Лекция 5. Әуелік желілердің құрылымы

Электрлік әуе желілері деп ашық ауада орналасқан, электр энергияны сымдарда тасымалдау және тарату үшін арналған құрылғыны айтады. Әуе желілерінің басты конструкцияны элементтеріне сымдар, изоляторлар, тіректер жатады. Әуе желілерін орындау үшін көп жағдайда мыстан, алюминийден, болаттан және қоспаларда жасалған сымдар қолданылады. Сымдар біртекті және көптетікті болады.

Әуе желілерін қондыру үшін ағаштардан басқа темір және темір бетонды тіректер қолданылады. Ағаш тіректер қабығы алынған емен ағашынан жасалады. Кернеуі төмен желілерге басқанда ағаштарды қолдануға болады, мысалы

қылқанжапырақ, шырша, пихта, емен және кедр қолданылады. Ағаш тіректер кернеуі 110 В дейін желілерде қолданылады. Ағаш тіректердің артықшылығы оның дайындалу қарапайымдылығында және басқа материалдардан жасалған тіректерге қарағанда арзандығында. Темір бетон тіректер индустриялық әдісте олардың жасалуы әлде қайда тиімді. Қазіргі жағдайда 6 – 10 кВ және 110 кВ-қа дейінгі кернеуі бар әуе желілерінде барлық жерде темір бетон тіректер қолданылады.

Электрлік әуе желілерде анкерлі тіректер қолданылады: аралық, бұрыштық, соңындағы және арнайы. Әуе желінің габариті деп ойдан шығарылған тік сызықпен, екі көрші орналасқан сымдардың қыстырылған нүктесін жалғайтын және арасындағы сымдардың ең төменгі нүктесіндегі вертикаль арақашықтықты айтамыз (сурет-6).

6-сурет. Әуелік желінің өлшемдері

Лекция 6. Кабелдік желілердің құрылымы

Күштік кабельдер жер асты және су асты тасымалдау үшін және жоғарғы немесе төменгі кернеулерде энергияны тарату үшін қолданылады. Қазіргі уақытта қалаларда кабельдік желілерді әуелік желілер ығыстыруда, олардың қымбаттығына қарамастан көп жағдайларда кабельдік желілер өндіріс қоймаларында және завод аймақтарында қолданылады. Кабельдік желілердің басты артықшылығы олардың ұзақ мерзімге төзімділігі және атмосфералық құбылыстарға тәуелсіздігі. Сонымен қатар қала көшелері және өндіріс аумақтары электрлік сымдар мен тіректермен кедергіленбейді. Кабельдердің ток өткізуші сымдары мыс пен алюминиден жасалады. Диаметріне байланысты сымдар секторлы, сигментті болады.

Ток өткізуші тарамдарына байланысты күштік кабельдік 1, 2, 3, 4 тарамды болады. Заводтар күштік кабельді келесі стандартты диаметрлі етіп дайындайды: 1,5; 2,5; 4; 6; 10; 16; 25; 35; 50; 70; 95; 120; 150; 185; 240; 300; 400; 500 және 600 мм².

Кабельдердің оқшаулатқыш сырты ток өткізгіштер жилаларын бір-бірінен оқшаулату үшін (фазалық оқшаулатқыш) және жерден оқшаулату үшін (белдеулік оқшаулатқыш) үшін арналған. Оқшаулатқыш резинадан, пластиктен және конифольды май құрамында сіңдірілген қағаздан жасалады. Кабельдердің қорғаныш сырттары изоляциялық сырттардың дымқыл тиінуінен бүлінуінен және механикалық бүлінуден қорғайды.

Лекция 7. Брондалмаған кабелдермен және өткізгіш сымдармен жүргізілген ішкі тораптардың құрылымы

Ғимараттың ішіндегі желілер күштік қабылдағыштарды және электрлік жарықтандыру шамдарын электрэнергияны қоректендіруге арналған. Ғимарат ішіндегі жүргізу ашық – қабырғаның, төбенің немесе жабық – қабырғаның ішінде табылуларда еденнің ішінде жүргізіледі.

Күштік желілер үшін тоқтарды жүргізудің келесі әдістері қолданылады;

а) оқшаулатқыш тіректерде ашық;

б) массалы құбырларда;

в) болатты жұқа қабырғалы құбырда. Ашық жүргізу (оқшаулатылған және жалаңаш сымдар). Ғимарат ішінде қалыпты жағдайда орташа биіктікте жүргізілген магистраль үшін қолданылады. Болаттың (жұқа қабырғалы және су газөткізгіш), сонымен қатар пластмассалы (винилпластикті) құбырларда жүргізу механиканың бүлінуден сақтау қажет кезінде қолданылады. Жарылыс қауіпі бар, өрт қауіпі бар ғимаратта пластмассаны құбырларды қолдану тыйым салынады.