73.Атом ядросының масса ақауы ж/е байланыс энергиясы.
Ядроның
тыныштық массасы
әрқашан оны құраушы нуклондардың
массаларының қосындысынан кем болады,
оның шамасы
Энергия
мен массаның өзара байланысы Эйнштейн
формуласымен анықталады
Мұны
байланыс энергиясы деп атайды. Меншікті
байланыс энергия деп, ядроның бір
нуклонына сәйкес келетін байланыс
энергиясын айтады.
Меншікті байланыс энергиясының атомдық санына байланыстылығы 41 суретте көрсетілген. Бұл суретте жеңіл ядролар (A˂20) мен ауыр ядроларының (A˃200) меншікті байланыс энергиясы аз 20÷200 аралығында жатқан ядролар. Бұдан жеңіл ядролар өзара біріккенде, ал ауыр ядролар ыдырағанда пайда болатын жаңа ядролардың байланыс энергиясы кемитінін байқаймыз.
Берілген суреттен жеңіл ядролар үшін меншікті байланыс энергиясы тез өседі. Одан кейінгі элементтердің меншікті байланыс энергиясы баяу өсіп, темір элементінен уранға дейін тұрақты болып, ары қарай төмендейді. Бұдан жеңіл ядролар синтезделіп, ауыр ядролар ыдырағанда, бөлініп шығатын энергиялар мәні көбірек болады.
74.Толқындардың суперпозиция принципі. Топтық жылдамдық пен фазалық жылдамдықтар. Дисперсия.
Толқындардың
суперпозиция принципі- егер ортада бір
мезгілде бірнеше толқын тараса онда
орта бөлшектерінің тербелісі, әрбір
толқын жеке-жеке тараған кезде бөлшектер
жасайтын тербелістің векторлық
қосындысына тең.
Бұдан
толқындар бірін бірі ұйытқытпай, бір
бірімен қабаттасады. Кез келген күрделі
толқында жиіліктері әр түрлі синусоидалық
толқындардың қосындысынан тұрады,
екінші сөзбен айтқанда топтық толқыннан
немесе толқындық пакет ретінде
қарастыруға болады. Бұл толқындар
жиіліктерінің жиынтығы спектр деп
аталады. Дисперсия болмайтын ортада
синусоидалдық толқындардың фазалық
жылдамдықтары жиіліктеріне байланысты
емес, сондықтан фазалық жылдамдықтары
бірдей. Олай болса күрделі толқынның
таралу кезінде пішіні өзгермейді.
Дисперсия құбылыс байқалатын ортада
фазалық жылдамдықтары жиілікке тәуелді
болғандықтан, жиіліктері әр түрлі
синусоидалдық толқындар әр түрлі
жылдамдықпен тарайдыԑ=
Толқынның
топтық жылдамдығы U кез келген берілген
толқын амплитудасын таралу жылдамдығын
алуға болады. М нүктесінің қозғалыс
заңы
олай болса
топтық жылдамдықтың формуласы. Топтық
жылдамдық пен фазалық жылдамдықтың
арасындағы байланыс.
,
өрнегін
дифференциялдайық
Егер
болса
қалыпты дисперсия (U˂V),
ал
дисперсия деп аталады,
=0
дисперсия
болмайтын орта (U=V).
Дисперсия-
ортада тараған жарықтың фазалық
жылдамдығының жиілікке байланыстылығы.
Фазалық жылдамдық
,
олай болса дисперсия деп заттың сыну
көрсеткішінің жиілікке байланыстылығын
айтады. Сыну көрсеткіші
егер ортаның магнит өтімділігін
Ортаның диэлектрлік өтімділігі ԑ=x+1,
бұдан
мұндағы x-ортаның диэлектрлік қабылдағышы.
75 Өздік және өзара индукция.Ленц ережесі
Өздік индукция–кез-келген контурда уақыт бойынша өзгеретін электр тогы уақыт бойынша өзгеретін магнит индукциясын туғызады.демек контурда э.қ күшті индукцияланады
Ԑ=-dɸ/dt=-LdI/dt
Бұдан Ф=LI екенін көреміз, бұндағы L- контурдың индуктивтілігі.
Ленц ережесі –индуктивтілік токтан пайда болған В´ магнит индукциясының бағыты әрқашанда өзін тудырған В магнит индукциясына қарама қарсы.Уақыт бойынша өзгеретін В магнит өрісі контурды қиып өткенде,пайда болған индукциялық ток В´ индукциялық магнит өрісін туғызады.қамтитын контурда оның бағыты сыртқы өрістің бағытына қарама карсы. Оң винт ережесінің индукциялық токтың бағыты сағат тілінің бағытымен бағытталған,ал э.қ күш оң бағыты сағат тілінің бағытына қарсы бағытын аламыз.олай болса э.қ күшінің бағыты мен dФ/dt магнит ағынының өзгерту жылдамдығының бағытына қарама қарсы.
Өз ара индукция –контурдың біреуінде ток күші өзгерген кезде оның екіншісінде э.қ күші пайда болу құбылысы.
