26. Бір организмнің қалдықтармен қоректенуі

А) муталим

В) комменсализм

С) форезия

Д) нейтрализм

Е) аменсализм

27. «Экологиялық жүйе» терминін енгізген кім?

А) Геккель

В) Вернадский

С) Дарвин

D) Тенсли

Е) Зюсс

28. Қазақстанның басты су артериясы:

А) Сырдария

В) Жайық

С) Еділ

D) Есіл

Е) Ертіс

29. Орнықты даму дегеніміз – бұл:

А) Келешек ұрпақтың қажеттіліктерін шектеместен, бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін

қанағаттандыру

В) Демографиялық, әлеуметтік дамудың жоғары көрсеткіші

С) Экономикалық өркендеудің жоғары сатысы

D) Келешек ұрпақтың қажеттіліктерін шектеп, бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін

қанағаттандыру

Е) Бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандыру

30. Әр түрге жататын даралардың өздерінің арасында немесе бір түрдің ішіндегі қорек, мекен ету ареалы үшін күрес қалай аталады?

А) паратизм

В) нейтрализм

С) жыртқыштық

D) бәсекелестік

Е) мутуализм

31. 1935 ж. Алғаш рет «Экожүйе» түсінігін ұсынды:

А) С.Форбс

В) Д.Н.Докучаев

С) А.Тенсли

D) К.Мебиус

Е) Э.Геккель

32. Адамдардың биосфераға оң әсері:

А) жерді рекультивациялау, тұщы судың азаюы

В) ормандарды кесу, тұщы судың азаюы, жердің кебуі мен тұздануы т.б.

С) табиғи ресурстарды қалпына келтіру, жерді рекультивациялау, жер асты суы қорын

қалпына келтіру шаралары

D) жердің кебуі мен тұздануы, жер асты суы қорын қалпына келтіру

Е) табиғи ресурстарды қалпына келтіру, ормандарды кесу

33. Демографиялық көрсеткішке қайсысы жатады?

А) өсу жылдамдығы

В) өмір сүру жасы

С) халықтың тығыздығы

D) жалпы саны

Е) өлім қарқындылығы

34. Экологиялық ғылымның зерттеу нысаны:

А) организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынасы

В) биогеоценоздағы өзгерістер

С) табиғи ресурстарды пайдалану

D) адамның қоршаған ортамен байланысы

Е) биологиялық және геологиялық

35. Популяцияға тән қасиеттер:

А) өсу, даму, көбею, бейімделу, тіршілігін сақтау

В) тұрақты дене температураның болуы

С) азық мөлшерінің жеткілікті болуы

D) ылғал, жарық, қорек жасап шығару

Е) жыртқыштық, бәсекелестік, паратизм

36. Адамзат тіршілігіне қажетті табиғи қорлар:

А) шикізаттық

В) азық-түлік

С) орман

D) энергетикалық

Е) экологиялық

37. Жануарлар бірлестігін қалай атайды?

А) биоценоз

В) биосфера

С) биогеоценоз

D) фитоценоз

Е) зооценоз

38. 1903ж. В.Иогансеннің енгізген термині:

А) Биоценоз

В) Экожүйе

С) Консумент

D) Популяция

Е) Автотроф

39. Қорықтың ұйымдастырылуын қандай экологиялық факторға жатқызуға болады?

А) биоталық

В) абиоталық және антропогендік

С) антропогендік

D) абиоталық

Е) биотолық және антропогендік

40. Ағзаның қоршаған орта жағдайларына төзе алу қабілетін қалай атайды?

А) мамандану

В) тұрақтылық

С) валенттілік

D) толеранттық

Е) сезімталдық

41. В.И.Вернадскийдің бөліп қарастырған бірінші функциясы қалай аталады?

А) тотығу-тотықсыздану

В) биохимиялық

С) адамдардың биогеохимиялық іс-әрекеті

D) концентрлік

Е) газды

42. Ғаламдық экологияның зерттеу нысаны

А) ағза қауымдастығы

В) әлеуметтік орта

С) биосфера

D) адам және оның популяциялары

Е) ағзалар түрі мен даралары

43. Ағзаға тікелей немесе жанама әсер етуші өлі табиғаттың компоненттері мен

құрылыстары қалай аталады?

А) Антропогендік факторлар

В) Экологиялық факторлар

С) Биотикалық факторлар

Д) Шектеуші факторлар

Е) Абиотикалық факторлар

44. Бір тіршілік иесінің екінші тіршілік иесін жоюға бағытталған әрекеті қарым-

қатынастың қай түріне жатады?

А) арамтамақтық

В) бәсекелестік

С) жыртқыштық

Д) коменсализм

Е) симбиоз

45. Биосфераның абиотикалық бөлігі-бұл.

А) Тропосфера және стратосфера

В) Гидробионтті су ортасы

С) Микроағзалармен байытылған топырақ түрі

Д) Топырақ, су, ауа ортасы

Е) Топырақ, жер беті жануарлары

46. Өзі үшін қолайлы экологиялық факторлар шамасының ауытқуына ағзаның төзу

қабілеті қалай аталады?

А) Минимум заңы

В) Толеранттық заңы

С) Гаузе теоремасы

Д) Экологиялық корреляция заңы

Е) Максимум заңы

47. Продуценттерге келесілер жатады:

А) Өсімдіктер жиынтығы

В) Микроорганизмдер

С) Өсімдік жегіш жануарлар

Д) Жануарлар мен өсімдіктердің жиынтығы

Е) Жыртқыш жануарлар

48. Қандай пайдалы қазбалар қоры бойынша Қазақстан 1-ші орында?

А) Табиғи газ қоры

В) темір қоры

Д) висмут қоры

С) мыс қоры

Е) мұнай қоры

49.Жеке таралымның немесе кез-келген жүйелік категорияның тіршілікке күресу процесінде жойылуын қалай атайды?

А) Аменсализм

В) Элиминация

Д) Гипергенез

С) Аллелопатил

Е) Катагенез

50. Қышқыл жауын-шашынның пайда болуының негізгі себебі:

А) биосферада оттегінің көбеюі

В) атмосфераның күкірттің қос тотығымен ластануы

Д) биосферада азоттың көбеюі

С) темір қосылыстармен ластану

Е) көмірқышқыл газының көбеюі

7-вариант

1. Биоценоз бен биотоптың қосындысы:

А) биома

В) популяция

С) биогеоценоз

Д) ноосфера

Е) биосфера

2. Ауаның кең ауқымды трансшекаралық ластануы туралы конвенцияға қай жылы қол қойылды?

А) 1950 ж.

В) 1979 ж.

С) 1960 ж.

Д) 1940 ж.

Е) 1990 ж.

3. Экожүйеде негізгі бірінші трофикалық деңгейді қалыптастыратын организмдер:

А) екінші қатардағы концументтер

В) үшінші қатардағы концументтер

С) бірінші қатардағы концументтер

Д) продуценттер

Е) редуценттер

4. Популяцияның спецификалық ерекшелігі:

А) аналық организмнің болуы

В) әрекет мүшелерінің болуы.

С) саны.

Д) сезім мүшелерінің болуы

Е) жас өспірімдердің болуы

5. Жайылым қоректік тізбектері неден басталады?

А) өсімдіктен

В) саңырауқұлақтардан

С) жануарлардан

Д) бактериялардан

Е) детритофагтардан

6. Пайдалы қазбалардың қазіргі технологиялық мүмкіндіктерге байланысты тиімді пайдалануға болатын бөлігі

А) экономикалық қоры

В) табиғи қоры

С) баланстық қоры

Д) баланстан тыс қоры

Е) экологиялық қоры

7. Ландшафттың антропогендік өзгерілуі:

А) ландшафттың антропогендік әсеріне тұрақтылығы

В) табиғи әсердің ландшафтқа тигізетін зияндылығы:

С) антропогендік және табиғи әсердің арқасында ландшафттың өзгерілуі

Д) антропогендік объект, ландшафтқа және оның компоненттеріне тигізетін әсері

Е) адам әрекетінің әсерінен ландшафтың өзгеруі

8. Қоршаған ортаның күйін және экожүйелер мен биосферада өтетін процестерді ұзақ уақыт бақылау жүйесі қалай аталады:

А) экологиялық аудит

В) менеджмент

С) модификация

Д) мониторинг

Е) моделдендіру

9. Су ластануының табиғи көзі:

А) топырақтан шайылып шығатын органикалық заттар

В) адамның іс әрекеті

С) көліктердің газы

Д) қоқыс

Е) электростанциялар іс әрекеті

10. Аты әлемге әйгілі «Әнші құм» қай қорықта?

А) Алакөл

В) Қорғалжын

С) Наурызым

Д) Марқакөл

Е) Алматы

11. Қолайсыз жағдайда ағзаның тіршілігін уақытша тоқтатуы:

А) метаболизм

В) фотопериодизм

С) катаболизм

Д) анабиоз

Е) мутуализм

12. «Сана сферасын» (ноосфера) ең алғаш енгізген кім?

А) Э.Зюсс

В) В.Вернадский

С) Е.Ле-Руа

Д) К.Бэр

Е) П.Анохин

13. Биогеоценоз туралы ілімнің авторы:

А) профессор Маркин Б.М.

В) академик Сукачев В.Н.

С) академик Вавилов Н.И.

Д) академик Вернадский В.И.

Е) профессор докучаев В.В.

14. Аталған ғалымдардың қайсысы толеранттық заңын тұжырымдаған?

А) В.Сукачев

В) В.Шелфорд

С) Г.Гаузе

Д) Коммонер

Е) В.Вавилов

15. Бір организмдер жиынтығының екінші организмдер жиынтығын белгілі бір реттілікпен алмастыруы:

А) популяция

В) рекреация

С) литороль

Д) сукцессия

Е) меморация

16. Таусылмайтын табиғи ресурстар:

А) жер асты байлықтары

В) топырақ

С) жануарлар дүниесі

Д) өсімдіктер дүниесі

Е) космостық, климаттық, су

17. Қазақстан территориясында болған ең ірі әскери ядролық сынақ полигоны:

А) Капустин Яр

В) Тайсойған

С) Азғыр

Д) Семей

Е) Нарын

18. Температураның ауытқуына төзімді ағзалар:

А) эвритермділер

В) стенотермділер

С) оксибионттар

Д) стенобионттар

Е) пойкилотерділер

19. Ксерофиттерге тән тіршілік орта:

А) шалғын жерлер

В) тундра

С) батпақ

Д) ыстық шөлейттер

Е) тайга

20. Популяцияның особьтарының жас аралық күйін қалай атайды?

А) генерация (ұрпақтану)

В) физиологиялық тууы

С) экологиялық тууы

Д) популяцияның особьтарының орташа өмір ұзақтығы

Е) популяцияның жас аралық құрамы

21. Флора мен фаунаның бірігуінен құралады:

А) биогеоценоз

В) апвеллинг

С) детрит

Д) популяция

Е) биота

22. Қоректік тізбектерде әр звеноның орны не деп аталады?

А) тропикалық байланыс

В) тропикалық деңгей

С) гомеостаз

Д) бәсекелестік

Е) нейтрализм

23. Гомойотермді жануарлардың қабілеті:

А) ыстық ортада мекен етеді

В) ортаның ауа-райын анықтайды

С) дене температурасы тұрақты болады

Д) бояуларын өзгертеді

Е) жарқылдайды

24. Жануарлар арқылы өсімдіктердің споралары, тұқымдарының таралуы:

А) анемохория

В) зоохория

С) гидрохория

Д) форезия

Е) сукцессия

25. Ауылшаруашылықта пестицидтерді қолдануына экологтар қарсылық білдіреді, себебі ол химиялық зат:

А) агроценозда шаруашылыққа пайдалы және зиянды организмдерді өлтіреді

В) топырақтың құрамын зақымдайды

С) қымбат тұратындықтан

Д) агроценоз өнімділігін төмен түсіреді

Е) насекомдардың популяциясына әсер етпейді

26. Қоғамның қоршаған ортамен қарым-қатынасын зерттейді:

А) аутэкология

В) нооэкология

С) синэкология

Д) эйдэкология

Е) демэкология

27. Адам әрекеті нәтижесіндегі ластану былай деп аталады:

А) физикалық

В) антропогендік

С) техникалық

Д) екіншілік

Е) табиғи

28. Негізгі компоненттері біртұтас жүйенің даму шарты бойынша біртектілікті түзей отырып, күрделі өзара әсерде болатын табиғи-географиялық комплекс қалай аталады?

А) экожүйе

В) ландшафт

С) биоценоз

Д) биосфера

Е) биогеоценоз

29. Жетіспеуінен немесе қажеттілігі салыстырғанда артық болатын биологиялық жүйенің дамуын бәсеңдеуші фактор қалай аталады?

А) экологиялық

В) антропогендік

С) абиотикалық

Д) биоталық

Е) шектеуші

30. Нейтрализация су тазалаудың келесі әдісіне жатады:

А) қыздыру арқылы

В) биохимиялық

С) химиялық

Д) термиялық

Е) физико-химиялық

31. Экологиялық мониторинг деңгейлері келесілер:

А) экспериментальдік және зерттеулік

В) зерттеулік және аймақтық

С) ұлттық және зерттеулік

Д) глобальді және экспериментальді

Е) глобальді және ұлттық

32. Экожүйедегі продуценттер, консументтер, редуценттер арасындағы олардың

массасымен өрнектелген арақатынас:

А) толеранттық диапозон

В) экологиялық кеңестік

С) биоценоз

Д) экологиялық қуыс

Е) экологиялық пирамида

33. Биогеохимиялық циклмен биосферадағы тірі заттардың маңызды функциясы қамтамасыз етіледі. В.И.Вернадский осындай функцияның қанша түрін қарастырады?

А) 6

В) 2

С) 4

Д) 5

Е) 7

34. Таза энергия алу жолы:

А) атомды электростанция

В) гидроэлектростанция

С) торфты жағу

Д) жылу электростанциясы

Е) бензинді қолдану

35. Сарқылмайтын ресурстарға жатады:

А) көмір

В) доломиттер

С) мұнай

Д) әктастар

Е) жел қуаты

36. Жеке заттардың айналымын В.И.Вернадский қалай атады?

А) химиялық

В) геологиялық

С) шөгу циклі

Д) биологиялық

Е) биогеохимиялық цикл

37. Стенебионтты организмдер:

А) тіршілік ортаның оптимумнан шамалы ғана ауытқуларына төзе алатын организмдер

В) бір-бірінен әр түрлі айырмашылығы бар орталарда тіршілік ете алатын жануарлар мен

өсімдіктер

С) судың жоғары тұздылығына бейімделген организмдер

Д) әр түрлі температура жағдайына бейімделген организмдер

Е) төзімділігі кең ауқымды организмдер

38. Эврибионтты организмдер:

А) тіршілік ортаның оптимумнан шамалы ғана ауытқуларына төзе алатын организмдер

В) бір-бірінен әр түрлі айырмашылығы бар орталарда тіршілік ете алатын жануарлар мен

өсімдіктер

С) судың жоғары тұздылығына бейімделген организмдер

Д) әр түрлі температура жағдайына бейімделген организмдер

Е) төзімділігі тар ауқымды организмдер

39. Ю.Либихтың минимум заңы:

А) Факторлар жиынтығының ішінде қай фактор төзімділік шегіне жақынырақ тұрса,

соның ықпалы күштірек болады

В) табиғатта толығымен бірдей оптимум мен ауыспалы күй нүктесі бар екі түр еш уақытта

кездеспейді

С) төзімділігі кең ауқымды организмдер барлық экологиялық факторлар жағдайында кең

таралған

Д) организмдерге бірнеше орта факторлары бір мезгілде әрекетін тигізетін жағдайда

әрқайсысының әсері әр түрлі болады

Е) экологиялық факторлар организмдерге біртіндеп емес әдетте бірігіп әсер етеді