Сурет 19 Салалы шыбықтар қимасы
Сурет 20 Салалы шыбық торларының түрлері
Сурет 21 Төрт жазықтықта торлардың орналасуы
Қуатты ұстындар да бұтақтары прокатталған немесе пісірілген қоставрлардан тұрады.
Салалы ұстындарда шыбық белдеулерінің араларын ішкі беттерін бояу үшін 100 – 150 мм-лік арақашықтарда қою керек.
Торлар ұстын шыбықтарының бұтақтарын біріктіріп бірге жұмыс істеуін қамтамасыз етеді және оның бұтақтарының орнықтылығына қатты әсер етеді. Торлардың әртүрлі жүйелері колданылады көлбеу тіреулер (89, сур.), көлбеу тіреулер мен тартпалар (89, б сур.), және тақтайшалар (89, в сур.), торларда (89, г сур.), кәдуелгі сұлба (91 сур.) қолданылады.
Салалы ұстын қималарының сыртқы нұсқасын жоғалтпауы үшін ұстын бұтақтары көлденең ұстын биіктігі бойынша 3 – 4 м арасында диафрагмалар қойылады.
2Салалы ұстын шыбығының орнықтылығына тордың әсері
Негізгі
теңдеу. Торлар бұтақтарды байланыстырып
олардың бірге жұмыс істеуін және шыбықтың
орнықтылығын қамтамасыз етеді. Торлардың
деформациялануына байланысты салалы
ұстынның шыбығының еркін өсі бойынша
иілгіштігі (88,
,
в сур.) тұтас ұстынның иілгіштігінен
артық
(
–
ұстынның есепті ұзындығы
және тордың түріне байланысты.
Салалы ұстын орнықтылығын жоғалтқанда еркін өсі бойынша ең қауіпті күштің шамасын шыбықтың жалпы орнықтылығын жоғалту шартынан табуға болады:
, (70)
бұл
жерде:
– орнықтылығын жоғалту кезіндегі
шыбықтың иілуден пайда болатын ішкі
энергиясының (91 сур.) өзгеруі.
Иілу энергиясының өзгеруінен
, (71)
бұл жерде ығысу энергиясының өзгеруінен тұрады.
,
(72)
бұл
жерде:
– ұстынға әсер ететін бойлық күш
иілгендегі көлденең қиюшы күш
ұстынның
қимасының еркін өсі бойынша инерция
моменті
ығысу бұрышы. Сыртқы күштің жұмысы оның
әсерінен шыбық шеттерінің өсі иілгендегі
жылжуына байланысты келесі формуламен
анықталады:
,
бұл жерде: шыбық өсі мен серпімді сызықтың қарастырылып отырған нүктелеріндегі жанамасы арасындағы бұрыш.
Осы жерден (149) орнықтылық шарты келесі теңдеулермен өрнектеледі:
, (153)
бұл жерде теңдеудің екінші бөлігінде түрлендірулерді орындаймыз
,
бұл
жерде:
кездегі ығысу бұрышы, берілген тор түрі
үшін ол тұрақты шама.
Иілген
шыбық өсінің қисық түрін қабылдап
және (153) интегралдан түрлендіріп ең
қауіпті күш шамасын табамыз
, (73)
Сонымен салалы ұстын шыбығының ұзындығына келтіретін коэффициент ығысу бұрышына байланысты, ал ол торлар жүйелерінің түрлеріне сәйкес анықталады.
, (74)
№8 дәріс. Тақырап: Қуысты қималы ұстындарды есептеп жобалау.
1.Тақтайшалы торлы ұстындар
Бұндай торлы ұстындар көп қабатты рамалы жүйе секілді, оның барлық элементтері ұстындар майысқанда секілді қисықтармен иіледі (92 а сур.). Тақтайшалар арақашықтықтары және қуаттылықтары бірдей болғанда иілу моментінің нөлдік нүктелері тақтайшалардың орталарында және ұстын бұтақтарында тақтайшалар араларынаң орталарында орналасады. Нөлдік нүктелерде шыбықтың иілуінен пайда болатын көлденең күштер әсер етеді.
Сурет 86. Бойлық иілу кезіндегі жолақшалы шыбықтардың деформа-циясы
Сурет 87. Бойлық иілу кезіндегі көлбеу тордың қисаюы
Сурет 92.
Бойлық
майысу кезіндегі тақтайшалы
шыбықтардың деформациясы
ақтайшалар
де-формацияларын ескермей олардың
қадымдық қатаңдықтарының бұтақ-тардың
қадымдық қа-таңдықтарына қатынас-тары
–
артық ығысу бұрышын
(92, б сур.) анықтағанда:
, (75)
бұл
жерде:
– бұтақтың аспалы бөлігінің майысу
мөлшері
тақтайшалар
арасының арақашықтығы
(156) формулаға 1 мағынасын қойып есепті
ұзындыққа кеміттіретін коэффициентті
табамыз:
,
бұл
жерде:
және бұтақ ауданы мен ұстынның еркін
өсіне параллель өске сәйкес инерция
моменті
бір
бұтақтың инерция радиусы
тақтайша
жазықтығына параллель жазықтықтағы
шыбық қимасының инерция радиусы (92,
сур.);
– бұтақтың және шыбықтың иілгіштіктері.
, (76
Осыдан екі жазықтықтағы тақтайшалы шыбықтардың еркін өсті жазықта иілгішітігі келесі формуламен табылады:
, (77)
Төрт жазықтықта да тақтайшалы шыбықтардың келтірілген иілгіштігі келесі формуламен анықталады
(78)
Үш бұрышты шыбықтың келтірілген иілгіштігі келесі формуламен анықталады
,
(79)
бұл
жерде
шыбықтың ең үлкен иілгіштігі
– бұтақтардың өз өстері бойынша
шыбық қимасының бас өстеріне параллель
иілгіштіктері.
Үш бұрышты торлы ұстындардың қисаю бұрышы.
,
бұл
жерде,
– панель ұзындығы
көлбеу
тіреудің
әсер еткенде ұзаруы.
Көлденең күш әсер ететін жазықтықта жататын көлбеу тіреудегі ішкі күш ( болғанда)
,
Көлбеу тіреудің ұзаруы:
,
бұл жерде: – көлбеу тіреу қимасының ауданы.
Сонымен тордың қисаю бұрышы:
, (80)
Есепті ұзындыққа келтіретін коэффициент
, (81)
– тең екенін ескеріп,
, (82)
Осы жерден екі жазықтықта да үшбұрышты торлы шыбықтардың келтірілген иілгіштігі (89, сур.).
, (83)
Төрт жазықтықта да үш бұрышты торлы шыбықтардың келтірілген иілгіштігі (88 сур.).
, (84)
Үш бұрышты салалы ұстындар шыбықтарының иілгіштігі
,
(85)
бұл
жерде:
шыбық қимасының толық ауданы;
шыбықтың
еркін өсі бойындағы иілгіштігі
тордың көлбеу тіреулерінің аудандары.
,
Бойлық иілу кезіндегі көлденең күш пайда болады.
, (86)
бұл
жерде
– шыбықтың орнықтылық жоғалту кезіндегі
бойлық иілу мөлшері.
ҚР ҚНжЕ 5.04-23-2002 құрама шыбықтарды біріктіретін элементтерді есептеу үшін көлденең күш шамасын келесі формуламен табады.
, (87)
бұл
жерде:
құрама шыбықтардың торлы байланыстары
бар жазықтықтағы бойлық иілу коэффициенті
– бойлық иілу кезіндегі ең кіші
коэффициент байланыстары
бар жазықтықта немесе оған перпендикуляр
жазықтықта
-элемент
сығылғандағы кернеу.
Кесте
3- Шартты бойлық күш
мәндері
Есепті қарсыласу
|
210 |
260 |
290 |
380 |
440 |
530 |
|
0,20А |
0,30А |
0,40А |
0,50А |
0,60А |
0,70А |
№9 дәріс.Тақырып: Ортасынан сығылған ұстындардың жалпы сипаттамасы. Тұтас қималы Ұстындарды есептеп жобалау.
1.Жалпы сипаттамалары
2. Тұтас ұстындар