29. Салықтық құқықтық қатынастар ұғымына түсінік беріңіз.

Салықтық құкықтық қатынастар деп - айрықша қаржылық қүқықтык нормалар негізінде мемлекет пен салық төлеушілердің арасында туындайтын қоғамдық байланыстарды айтамыз.

Салықтық құқықтық қатынастар салық салу негізіндегі әр алуан экономикалық – заңи және объективті – субъективті құбылыстарға (факторларға) орай өзіндік белгілерімен ерекшеленеді. Әр түрлі сипат алатын осындай ерекше белгілерді талдау салықтық құқықтық қатынастардың қазіргі даму мән – жайларына қатысты туындайтын мәселелер мен проблемаларды анықтауға септігін тигізеді. Салықтық құқықтық қатынастар институты салықтық құқықтың барлық институттарымен тығыз байланыста болатындықтан оның мәні мен маңызы материалдық және ұйымдастыру салықтық құқықтық нормаларының негізгі белгілерімен шартталынады. Салықтық құқықтық қатынастардың қалыптасып, дамуы негізіндегі концепциялар салық салу жүйесінің негізгі принциптерін, фискальдық және реттеуші функцияларын, материалдық және ұйымдастыру салық міндеттемелерінің ерекшеліктерін, сондай-ақ салық әкімшілігін жүргізу нысандарын қамти отырып салықтық құқықтық қатынастардың тек өзіне тән ерекше белгілерін айқындайды.

Салықтық құқықтық қатынастар аясы әрдайым мемлекеттік басқару және салық әкімшілігін жүргізу ықпалында болады. Олардың субъектілерінің негізгі белгілеріне өздеріне тән материалдық немесе ұйымдастыру салықтық – құқықтық мәртебелері жатады.

Салықтық құқықтық қатынастар жалпы мемлекеттік фискальдық мүддені қамтамасыз етуді кепілдендіретін, ұйымдастырушы және экономикалық сипатты, мемлекеттік салықтық менеджмент теориясы мен практикасының ұштастырылуы мән–жайына қарай салықтық құқық нормаларымен регламенттелген салықтық қатынастар болып табылады. Салықтық құқықтық қатынастардың қалыптасып, дамуы негізіндегі концепциялар салық салу жүйесінің негізгі принциптерін, фискальдық және реттеуші функцияларын, материалдық және ұйымдастыру салық міндеттемелерінің ерекшеліктерін, сондай-ақ салық әкімшілігін жүргізу нысандарын қамти отырып салықтық құқықтық қатынастардың тек өзіне тән ерекше белгілерін айқындайды.

30.Материалдық және ұйымдастырушылық салықтық құқықтық қатынастардың мәнін ашыңыз.

Салықтық қатынастар салық салу жүйесінің экономикалық және құқықтық мән-жайларына байланысты материалдық және ұйымдастыру салықтық қатынастары болып бөлінеді. Материалдық салықтық қатынастар мынадай өзіне тән белгілерімен сипатталынады:

1) мемлекеттің салықтық кызметінің өнімі, нәтижесі болып табылады және мемлекеттік шаруашылық аясында туындайды;

2) бұлар тек мемлекет (Қазақстан Республикасы) қарамағына бағытталған біржақты қозғалысты білдіретін ақшалай қатынастар болып саналады;

3) осы қатынастар базистік әрі трансферттік қабілетімен ерекшеленеді;

4) осы қатынастар мемлекеттегі жиынтық қаржылық нәтижені, яғни ақшалай нысанда жасалған құнды бөлуге (және кайта белуге) байланысты объективті процесті керсетеді;

5) бұлар тұрақты фискальдық мәні мен сипатына қарай республикалық немесе жергілікті бюджеттердің мүліктік-заттай негізін құрайды;

6) бұлар тек мемлекет пен салық төлеушінің арасындағы тиісті салықтық міндеттемелердің тиісінше орындалуын қамтамасыз етеді;

7) бұлар мемлекеттің салықтық қызметінің құкыктық әдістерінің нәтижесіне, яғни нормативтік салықтық-құқықтық актілерге негізделінетіндіктен әркашанда құқыктық нысанда болады.

Ал, ұйымдастыру салықтық қатынастары мынадай ұйымдық-құқықтық және реттеуші мән-жайларымен ерекшеленеді:

1) бұлар мемлекеттік стратегиялық индикативтік салықтық жоспарлауға қатысты туындайды;

2) бұлар тиісті бағыт-бағдары бар фискальдык-базистік қатынастардың туындауын қамтамасыз етеді;

3) бұлар көбінесе мемлекеттік салық әкімшілігін, соның ішінде фискальдык мониторинг жүргізу процесінде пайда болатындықтан салық салу аясындағы мүдделердің паритетті болуына ат салысады;

4) осы қатынастар мемлекеттің фискальдық жүйесін қалыптастыру және оның тиісінше кызмет атқаруын қамтамасыз ету барысында жарқын көрініс табады;

5) бұл қатынастар мемлекеттің салык органдарының фискальдық-қаржылық өкілеттіліктерін нақтылы белгілеу және мемлекет пен жергілікті мемлекеттік басқару органдарының фискальдық кұзыреттерін айқындау және белгілеу кезінде пайда болады;

6) бұлар қоғамдық-мемлекеттік маңызы бар қатынастар ретінде өнімді материалдық салықтық қатынастардың туындауына плацдарм дайындайды және олардың барынша тиімді әрі рентабельді болуын қамтамасыз етеді;

7) бұлар салықтық-құқықтық актілердін аукымында туындайтындықтан әрдайым құқықтық нысанда көрініс табады.

Материалдық салықтық құқықтық қатынастар салықтық төлем затының (объектінін) салық төлеушіден мемлекетке өтуін көрсетеді, ал ұйымдастырушы салық¬тық құкықтық қатынастар мемлекеттің салық кызметі органдарының, салық салу жөніндегі операцияларға қатынасатын, бірақ өздері салық төлеуші болып табылмайтын субъектілермен арақатынасын, мемлекеттің салықтық кұрылымдарының калыптасу және жұмыс істеуі барысындағы байланыстарын білдіреді.