Экология және тұрақты даму

1-вариант

1. «Экологиялық жүйе» терминін енгізген кім?

А) Геккель

В) Вернадский

С) Дарвин

D) Тенсли

Е) Зюсс

2. Қазақстанның басты су артериясы:

А) Сырдария

В) Жайық

С) Еділ

D) Есіл

Е) Ертіс

3. Орнықты даму дегеніміз – бұл:

А) Келешек ұрпақтың қажеттіліктерін шектеместен, бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін

қанағаттандыру

В) Демографиялық, әлеуметтік дамудың жоғары көрсеткіші

С) Экономикалық өркендеудің жоғары сатысы

D) Келешек ұрпақтың қажеттіліктерін шектеп, бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін

қанағаттандыру

Е) Бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін қанағаттандыру

4. Әр түрге жататын даралардың өздерінің арасында немесе бір түрдің ішіндегі қорек, мекен ету ареалы үшін күрес қалай аталады?

А) паратизм

В) нейтрализм

С) жыртқыштық

D) бәсекелестік

Е) мутуализм

5. 1935 ж. Алғаш рет «Экожүйе» түсінігін ұсынды:

А) С.Форбс

В) Д.Н.Докучаев

С) А.Тенсли

D) К.Мебиус

Е) Э.Геккель

6. Адамдардың биосфераға оң әсері:

А) жерді рекультивациялау, тұщы судың азаюы

В) ормандарды кесу, тұщы судың азаюы, жердің кебуі мен тұздануы т.б.

С) табиғи ресурстарды қалпына келтіру, жерді рекультивациялау, жер асты суы қорын

қалпына келтіру шаралары

D) жердің кебуі мен тұздануы, жер асты суы қорын қалпына келтіру

Е) табиғи ресурстарды қалпына келтіру, ормандарды кесу

7. Демографиялық көрсеткішке қайсысы жатады?

А) өсу жылдамдығы

В) өмір сүру жасы

С) халықтың тығыздығы

D) жалпы саны

Е) өлім қарқындылығы

8. Экологиялық ғылымның зерттеу нысаны:

А) организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынасы

В) биогеоценоздағы өзгерістер

С) табиғи ресурстарды пайдалану

D) адамның қоршаған ортамен байланысы

Е) биологиялық және геологиялық

9. Популяцияға тән қасиеттер:

А) өсу, даму, көбею, бейімделу, тіршілігін сақтау

В) тұрақты дене температураның болуы

С) азық мөлшерінің жеткілікті болуы

D) ылғал, жарық, қорек жасап шығару

Е) жыртқыштық, бәсекелестік, паратизм

10. Адамзат тіршілігіне қажетті табиғи қорлар:

А) шикізаттық

В) азық-түлік

С) орман

D) энергетикалық

Е) экологиялық

11. Жануарлар бірлестігін қалай атайды?

А) биоценоз

В) биосфера

С) биогеоценоз

D) фитоценоз

Е) зооценоз

12. 1903ж. В.Иогансеннің енгізген термині:

А) Биоценоз

В) Экожүйе

С) Консумент

D) Популяция

Е) Автотроф

13. Қорықтың ұйымдастырылуын қандай экологиялық факторға жатқызуға болады?

А) биоталық

В) абиоталық және антропогендік

С) антропогендік

D) абиоталық

Е) биотолық және антропогендік

14. Ағзаның қоршаған орта жағдайларына төзе алу қабілетін қалай атайды?

А) мамандану

В) тұрақтылық

С) валенттілік

D) толеранттық

Е) сезімталдық

15. В.И.Вернадскийдің бөліп қарастырған бірінші функциясы қалай аталады?

А) тотығу-тотықсыздану

В) биохимиялық

С) адамдардың биогеохимиялық іс-әрекеті

D) концентрлік

Е) газды

16. Ғаламдық экологияның зерттеу нысаны

А) ағза қауымдастығы

В) әлеуметтік орта

С) биосфера

D) адам және оның популяциялары

Е) ағзалар түрі мен даралары

17. Ағзаға тікелей немесе жанама әсер етуші өлі табиғаттың компоненттері мен

құрылыстары қалай аталады?

А) Антропогендік факторлар

В) Экологиялық факторлар

С) Биотикалық факторлар

Д) Шектеуші факторлар

Е) Абиотикалық факторлар

18. Бір тіршілік иесінің екінші тіршілік иесін жоюға бағытталған әрекеті қарым-

қатынастың қай түріне жатады?

А) арамтамақтық

В) бәсекелестік

С) жыртқыштық

Д) коменсализм

Е) симбиоз

19. Биосфераның абиотикалық бөлігі-бұл.

А) Тропосфера және стратосфера

В) Гидробионтті су ортасы

С) Микроағзалармен байытылған топырақ түрі

Д) Топырақ, су, ауа ортасы

Е) Топырақ, жер беті жануарлары

20. Өзі үшін қолайлы экологиялық факторлар шамасының ауытқуына ағзаның төзу

қабілеті қалай аталады?

А) Минимум заңы

В) Толеранттық заңы

С) Гаузе теоремасы

Д) Экологиялық корреляция заңы

Е) Максимум заңы

21. Продуценттерге келесілер жатады:

А) Өсімдіктер жиынтығы

В) Микроорганизмдер

С) Өсімдік жегіш жануарлар

Д) Жануарлар мен өсімдіктердің жиынтығы

Е) Жыртқыш жануарлар

22. Қандай пайдалы қазбалар қоры бойынша Қазақстан 1-ші орында?

А) Табиғи газ қоры

В) темір қоры

Д) висмут қоры

С) мыс қоры

Е) мұнай қоры

23.Жеке таралымның немесе кез-келген жүйелік категорияның тіршілікке күресу процесінде жойылуын қалай атайды?

А) Аменсализм

В) Элиминация

Д) Гипергенез

С) Аллелопатил

Е) Катагенез

24. Қышқыл жауын-шашынның пайда болуының негізгі себебі:

А) биосферада оттегінің көбеюі

В) атмосфераның күкірттің қос тотығымен ластануы

Д) биосферада азоттың көбеюі

С) темір қосылыстармен ластану

Е) көмірқышқыл газының көбеюі

25. Биосфералық қорықтардың рөлі мен дамуы қай жылы, қандай стратегияда қарастырылды.

А) 1992 ж. 21-ші ғасырдағы күн тәртібі

В) 1987 ж. Біздің ортақ болашағымыз

Д) 1992ж. Қоршаған орта және даму

С) 2002ж. Орнықты Даму

Е) 1995 ж. Севилья стратегиясы

26. Тірі организмдердің экстремальді түрлерінің температураға шыдамдылығы не деп аталады?

А) эвригамды

В) эвритермді

Д) эврифагды

С) стенргамды

Е) стенотермді

27. «Экологиялық қуыс» терминін ұсынған:

А) Э.Геккель

В) В.Н.Сукачев

Д) К.Мебиус

С) Ч.Элтон

Е) Дж.Гриннель

28. Продуценттер немесе өндірушілерге жатады:

А) жануарлар

В) жасыл өсімдіктер

Д) саңырауқұлақтар

С) микроағзалар

Е) паразиттер

29. Әлемдік мұхит шегінде орташа тереңдік 3,96 км, ал максимальді тереңдік Мариан шұңғыламасында қанша?

А) 33022 м

В) 11022 м

Д) 44022 м

С) 10011м

Е) 22022 м

30. Радиациялық, жылулық жарықтық,элекртомагниттік, шулық ластанулар ластаудың қай түріне жатады?

А) Химиялық

В) Биологиялық

Д) Геологиялық

С) Физикалық

Е) Географиялық

31. Экожүйе-бұл:

А) бір экологиялық кеңістікте өмір сүретін организмдер тобынан тұратын, кездейсоқ түзілген жүйе

В) тірі органимдердің бірге өмір сүретін,өзара және қоршаған ортамен қарым-қатынас жасайтын жиынтығы

Д) жануарлардың өмір сүру ортасы

С) өсімдіктер мен микроағзалар өмір сүретін орта

Е) белгілі бір кеңістікті мекендейтін тірі организдер жиынтығы

32. Транспирация коэффициенті дегеніміз не?

А) Бір мезгіл ішінде 1кг құрғақ затты түзу үшін транспирациялайтын су мөлшері.

В) Затты ылғалдандыру кезіндегі транспирациялайтын су мөлшері.

Д) Физикалық ылғалдану коэффициенті.

С) Экожүйенің суды атмосфераға бөлуін айтады.

Е) Оттекті транспирациялау коэффициенті

33. Бәсекелестік деген не?

А) жануарлардың орын ауыстыруы арқылы тұқымдарын кеңістікке тарату құбылысы

В) бір немесе бірнеше түрге жататын организмдердің өзара қорек тұрағы т.б ресурстардың жетіспеушілік жағдайындағы қарым-қатынастардың көрінісі

С) екі түрге жататынорганизмдердің кеңістікке бір-біріне еш бір зиянын тигізбей, керісінше селбесіп тіршілік ету

Д) әр түрге жататын организдер бір-біріне қолайлы жағдай туғыза отырып селбесіп тіршілік ету

Е) бір түрдің өкілінің екінші бір түр өкілін қорек немесе тіршілік ортасы ретінде пайдалану арқылы тіршілік етуі

34. Толеранттылық диапозоны кең ағзаларды қалай атайды?

А) стенобионт

В) эврибионт

С) гелиофит

Д) галофит

Е) суккулент

35. Шөпқоректі жануарлар биоценозда қай топқа жатады?

А) консументтер

В) автотрофтар

С) өндірушілер

Д) редуценттер

Е) фототрофтар

36. Түзілуі бойынша ландшафттың қанша типі бар?

А) 3

В) 5

C) 6

Д) 2

Е) 4

37. Құрлықтың биомассасының негізгі бөлігі (99,2 %)

А) саңырауқұлақтар

В) балдырлар

С) өсімдіктер

Д) жануарлар

Е) бактериялар

38. Атмосфера бұл:

А) Планетамыздың су ресурстары

В) Жер шарының газ күйіндегі қабаттары

С) Жер қабатының сыртқы қатты беті

Д) Өсімдіктер және жан-жануарлар дүниесі

Е) Адамзат қоғамы және оның өндірісі

39. Популяцияның саны деп:

А)популяциядағы особьтардың жасының ұзақтығы, өсімталдығы, көбею жылдамдығын айтамыз

В) даралар мен популяциялар арасындағыөзара әсерлер түрі

С) даралардың өзара бір-бірімен агрессивті шектесіп қалуы

Д) белгілі бір көлемдегі немесе территориядағы особьтарының жалпы санын айтамыз

Е) биогеоценоз құрамына енетін микроорганизмдер, өсімдіктер және жануарлар санын айтамыз

40. Қоршаған ортаның фитогендік биотикалық факторына мыналар жатады:

А) Вирустар мен бактериялар

В) Қоршаған орта

С) Жасыл өсімдіктер

Д) Адамзат

Е) Жан-жануарлар

41. Энергия пирамидасы нені анықтайды?

А) энергия ағынының қуатын немесе жылу энергиясын

В) организмдердің жеке сандық көрсеткіші

С) ярустылықты

Д) жалпы құрғақ салмақты

Е) уақыт пен кеңістікті

42. Арал экологиялық мәселелерінің негізгі себебі:

А) суармалы жерлерге ағынды су көздерінен су алу

В) ақпа сулармен ластану

С) химиялық ластану

Д) табиғи тұз мөлшерінің артуы

Е) Радиактивті ластану

43. Атмосфераның ластану:

А) атмосфераны оттегімен ластану нәтижесінде

В) өндірістік қалдықтардың ластауы нәтижесінде

С) құрылыс жұмыстарының нәтижесінде

Д) атмосфераның фреонмен ластануы

Е) түрлі көздерден ластаушы заттар шығаруы нәтижесінде

44. Табиғатты қорғауға баулитын ғылым

А) Психология

В) Педогогика

С) Экология

Д) Климотология

Е) Геология

45. Ағза бейімдеушілік реакциялар, не адаптациялар арқылы жауап беретін қоршаған ортаның кез келген элементі немесе жағдайы:

А) химиялық фактор

В) экологиялық фактор

С) биологиялық фактор

Д) физикалық фактор

Е) антропогендік фактор

46. Төмендегі қосылыстардың қайсысынан қышқыл жаңбырлар түіледі.

А) азот және оттегі

В) күкірт оксиді мен озот оксидінен

С) күкірт оксиді және аммиактан

Д) көміртегі оксиді мен су

Е) көмір қышқылынан

47. Химия өнеркәсібінің атмосфераға негізгі зиянды заттарды шығаратын өнеркәсіп

орындары-

А) қышқылдар өндірісі

В) металлургия өндірісі

С) мұнай өндірісі

Д) энергетика өндірісі

Е) транспорт өндірісі

48. Газ, шаң тозаң күйіндегі ластаушы заттар, негізінен жер бетінен санағанда қандай аралықта жиналады?

А) 3 км биіктікке дейін

В) 5 км биіктікке дейін

С) 1 км биіктікке дейін

Д) 7 км биіктікке дейін

Е) 9 км биіктікке дейін

49. Гаузе принципі:

А) Екі түр сол бір қуыстан орын тепкенде олар бірін-бірі ығыстырып шығарғанша бір-

бірімен бәсекеде болады

В) Әр түр өзінің мекен ететін жерінде белгілі бір экологиялық қуыста тұрады

С) Экожүйенің негізгі экологиялық көрсеткіштері тұрақты болады, себебі оның өзін-өзі

сүйемелдеуге және өздігінен реттелуге қабілеті бар

Д) Бір биоценоздың басқа биоценозбен ауысып отыруы

Е) Табиғи экожүйелерде организм популяциясының жағдайлары тұрақты түрде өзгеріп

отырады

50. Бір организмнің қалдықтармен қоректенуі

А) муталим

В) комменсализм

С) форезия

Д) нейтрализм

Е) аменсализм