25 Билет .

1сурак.Ақыл-ойтәрбиесіжәнеоныңміндеттері Ақыл-ойтәрбиесіәрзамандажастарғабілімберудіңнегізгіқұралыболыпкеледі.Білімалуғажәнеғылымғаұмтылысхалықсанасыныңтереңіненәрдайыморыналды. Халықтабиғатпенқоғамдамуыныңзаңдылықтарыбейнеленгенғылымныңдеректерін, түсініктерінжәнезаңдарынмақсаттыигерудіңнәтижесідепбілді. Текақылдыадамғанатереңбілімдердімеңгереалатынынтүсінді. Білімніңмәнін "Ақылданқымбатбайлықжоқ", "Ақылдысатыпалаалмайсың", "Ақыл — тозбаскиім, білім — сарқылмасбулақ" дегенхалықтыңданалықсөздерінен-ақбайқауғаболады. Халықпедагогикасындаоқытуменбілімберудіңпринциптеріқазіргіғылымипедагогикатұжырымдарыменұштасыпжатыр. Халықбілімменөмірдіңтығызбайланыстыболуынталапетті. Халықпедагогикасыоқытудыңкөрнекіболуынойданшығарғанжоқ. "Көзбенкөргеп, құлақпенестігенақиқатеместекқанамұқиятзерттелгенақиқат". Халықпедагогикасыңдатәрбие, оныңбөліктерітуралыұғымдардыңанықтамаларыныңдағылымипедагогиканыңанықтамаларыменсәйкескенетіндігібайқалады. Халықпедагогикасыбойыишаақыл-ойтәрбиесідепшәкірттердіңойлауқабілеттерін, сана-сезіміноқужәнееңбекпроцесіндедамытудыайтады. Ғылымипедагогикалықанықтамасыбойыншаақыл-ойтәрбиесідепоқушылардыңақыл-ойкүштерін, ойлауындамытудағыжәнеақыл-ойеңбекмәдениетіндарытудағытәрбиешілердіңмақсаттыіс-әрекетінтүсіндірудіайтамыз. Бірақоқушыөмірініңіс-әрекетітектәрбиешілердіңмақсаттыықпалыменшектелмейді. Оғанқосымшаоқушынықоршағанортаныңықпалдарыменәсерлерінескеалуқажет. Бұлкеңірек,  ақыл-ойдыңдамуыұғымыменайқындалады. Ақыл-ойтәрбиесітұлғаныңжан-жақтыдамуыныңнегізі. Ақыл-ойтәрбиесіеңбекөнімділігінарттыруга, еңбектіңшығармашылығыназорықпалжасайды. Еңбастысы, олғылымментехниканың, мәдениеттіңжеделдамуыпыңқайнарбұлағыекендігінүнеміестеұстағанымызжөн.

2сурак.Шешендіксөздерағыптұрған поэзия, тұныптұрған философия.Ақөлеңменөрілгенсөзтұнығы: сырлытеңеу, астарлысын, жинақыой, жұмбақтымеңзеу, қисындытолғам, тылсымдыталай. Бәрітілқұдіретінің, пікіртүйінділігінің, таңғажайыпойтолғағыныңәмбебаптуындысы.Өмірқұбылыстарынабайламдышешендіксөздерорны-орнынақойылсашебершендестіріледі. Сырланып, әрленіп, татымынәрленсеойдышалқытып, сезімдітербепадамкөңілінұйытады.Сұлу, өрнектіәршешендіксөздіңөзінетәнтереңмағыналыжәнеастарлыжүктемесібар. Жүйелі, байыптыайтылсадосқапір, дұшпанғазіл, шаткөңілгешабыт, қамкөңілгедемеу, батырғаайбындыұранболарәрітәтті, әріқатты, әрімайда, әріөткіралмастіл.сақталған. Шешендік - ұшқыр ойдың қасқағымда тілге оралымдылығы, байламы; деркезіндедәлмағынасындөпбасарбейнелілігі; мәнді, ойлысөздердіңмәйектімақалменмәтелгеайналуы; дау-дамайдақазылық, мәмілегерлік; арақатыстаелшілік, жаугершіліктебітімгерлік; ұрпаққа, қалыңқауымғаөсиет. “Алажағымкетседе, айтажағымкетпесін” дейтінқазақтыңсөзгеқонақберуі.Шешен (жезтаңдай, ділмар, айыркөмей, орақауыз, оттілді, сөзуар, тапқыр) - тілгежүйрік,сөзқисынынтауыпайтатынхалыққалағансөзшебері. Ел-жұрттыелеген, халқықалағаназаматтардыардақтаудыңанатіліміздеатауларымендәріптеу, бейнелеусөздерінайтыптауысуқиын. Онықазақтеңепте, бейнелепте, асқақтатыптаайтабілген. Елнамысынқорғағанерлерді "нар", "арыстан", "арыстан", "ерім", "азаматым" дегенсияқтытеңеулерменмадақтап, ардақтауменбіргеәділді "қарақылдықақжарған"; шешенді "ердіңқұнынекіауызсөбеншешкен"; шеберді "темірдентүйінтүйген"; жомартты "атынтүсіпберетінмырза"; адалды "сүттенақ, судантаза"; сұлуды "айменкүндей"; әдептіні "қызмінездіжігіт"; бәйбішені "бесбиеніңсабасындай"; баланы "тойғанқозыдай"; бойжеткенді "оймақауыз, күлімкөз", депдәріптеген.Жақсыадамдардыкөріп, білмеседесырттайсүйініп, ұрпағынаүлгіеткен. Оларауылынакелгендебаласыныңаузынатүкіріп, отырғанжерінеаунатыпалған.Елсыйлағанадамдаресіміхалықжадындамәңгі

3сурак.Қазақхалқыныңдәстүрліқолданбалыөнері – көшпелітүркітектесхалықтарәлемініңалыпбәйтерегі, қарашаңырағы.Олертекезден-ақәлемдікмәдениеттіңкөрнектіқайраткерлерінқызықтырған. Мысалы, Геродотбылайдепжазыпқалдырған: «Олардыңбарлықзатыалтынменмыстанжасалғанжайдыңметалданістелгенбөлшектері, оғы, айбалталарымыстаністелген.Баскиімменбелдікәшекейлерітүгелдейалтыннанжасалған. Сондай-ақатомырауындағыөмілдіріктердемыстансоғылып, жүгенсулығыауыздығытағыдабасқабөліктерітүгелдейалтынменәшекейлендіріп, безендірілген». ГеродотпенбіргеКтесий, Страбондақазақтопырағынмекендегенсақтарменмассағаттардыңбарлықзаттарыныңәшекейленіп, киімдерініңөзінетәнүлгісібарынайта