25.Айнымалы электр тогы. Айнымалы тоқ үшін Ом заңын векторлық диаграмма арқылы қорыту.

Электромагнит индукция заңынан магнит ағыны уақыт бойынша өзгерсе айнымалы э.қ күші пайда болады. Ԑ= - . Анымалы тоқ алу үшін, тұрақты бұрыштық жылдамдықпен айналатын рамканы магнит өрісіне еңгізуіміз керек. Кез келген уақыт мезетінде рамка орамының ауданың тесіп өтетін магнит ағыны Олай болса Ԑ= - мұндағы , Ом заңынан I= . Айнымалы тоқтын әсерлік және максимал мәндері мынандай қатынаста болады , . Айным алы тоқ тізбегіндегі кедергі, индуктивтілік және сыйымдылық Ом заңы. Активті кедергіден, индуктивтіліктен және сыйымдылықтан тұратын тізбекті қарастырайық. Тізбекке жиілігі бар кернеу тудырайық U= cos Активті кедергіде тоқ пен кернеу арасында ығысу фазасы жоқ ; сондықтан I=

индуктивтілігі кернеудің кемуі токтың фазасы жағынан озады, ал( ) – сыйымдылықтағы қалады. Олай болса, cos( ), сыйымдылықта U= cos . Бұндай жүйенің векторлық диаграммасы көрсетілген. Суреттен тізбектің кернеуі мен ток күшінің фазалық айырмасы

tg , - кернеулер кемуінің қосындысы тізбекке түсірілген U кернеуге тең болу керек. Суреттен ²+ ² бұдан айнымалы тізбек үшін Ом заңы , мұндағы тізбектің толық кедергісі және , , екенін ескерсек X= мұны реактивті кедергі деп атайды.

Сонымен, тізбектің ұштарындағы кернеу U= cos заңдылығымен өзгеретін болса, ток I= кедергілерінен тұрса tg , ал R мен кедергілерінен тұрса tg токтары ,

26.Атом ядросының масса ақауы ж/е байланыс энергиясы.

Ядроның тыныштық массасы әрқашан оны құраушы нуклондардың массаларының қосындысынан кем болады, оның шамасы

Энергия мен массаның өзара байланысы Эйнштейн формуласымен анықталады

Мұны байланыс энергиясы деп атайды. Меншікті байланыс энергия деп, ядроның бір нуклонына сәйкес келетін байланыс энергиясын айтады.

Меншікті байланыс энергиясының атомдық санына байланыстылығы 41 суретте көрсетілген. Бұл суретте жеңіл ядролар (A˂20) мен ауыр ядроларының (A˃200) меншікті байланыс энергиясы аз 20÷200 аралығында жатқан ядролар. Бұдан жеңіл ядролар өзара біріккенде, ал ауыр ядролар ыдырағанда пайда болатын жаңа ядролардың байланыс энергиясы кемитінін байқаймыз.

Берілген суреттен жеңіл ядролар үшін меншікті байланыс энергиясы тез өседі. Одан кейінгі элементтердің меншікті байланыс энергиясы баяу өсіп, темір элементінен уранға дейін тұрақты болып, ары қарай төмендейді. Бұдан жеңіл ядролар синтезделіп, ауыр ядролар ыдырағанда, бөлініп шығатын энергиялар мәні көбірек болады.

27.Толқындардың суперпозиция принципі. Топтық жылдамдық пен фазалық жылдамдықтар. Дисперсия.

Толқындардың суперпозиция принципі- егер ортада бір мезгілде бірнеше толқын тараса онда орта бөлшектерінің тербелісі, әрбір толқын жеке-жеке тараған кезде бөлшектер жасайтын тербелістің векторлық қосындысына тең.

Бұдан толқындар бірін бірі ұйытқытпай, бір бірімен қабаттасады. Кез келген күрделі толқында жиіліктері әр түрлі синусоидалық толқындардың қосындысынан тұрады, екінші сөзбен айтқанда топтық толқыннан немесе толқындық пакет ретінде қарастыруға болады. Бұл толқындар жиіліктерінің жиынтығы спектр деп аталады. Спектр дискрентті немесе тұтас болады. Күрделі синусоидалық толқындарға жіктеуін Фурье қатарына жіктелуі деп аталады.

Топтық жылдамдық- кез келген бір берілген толқын амплитудасының таралу жылдамдығы. Топтық жылдамдық толқын тасымалдайтын энергиясының жылдамдығына тең. Дисперсия болмайтын ортада синусоидалдық толқындардың фазалық жылдамдықтары жиіліктеріне байланысты емес, сондықтан фазалық жылдамдықтары бірдей. Олай болса күрделі толқынның таралу кезінде пішіні өзгермейді. Дисперсия құбылыс байқалатын ортада фазалық жылдамдықтары жиілікке тәуелді болғандықтан, жиіліктері әр түрлі синусоидалдық толқындар әр түрлі жылдамдықпен тарайды. Осы толқындардан тұратын күрделі толқын ортада тұрғанда «жәйіліп» өз пішінін өзгертеді. Екі синусоидалдық толқындардан тұратын толқынның топтық жылдамдығын қарастырайық. Амплитудалары бірдей, жиіліктері мен толқындық сандары бір-біріне жақын толқындар болсын.

ԑ=

Толқынның топтық жылдамдығы U кез келген берілген толқын амплитудасын таралу жылдамдығын алуға болады. М нүктесінің қозғалыс заңы олай болса топтық жылдамдықтың формуласы. Топтық жылдамдық пен фазалық жылдамдықтың арасындағы байланыс.

, өрнегін дифференциялдайық

Егер болса қалыпты дисперсия (U˂V), ал дисперсия деп аталады, =0 дисперсия болмайтын орта (U=V).

Дисперсия- ортада тараған жарықтың фазалық жылдамдығының жиілікке байланыстылығы. Фазалық жылдамдық , олай болса дисперсия деп заттың сыну көрсеткішінің жиілікке байланыстылығын айтады. Сыну көрсеткіші егер ортаның магнит өтімділігін Ортаның диэлектрлік өтімділігі ԑ=x+1, бұдан мұндағы x-ортаның диэлектрлік қабылдағышы.