2. Траверсалы негіздің конструктивтік әрленуі және есептелінуі

Негіз түрі қабылданған соң, оның тірек плитасының өлшемдері мен қалыңдықтары анықталынады.

Керекті аудан

, (190)

бұл жерде: ұстынғы әсер ететін ішкі күш; іргетас бетонның мыжылуға есепті қарсыласуы.

(191)

бұл жерде: бетонның призмалық беріктігі.

алғашқы кезде 1,5 тең етіп қабылданады.

Плита өлшемдері (182) формуламен анықталып конструктивтік талаптарға сай, траверса мен қатаңдық қырларын қоя алатындай етіп қабылданады.

Плитаны серпімді негізде жатқан конструкциялар тәрізді есептелу керек, бірақ бұл әдіс өте күрделі болғандықтан академик В.Г. Галеркин құрған кестелерді қолданып жүргізіледі.

№11 дәріс. Тақырып: Ферма конструкцияларын жинақтау. Ферманың негізгі өлшемдері.

1. Ферма жүйелері мен құрылыс конструкцияларындағы

пайдалану облыстары

2.Ферма конструкцияларын жинақтау

3. Ферманың бас өлшемдері

1. Ферма жүйелері мен құрылыс конструкцияларындағы пайдалану облыстары

«Ферма» - деп, негізінен иілуге жұмыс істейтін, ұзына бойы торлы конструкцияларды атаймыз. Болат фермалар өндірістік, азаматтық ғимараттар жабындарында, ангарлар мен вокзалдарда және т.б. жерлерде кеңінен қолданылады. Үлкен аралықты көпірлер, радиомұнаралары мен діңгектер, электр жүйесінің желілері және де басқа көптеген конструкциялар болат фермалардан соғылады. Фермалар – тұтас арқалықтарға қарағанда металл шығыны жайынан тиімдірек, ал еңбек шығынын көбірек қажет ететін конструкциялар. Олар ғимараттармен құрылымдарға архитектуралық сән – салтанат береді, кез – келген сұлбаны алады, оңай даярланады.

Фермалар – жүктің түріне шамасына байланысты білік темірден, әртүрлі профильден және қаңылтырдан тұрады. Олар жеңіл және ауыр болып бөлінеді, статикалық есепті сұлбасы бір аралықты еркін жатқан, көп тіреулі аспалы және рамалы болып кездеседі (101 сур.).

Сурет 101. Фермалар жүйесі

арқалық; б – кесілмеген; в, е – топсалы; г – аркалы; д – рамалы; ж – аралас

Мұнаралар мен діңгектер тік ферма жүйелері болып саналады. Архитектуралық және пайдалану талаптарына сәйкес арқалы және рамалы фермалар қолданылады.

Фермалар мен арқалықтар арсында аралас жүйелер кездеседі, арқалықтар төменгі жағынан жоғарғы жағынан ферма мен арқамен күшейтілген. Арқа мен фермада пайда болатын тартпа күштер арқалықтағы иілу моментінің шамасын азайтады. Аралас жүйелерді даярлау оңай және ауыр конструкцияларға тағы да жылжымалы конструкциялар үшін тиімді. Аралас жүйелерде прокат арқалықтар қолданылғандықтан бағасы мен еңбек шығыны азаяды. Алдын – ала кернеулеу аралас жүйелердің тиімділігін арттыра түседі. Үлкен аралықты жабындар мен көпірлі кран асты фермасы конструкцияларда конструкция салмақтарын азайту үшін алюминий қортпалары қолданылуы мүмкін. Кейінірек құрылыста кең қолданылатын стропилалық фермалар қарастырылады.

2. Ферма конструкцияларын жинақтау

Ферманың сұлбасын анықтау жобалаудың бірінші сатысы болып табылады. Ферманың сұлбасы ғимарат пен құрылымның түріне байланысты. Қабылданған конструкциялармен оңай жапсарласатын болуы керек. Өндірістік ғимаратарда стропилалық ферма сұлбасы цех түріне, қабылданған жабынға, күнтартардың түрі мен өлшеміне, ұстын мен ферманың бірігу түріне байланысты. Сонымен қатар, ферма сұлбасы статикалық сұлбаға сәйкес болуға тиіс, мысалға шығып тұрған аспалы фермалар үшбұрышты бір ылдиы бір қалыпты жайылған жүк әсер ететін фермалар дөңес көпбұрышты болып кездеседі.

Үш бұрышты сұлбалы фермалар. Үшбұрышты сұлба аспалы жабындарға, діңгектер мен мұнараларға, стропилалық фермаларға беріледі.

Үшбұрышты сұлбалы жабын үлкен бұрышпен жабылғанда, жабын материалына байланысты қабылданады. Үшбұрышты стропилалық фермалардың бірнеше конструктивтік кемшіліктері бар:

• Тірек түйіні сүйір бұрышты болғандықтан ұстынмен тек топсалы түрде біріге алады, ал ол өндірістік ғимараттың көлденең қатаңдығын төмендетеді;

• Тордың ортаңғы элементтері ұзын болғандықтан қимасы шекті иілгіштік бойынша табылады, ал ол материалдың артық шығынына әкеп соқтырады;

• Үшбұрышты стропилалық ферма сұлбасы иілу моментінің парабола тәрізді эпюрасына сәйкес емес.

Б ірақ та соған қара-мастан үшбұрышты фермаларда ішкі күштер тиімді таралмағанына қарамастан ғимаратпен құрылымды жи-нақтау кезіндегі жалпы талап-тарға сәйкес қолданыла береді. Ғимарат ішіне күндізгі жарық түсіру үшін қатпарлы жабын пайдаланылғанда үшбұрышты фермалар қолданылады.

Т

Сурет 102.

Үшбұрышты фермалар

рапеция тәрізді жоғарғы белдеуі аз еңістелген фермалар – үшбұрышты фермалар орнына, еңісті үлкен бұрышын қажет етпейтін жабын материалдарды қолдану мүмкіндігі болған кезде шыққан. Бұл фермалар ұстынмен қатаң біріктіруге мүмкіндік береді, сөйтіп ғимараттың қатаңдығын арттырады. Трапеция тәрізді фермалар момент эпюрасына сәйкес, аралық ортасында ұзын шыбықтар жоқ.

К өп бұрышты тәрізді фермалар, ауыр фермалар үшін қолданылады, өйткені олар иілу момент эпюрасына сәйкес. Сондықтан металл шығынын азайтуға мүмкіндік береді. Белдеуі қисайғандықтан ауыр фермалардағы металл шығы-ны аса көбеймейді, өйткені әр шыбығы жеке тасымалданатын болғандықтан әр шыбық жеке – жеке біріктіріледі.

Ж

Сурет 103. Арқалықты фермалар схемалары

трапециялы; б, в – полигонды; г, д, е – параллель белдеулі

еңіл фермалар үшін көпбұрышты тәрізді сұлба аса тиімсіз, өйткені конструктивтік қиындық еңбек шығынын көбейтеді де қол жеткен аз үнемделген металл шығыны жалпы шығынды азайта алмай қалады.

Белдеуі параллель фермалар көптеген конструктивтік артықшылықтарға ие. Белдеу мен тор шыбықтарының ұзындықтары бірдей болғандықтан түйін сұлбалары біртектес және белдеудегі жалғасу саны аз, сол себепті ол тәріздес фермаларда конструктивтік сұлбалар мен детальдардың қайталануы даярлауды индустриялауға мүмкіндік береді. Жұмсақ жабынның көп таралуы бұл фермаларды негізгі фермаларға айналдырып тұр.