13.2.Ән.Тәрбиелік мәні. Балалар дауысының және тыңдау қабілетінің жас ерекшелік мінездемесі.

Сабақтың тақырыбы:Бағдарламалық шарт. Репертуарларға мінездеме.Әнді үйретудің әдісімен тәсілі.

Сабақтың мақсаты:Ән салу –балалар қызметінің негізгі түрі.Оның тәрбиелік мағынасын,кіші және мектепке дейінгі балалардың жастарына қарай тыңдау қабілетімен дауысының мінезін оқыту.

Білімділігі:Әрбір жастағы балалар тобындағы балалардың дауысы мен тәрбиелеу міндеттері бағдарламасымен таныстыру.

Дамытушылығы:Ән айтқанда дұрыс тұруға, тұла бойының түзү ұстау тұрысын дикция хормен ән айтудағы ережелерін оқыту.Әндету дағдысының кешенімен,дыбыс құрылымымен таныстыру дамытушылығы.

Тәрбиелігі:Әң айтқанда сөздерді анық айту, тыныс алу, дауыс ырғағының тазалығы, ансамбльді сезінуге үйрету тәрбиесі.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2.Жаңа тақырып: Бақдарламалық шарт. Репертуарларға мінездеме.Әнді үйретудің әдісімен тәсілі

3.Пысықтау.

4.Уйге тапсырма.

13.2.Ән. Тәрбиелік мәні. Балалардың даусының және тыңдау қабілетінің жас ерекшелік мінездемесі.

Ән салу- дыбыс жасаудың күрделі процесі, онда есту мен дауысты үйлестіру, яғни ән айту интонациясы мен есту, дене тітіркеністерінің өзара әрекеттері өте маңызды орын алады. Музыка үнін есіне алғанда адамның жай толқып қана қоймай, сонымен қатар әрқашан да сезім дүниесіне күш түсіріп, сол үнді «іштей» әндететінін атап көрсете отырып, орыс физиологы И.М.Сеченов бұған қоса баланың дыбысқа инстинкті еліктегіш келетінін айтқан. Ол былый деген: « санаға айқын жатталған дыбыс немесе дыбыстар тобы бала үшін өлшем сияқты қызмет етеді, ол өз үнін осы өлшемге шамаластырады және онымен әбден ұқсастырғанға дейін тағат таппайды».

Балалар ересек адамдардың сөйлеу және ән салу интонациясына еліктейді, малдың, құстардың даусын айнытпай салуға тырысады. Мұндайда есту қабілеті дыбыстың дұрыс, бұрыс еместігі аңғартады.

Есту мен дауыстың өзара байланыстылығын көптеген ғалымдар зерттеп келеді. Балалар даусының табиғатын зерттеуші доктор Е.И.Алмазов дамыған есту қабілетінің дұрыс және дауыс интонациясы үшін айрықша иаңыздылығын атап көрсетеді. Балалардың ән салудағы кемшіліктерін талдай келіп, оның себептерін атайды және бұл кеселдерді дәрігер дер кезінде қарап емдеуі қажет дейді.

Егер оқыту дұрыс жолға қойылса, есту қабілеті қалыпқа келеді. Балалар бақшасындағы кіші топтарда балалардың назары әуенді дәл қайталауға: 2-3 нота негізінде жазылған қарапайым, шағын қайырмалар мен әндер айтуға аударылады. Тәрбиешінің әсерлі дұрыс орындаған әні мен дыбысы жүйеге келтірілген аспап үні әрқашанда үлгі бола алады. Бала тыңдайды, сонан соң жеке дауыстық интонацияға «ілескендей» болып, ересек адаммен бірге қосылып ән айтады. Бірте-бірте есту қабілеті тиянақтанады да, соның нәтижесінде лад-биіктігін есту қабілеті дамиды.

Мектеп жасына дейінгі ересек топтағы балалар әуендік естуді дамытатын үздіксіз жатттығулардың барысында қалыптасатын кейбір алғашқы биік дыбыс пен ырғақ жөніндегі түсініктермен танысады, әуеннің биіктеп-төмендеуін анықтайды, биіктігі, ұзақтығы әр түрлі дыбыстарды салыстырады, интервальдарды, шағын әндерді айтады. Баланың есту қабілетін үннің дұрыс шығуын үнемі бақылайды.

Балалардың мектеп жасына дейінгі шағында олардың дыбыс аппараты әлі қалыптасып бітпейді және организмнің жалпы нығаюы мен жеке дауыстық бұлшықет дейтіннің жетілуімен қатар нығаяды.

Дауыс желбезектері толық қабыспайтындықтан және олардың тек жиектері ғана тербеліске түсетіндіктен ән үні ашық шықпай мүкіс естіледі де, мұқият болуды қажет етеді.

Бала даусын қорғау ән айтуға үйретудің дұрыс жолға қойылуын қажет етеді. Бұған балалардың жасына сай келетіндей музыкалық материалды, яғни репертуарды ойластырып, іріктеп алудың көмегі көп.

Бала даусының естілу диапазонын зерттеу репертуардың дұрыс іріктелуіне көмектеседі. Ән айту диапазоны дегеніміз- дауыс жақсы естілетін ең төмнегі және ең биік дыбысқа дейінгі интервалмен айқындалатын дыбыстар көлемі.

Балалардың жасына сай ән айту диапазонының ерекшеліктерін көптеген ғалымдар зерттеген. Н.Д.Орлова жұмыс істейтін диапазон деп аталатын «дыбыс шығаратын аймақты» анықтады.