезінде –мутный ликвор,ал серозды менингитте—опалесцирующий ликвор;- нейтрофильды плеоцитоз іріңді менингитте,.лимфоцитарлы-сероздыда;-ақуыздың жоғарылауы;- қанттың төмендеуі бактериальды,протозойлы,микотикалық менингиттарда.

Шұғыл көмек: -инфекциялық болницаға тасымалдау;

-б/е 30000000 ЕД пенициллин; 25% магний сульфат 10 мл, 1% димедрол 1-2мл.

-тез өршігіш түрінде мидың ісінуі,коллапс,ауыр коматозды жағдай болса : в/в лазикс 20-40 мг,10 мл 2,4 % эуфиллин ерітіндісін 40 % глюкоза ерітіндісімен ,8-12 мг дексаметазон немесе 60-90 мг преднизолон.

46.Өкпенің ісінуі. Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.

Жедел сол жақ қарыншалық жеткілісіздік және оның негізгі көріністері ол- өкпе ісінуі және жүректік астма. Өкпе ісінуі-қанның сұйық бөлігін өкпе тінінің интерстициясына жинаумен көрінеді,кейін ол альвеолаларға өтеді.Ол тұншығумен ,цианозбен, клокочущий тыныспен көрінеді. ЖСҚЖ кезінде диагностикалық критерийлер:

-жедел тыныс жетіспеу сезімінің болуы;·әртүрлі ауырлықты ентігу ,ол тұншығуға өтеді. · сирек Чейн-Стойкс тынысы (чередование коротких периодов гипервентиляции с

остановками дыхания);· жөтел(басында құрғақ кейін қақырықпен), кейін– көпіршікті қақырық,жиі қызғылт түске боялған);· науқастың ортопноэ қалпы;· науқас қозған,тынымсыз;· тері жамылғыларының бозаруы және жоғары ылғалдылығы («мұздай» тер),шырышты қабаттың цианоздануы;· тахикардия (120-150 минутына), протодиастолалық ритм галопа;· мойын веналарының ісінуі;· АҚҚ қалыпты немесе төмендеген ;

· ылғалды сырылдар басында естілмеуі мүмкін немесе өкпенің төменгі бөлімдерінде майда көпіршікті сырылдар;майда бронхтардың шырышты қабатының ісінуі бронхообструция тыныс шығарудың ұзаруымен көрінуі мүмкін.· альвеолярлы өкпе ісінуінде (синдром отека легких) – өкпенің барлық алаңынан әртүрлі калибрлі үнді ылғалды сырылдар,ол алыстан естілуі мүмкін ол(клокочущее дыхание);· сол жақ қарынша дилатациясы.

Негізгі диагностикалық шаралар тізімі:

1. Ентігудің басталу сипаты мен оның көрінуі(внезапное

появление или постепенное нарастание); сонымен қатар пайда болу себебі(тыныштықта немесе физ.жүктемеде).2. Негізгі сиптомдарды анықтау3. Осыған дейін қабылдаған препараттарды анықтау.4. Анамнез анықтау ( ИМ болуы , тоқыраулы ЖЖ эпизоды).5.Жалпы жағдайын және маңызды функцияларды анықтау:есі,тынысы,қан айналымы.6. Науқас қалпы: ортопноэ.7. Визуальды бағалау: тері жамылғыларының бозаруы және жоғары ылғалдылығы («мұздай» тер),шырышты қабаттың цианоздануы , мойын веналарының ісінуі8. ТАЖ(тахипноэ), пульс (тахикардия немесе сирек брадикардия).9. АҚҚ өлшеу: САД 90 мм рт. ст. төмен - шок белгісі; гипотония ( миокардтың ауыр зақымдалуы); гипертензия (организмнің стресстік жауабы).10. Перкуторлы: жүрек шекарасының оңға немесе солға жылжуы (кардиомегалия).11. Пальпаторлы: жүрек ұшы түрткісінің жылжуы,бауыр ауырсынуы.12. Аускультация жүрек: протодиастолалық немесе пресистолалық ритм галопа.13. Аускультация өкпе: ылғалды сырылдар.

Жедел көмек көрсету:

1. Мұрын катетері арқылы спирт буымен ингаляция(борьба с пенообр азованием).Бастапқы кислород енгізу мөлшері ( 96°С этил спирті арқылы) 2-3 л/мин,10 минутқа дейін.Шырышты қабат газдың тітіркендіргіш әсеріне төзімді болған кезде

9-10 л/мин жылдамдыққа өтеміз. Ингаляция30-40 минутқа созылады 10-15 мин үзіліспен.

2. «тыныстық паника» басу үшін наркотикалық анальгетик енгіземіз:1,0 мл 1% морфин ерітіндісін 20 мл 0,9% натрий хлор ерітіндісімен араластырып т/і бөліп

4-10 млден (немесе 2-5 мг)әрбір 5-15 минут ауырсыну басылғанша.

3. Гепарин 5000 ЕД т/і струйно.

4. АҚҚ қалыпты болса :- аяғын төмен түсіру;- нитроглицерин сублингвально в таблетках (0,5-1 мг)- фуросемид 40-80 мг т/і струйно;- диазепам внутривенно дробно до эффекта или достижения общей дозы 10 мг.

5. АГ болса :- аяғын төмен түсіру;- нитроглицерин таблетки (лучше аэрозоль) 0,4-0,5 мг сублингвально, однократно;- фуросемид 40-80 мг т/і струйно;- нитроглицерин т/і 0,1% спирттті ерітінді 10 мг дейін в 100 мл.Изотоникалық натрий хлор ерітіндісінде тамшылатып ,25мкг/мин жейін көбейітп эффет болғанша.

- диазепам внутривенно дробно до эффекта или достижения общей дозы 10 мг.

6. Аздаған гипотензии (систолалық қысым 75 – 90 мм рт.ст.):- науқасты басын көтеріп жатқызу;

- допамин 250 мг в 250 мл Изотоникалық натрий хлор ерітіндісінде 5 мкг/(кгхмин) дйін көбейтіп АҚҚ қалпына келем дегенше.- фуросемид 40-80 мг внутривенно струйно.

7. Айқын артериальды гипотензии:

- науқасты басын көтеріп жатқызу;- допамин 200 мг в 400 мл 5% раствора декстрозы т/і тамшылатып,5 мкг/(кгхмин) дейін жылдамдықта АҚҚ қалыпқа келгенше ;- фуросемид 40-80 мг внутривенно струйно АҚҚ қалыпқа келгеннен кейін ғана.

47. Шок.Анықтамасы. Себептері. Жіктелуі.

Шок ( ағыл.shok –соққы ,шайқалу)-клиникалық синдром,ол өз кезегінде гомеостаз бен тінінің бұзылуына алып келетін тін перфузиясының жалпы жеткіліксіздігімен көрінетін микро және макроциркуляторлы бұзылыстар.Барлық шок түрлерінің ақыры бірдей:метаболикалық ацидоз,эндотелийдің біріккен бұзылысы,ДВС-синдром активациясы,клеткаларының және субклеткаларының мембралық біріккен бұзылысы,энергиялық дефицит,катаболизм полимүшелік жеткіліксіздікпен аяқталатын,сепсис пен ішектік флора транслокациясымен көрінетін ішек қабырғасының ишемиясы.Барлық шок түрлері бастапқы кезде әртүрлі клиника,патогенезді келіп ақырында барлығына тән сапалық өзгерістерге ие болады. Классификация: қан айналым бұзылысының түріне байланысты келесі категорияларға бөлуге болады: 1.гиповолемиялық шок. 2. Кардиогенді шок.3. тамырлы (вазогенді)шок 4.обструктивті шок. Гиповолемиялық шок:геморрагиялық,травмалық,күйіктік,ангидремиялық (дегидратациялық). Тамырлық шок: септикалық,анафилактикалық,нейрогенді,адреналды,экзотиксикалық,бактериалды-токсикалық.

Полиэтиологиялы: І.жарақаттық шок:1.механикалық жарақаттың нәтижесінде:-жарақаттар,-сүйек сынығы, -тіндердің қысылуы (краш-синдром ) 2. Күйіктік жарақат:-термиялық,-химиялық. 3.суықтық шок. 4.Электрлік шок.5 сәулелік. ІІ. Геморрагиялық немесе гиповолемиялық шок. 1.жедел қан жоғалту-қан ағу. 2.су балансының жедел бұзылысы-организмнің сусыздануы сладж синдром. ІІІ.Септикалық (бактериалды-токсикалық)шок .грам оң грам теріс микрофлорамен шақырылған ,таралған іріңді процестер.Бактеремия,токсемия. ІV.Анафилактикалық шок. V.КАрдиогенді шок.1.МИ 2.ЖЖЖ. VІ.гемотрансфузионды шок.1.қан топтарының АВО,резус фактор жүйелерінің сәйкес келмеуі.

Шок коріністерінің даму жылдамдығына байланысты : 1. Біріншілік-жарақат кезінде немесе одан кейін бірден дамиды. 2.Екіншілік –жарақаттан бірнеше сағаттан немесе күннен кейін дамиды.

48.Жәндіктердің шағуы (қарақұрт). Клиникасы. Диагностикасы. Шұғыл көмек көрсету принциптері.Қарақұрт улы пауктар қатарына жатады. Клиникасы.Қарақұрт шаққаннан кейін кішкентай тез жоғалатын дақ пайда болады.Бірнеше минуттан ккейін шаққан жерде қатты ауырсыну сезімі пайда болып ол аяққа,белге,кеудеге таралып,іштің алдыңғы бұлшықетінің тез жиырылуына алып келеді.(диф.диагностика жедел ішпен жасалынады),сонымен қатар:әлсіздік,озноб,гиперестезия,көп мөлшерде тер ағу,психомоторлы қозу,галлюцинация,өлімнен қорқу сезімі ,тремор және фасцикулярлы бұлшықеттердің қозғалуы,ТА қиындауы,бронхорея,жүрек айну,құсу пайда болады. Тахикардия,экстрасистолия,АҚҚ жоғарылауы,жедел тыныс тоқтауы мүмкін.Соңғы кезекте бет бұлышқеттері қосылады:терлеумен,искаженное гримасой боли және қорқу блефароконьюктивитпен жас ағумен,латродектикалық бет деп аталады .сонымен қатар приапизм,зәр ұстамау,шөлдеу,саливация,ұстамалар,сөйлеу бұзылысы,қызылша тектес бөртпелер пайда болуы мүмкін.Симптомдар 24-48 сағатқа созылады.Өлім балаларда,ересектерде фондық қосымша ауру кезінде немесе кеш стационарға түсуінен болады. Лаб. Лейкоцитоз,гипергликемия,креатинфосфокиназаның жоғарылауы.

Жедел көмек: -госпитализация;

-шаққан жерді 2-3 минутта сорып алып,этил немесе нашатырлы спиртпен өңдеу керек.

-АГ кезінде:клофелин 0,15мг; -айқын ауырсынуда-трамадол 2 мл б/е немесе кеторол.

-Қозу:диазепам седуксен 2мл 0,5 % ерітіндісі т/і. Кардиамин 2мл б/е. –Қарақұртқа қарсы сарысу :арнайы сарысуда 1-2 дозадан,500-1000 мл 0,9 % натрий хлор ерітіндісімен т/і.

-Сарысу болмаса :әрбір 8-12 сағатта 0,06 % гипохлорид натрий 5 мл/кг дозада Интоксикация кеткенше.

-десенсибилизациялық терапия-супрастин,левамизол.

-клеткалық мембраналар стабилизаторлары-кетотифен.

49.Миокард инфарктісі. Клиникасы. Жіктелуі. Шұғыл көмек көрсету алгоритмі.

Миокард инфарктысы (ИМ)— жедел коронарлы қанайналым жеткіліксіздік нәтижесінде пайда болатын,жүректің бұлшықетінің ишемиялық некрозы. МИ біздің елімізде және шет елдерде жиі өлім және инвалидтілік себебі болып табылады.Соңғы жылдары МИ аурушаңдық артып келеді,әсірісі орта және жас тұрғындар арасында.МИ госпитальды өлім саны төмендеседі,жалпы аурулар арасында жалпы өлімділік жоғары пайызды алады 30–50% . Сонымен қатар өлім госпитализацияға дейін жиі болады.

Классификация: Жаңа заманауи классификация бойынша:

· жүрек бұлшықетін қамту тереңдігіне байланысты;· ауру ағымы бойынша;· МИ орналасуы бойынша;

· ауру стадиясына байланысты;· асқынуы бойынша.

Жүрек бұлшықетін қамту тереңдігі мен биіктігіне байланысты: трансмуральды және трансмуральды емес МИ.Трансмуральды МИ (МИ Q тісшесімен) бұл кезде некроз миокардтың бүкіл қабатын субэндокардиалдыдан субэпикардиалды қабатқа дейін немесе көп бөлігін қамтиды. Ол беткей ЭКГның бірнеше электрокардиографиялық тіркемелерінде патологиялық Q тісшесінің немесе QS комплексінің түзілуімен көрінеді. Осыған байланыста синоним берілген-“Q позитивті МИ”.Бұндай зақымдалу үлкен және некроз ошағы 2 немесе оданда көп сол жақ қарыншаның сегментін қамтиды (үлкен шақты МИ).Трансмуральды емес МИ ( Qнегативті МИ)некроз ошағы тексубэндокардиальды немесе интрамуралды сол қарынша бөліктерін қамтиды және QRS комплексінің патологиялық өзгерісімен жүрмейді. (“ Q тісшесіз МИ ”). Ұзақ уақыт бойы литератураларда бұл ИМ келесі термин қолданылып келді “мелкоочаговый ИМ”. Шынымен көп жағдайда Q тісшесіз МИ трасмуралды МИ қарағанда ағымы жеңіл,бірақ субэндокардиалды МИ жайылған түрі кездеседі ол СҚ бірнеше сегменттерін қамтиды бірақ тек субэндокардиалды деңгейде.

Ауру ағымы бойынша: біріншілік, қайталамалы,өршімелі МИ.Біріншілік МИ анамнезінде және инструменталды алдыңғы МИ болмаған жағдайда диагностикаланады. Қайталамалы МИ қағаз жүзінде алдыңғы МИ расталса,некроздың қалдықтық көріністері болғанда қойылады.Өршімелі МИ дамығаннан кейін ол тыртықтанып бітпегенше 72 сағаттан 28 күн аралығында қайта клиника-лабораторлы және инструментальды некроз ошағының п.б. Орналасуы бойынша:

· алдыңғы қалқалық;· алдыңғы ұштық;· алдыңғы бүйірлік;· алдыңғы базальды(высокий передний);· алдыңғы жайылған(септалды, ұштық және бүйірлік);· артқы диафрагмалық (төменгі);· артқы бүйірлік ;· артқы базалды;· артқы жайылма;· МИоң жақ қарыншалық.

Ауру стадиясы бойынша:

· өте жедел — МИ басталғаннан 2 сағатта;· жедел период— МИ басталғаннан 10 күнге дейін;· жеделдеу период— 10 күннен 4-8 апта соңына дейін;· И кейінгі период— 4-8 аптадан кейін. Кей кезде продромалды кезеңді анқытайды ол тұрақты емес стенокардия кезінде асқынған МИ.

Кең тараған МИ асқынулары:

· Жедел сол жақ қарыншалық жетіліксіздік (өкпе ісінуі);· кардиогенді шок;· қарыншалық және қарыншаүстілік ырғақ бұзылысы;· өткізгіштік бұзылысы (СА-блокада, АВ-блокада, Гис шоғыры аяқшаларының блокадасы);· Жедел СҚ аневризмасы;

· жүрек томпанадасы,ішкі және сыртқы миокард жыртылулары;· асептическалық перикардит (эпистенокардитикалық);· тромбоэмболиялар.

Жедел медициналық көмек көрсету тактикасы:

1. емдеу мақсаты:маңызды мүшелердің қызметінің стабизациясы (гемодинамиканы қалпына келтіру,жүрек ритмін коррекциялау).