14.2.1.7. Ішек иерсиниозының қоздырғышы

Ішек иерсиниозы - Үегзіпіа епіегосоііііса тудыратын жұқпалы ауру, бұл ішек - асқазан жолының ішдалуымен ғана емес, сонымен қатар басқа да ағзалар мен жүйелердің патологиялық проңеске уымен және жайылымды тенден-циямен сипатталады. Қоздырғышты 1939 жылы Д. Шлефстейн і М. Колеман ашқан. Таксономиясы.

Тщымдастыгы: ЕпІегоЬасІегіасеае. Туыстастыгы: Үегзіпіа. Түрі: Үегзіпіа епіегосоііііса.

Морфологиялық және тинкториалдық қасиеттері. Иерсиниоз қоздырғышы полиморфты: үшы .іырланған, сопақ таяқша, биполярлы боялады. Спора түзбейді, кейде капсуласы болады. Перитрих, 18-20°С-та ғана қозғалады, 37°С-та қозғалысын жоғалтады. Кейбір штамдарда пили болуы мүмкін. і теріс. Микрокапсула түзеді. Дақылдандыру. Үегзіпіа епіегосоііііса - факультативті анаәроб. Қолайлы рН=7,2 - 7,4. 22 - 25°С - ең яайлы температура, бүл осы микроорганизмнің ерекшелігі болып табылады. Қоректік ортаға талғамды ес, қарапайым орталарда өседі.

Ферменттік белсенділігі. Қоздырғыштың биохимиялық белсенділігі анағүрлым жоғары. Кейбір мірсуларға қатысты бес биохимиялық варианты бар. Идентификациялау үшін қажетті негізгі охимиялық белгілері:

■ мочевинаны ыдыратуы;

• сахарозаны ыдыратуы;

• рамнозаны ыдыратпауы;

• орнитиндекарбоксилазаны түзуі. Антигендік қасиеті. Бактериялардың О және Н антигендері бар, кейбірінде К антигені анықталған.

антиген бойынша 60-тан астам серологиялық варианттарға бөледі; науқастарда 0₃, 0₅, 0₈. 0₉ погиялық варианттары жиі кездеседі. Сонымен қатар 2 вируленттік антигендерге ие - Ү және XV. Патогенділік факторлары. Үегзіпіа епіегосоііііса - энтеротоксигенді әсер ететін эндотоксинге ие, Е>ір штамдары энтеротоксигенді және цитотоксикалық әсер көрсететін экзотоксинге үқсас заттар түзеді. екгік иерсинияларда инвазивті ақуыз анықталған. Адгезивті қасиеті пили және сыртқы мембранасындағы ызға байланысты. Капсуласы фагоцитозды тежейді. Резистенттілігі. Ішек иерсиниозының қоздырғышы жоғары температураға, күн сәулесіне, езинфекциялық ертінділерге сезімтал, дегенмен, төменгі температураға өте төзімді - 15-20°С-та жақсы сақталады, 4°С-та көбейеді, 10-15% ас түзы ерітіндісінде өмір сүре алады

Энидемиологиясы. Иерсиниоз қоздырғышы көптеген жануарларға патогенді, бірақ оның экспериментальді үлгісі осы уақытқа дейін жоқ.

Иерсиниоздардың алғашқы аурулары өткен ғасырдың 60-шы жылдарының басында Франция, Бельгия, Швецияда анықталған. Қазіргі уақытта бүл ауру элемнің көптеген мемлекеттерінде кездеседі. Үегзіпіа епіегосоікіса табиғатта кеңтаралған, ол көптеген жануарлар мен қүстардың түрлерінен бөлінген. Иерсинияларды ашық су қоймаларынан табады, олар инфузориямен, балықгармен симбиоз құрайды, осыған байланысты ішек иерсиниозын сапронозды инфекцияға жатқызуға мүмкіндік береді. Адам үшін инфекция көзі көбінесе үй жануарлары (доңыз, сиыр, мысық) болып келеді. Ауру берілу механизмі - фекалды-оралды, негізгі таралу жолдары - тағамдық: ауру тіпті тоңазытқышта сақталған сүт, ет, жеміс-жидек, көкөністі пайдаланғанда туындауы мүмкін. Түрмыстық қарым-қатынас (ауру малмен адам жанасқан кезінде) және су арқылы таралуы мүмкін. Иерсиниозбен барлық жастағы адамдар ауырады, дегенмен 1-3 жас аралығындағы балалар анағүрлым сезімтал. Ауру жылдың суық кездерінде жиі кездеседі.Патогенезі. Қоздырғыш ауыз арқылы ағзаға түседі де ащы ішектің төменгі бөлігінің шырышты қабығына бекіп, қабыну процесін тудырады. Кейде бұл процеске аппендикс шалдығуы мүмкін. Әлсіз адамдарда сепсис, мида, бауырда, көкбауырда екіншілік іріңді ошақтың пайда болуымен жүрег септикопиемия дамиды.

Клиникалық көріністері. Кесел ауырлығы мен клиникалық белгілері бойынша әртүрл^-' Гастроэнтероколитикалық, аппендикулярлық, септикалықтүрін ажыратады. Жасырын кезеңі 1-4 күн. А; жедел басталады, дене температурасы 38-39°С-қа жоғарылайды, жалпы интоксикация белгілері паі болады, аурудың түріне тән белгілері дамиды.

Иммунитеті. Иерсиниоз кезінде аз зерттелген.

Микробиологиялық диагноз қою. Зертгеу материалдары нәжіс, несеп, қан, жүлын сүйықтығ Диагноз қоюдың негізгі әдісі бактериологиялық, ол қоздырғышты идентификациялауғ антибиотикограмманы анықтауға, түр ішілік идентификацияны (серологиялық, биохимиялық варианты фаговарын анықтау) жүргізуге мүмкіндік береді. Қосымша түрде серологиялық зерттеу әдісі қолданылі (ЖГАР және ИФР).

Емдеуі. Антибиотиктер тағайындайды - тетрациклин қатары мен хлорамфеникол.

Алдын алуы. Санитарлық-гигиеналық ережелерін сақтау, әсіресе ас-тағамдарын сақтау ме дайындау технологиясын бүлжытпай орындау.