13.2.7. Адаптогендер

Адаптогендер - иммундымодуляторларға үқсас препараттар. Бірақ, ол тек қана иммунды- моудуляторлық әсер етпей, организмнің барлық органдары мен жүйелеріне пайдасын тигізеді. Адаптогендердің қатарына өсімдік пен жануарлардан алынған, жасанды синтезделген, не табиғи синтезделген биологияялық белсенді кешендерден түратын күрделі химиялық заттар жатады. Адаптогендер көбінесе өсімдіктерден (фитоадаптогендер), немесе теңіз бен мүхиттардың жәндіктерінен (гидробионттар) алынған биологиялық белсенді заттардан жасалады. Женьшеннің, элеутетракоктың, шай шөбінің, итмүрынның демберушілік әсері бар екені ертеден әйгілі.

Адаптогендердің иммундық жүйеге дем берушілік қасиеттерінен басқа, бірқатар биологиялық процестер мен реакцияларды тудырып, солар арқылы организмнің колайсыз жағдайларға қарсы түру мүмкіншілігін көтермелейтін қасиеті бар.

Адаптогендер әдетте профилактикалық мақсатта, арурудың дамуының алдын алу, десаулықты нығайту, немесе организмнің қолайсыз жағдайлардың әсеріне төзімділігін көтермелеу үшін қолданылады. Олар үзақ уақытқа дейін қолданылып, тағамдарға араластырып биологиялық белсенді қосындылар ретінде пайдаланылады. Адаптогендердің көп түрлі препараттары жасалған. Оларды қолдану әржаққа бағытталған: жұрек-қантамыры ауруларына, бауыр сырқаттарына, жүйке жүйесінің ауруларына тағы басқаларына қарсы. Адаптогендердің артықшылығы олардың зыянсыздығы, дайындау мен қолдану қарапайымдылығы және экологиялық тазалығы болып келеді.

13.3. Вирустық инфекциялардың спецификалық профилактикасы 13.3.1. Вирустың инфекциялардың спецификалық алдын алуда енжар (пассивті) және белсенді

(активті) иммундаудың рөлі

Жүқпалы аурулардың алдын алудың жалпы қағидаларына сай вирустың инфекциялардың профилактикасы да енжар (пассивті) және белсенді (активті) иммундау тәсілдерінен түрады.

Вирустық инфекциялардың профилакгикасы індетгерге қарсы қолданылатын өте маңызды шараларға жатады. Оның Мәнісі - адам организімінде вирустар қоздыратын жүқпалы ауруларға қарсы жасанды иммунитет қалыптастыру, жасанды жолмен қалыптасқан жүре пайда болатын белсенді және енжар қабыл- дамаушылықты (иммунитетті) табиғи резистентіліктен ажырата білу керек. Организмге әдейі енгізілген препаратгардың (антигендер мен антиденелер) қасиетіне байланысты белсенді және енжар иммундау әдістерін ажыратады.

Белсенді иммунитет организмге вакцина ретінде вирустық АГ- ді енгізгенде қалыптасады. Мұнд иммунитет вакцина енгізген кейін бірнеше аптадан соң пайда болады да, бір жылдан бірнеше жылдар дейін сақталады.

Енжар иммунитет организмге иммунды антиденелер (иммунды глобулиндер) енгізгенде пай болады (13.3-кесте). Пассивті иммундау әдісін организмде жұқпалы аурудың дамуын жедел тоқтату қаж болганда қолданады. Оған адамдарға ауру жұғу қаупі төнген және активті иммундау уақыты өтіп кетке жағдайлар жатады. Бұл кезде пайда болатын иммунитет ұзаққа созылмайды (бірнеше аптадан аспайды).

Кесте 13.3

Вирустық инфекцияларды емдеу және алдын алу үшін пассивті иммундау

Аурулар	Препарат	Керсеткіштері
1 Жел шешек	2 Жел шешекке және белдемше теміреткіге карсы донорлык иммундыглобулин	3 Инфекщя ауырөтуі мүмкін жанаскан балаларда, иммунигеті әлсіз наукастанған ересектерде, жаңа туылған нәрестелерде профилактика үшін, емдеу - тиімді емес
Кұтыру	Адамнан дайындалған антирабикалык иммунды- глобулин.	Қүтырған жануар тістегенде
Вируетык гепатитВ	В гепалітке карсы -адам иммундыглобулині	Инфекция көзімен жанаскан-дар арасындапрофилактикаүшін, емдеу ушін -тиімділігі жоқ.
Вирустык гепатит А	Адамдардын калыпты иммун- дыглобулині	Инфекщя көзімен жанаскан-дар арасында профилактика үшін,2-апта өткеннен кейін қолдану тиімді емес.
Қызылша Кенелі эицефалит	Адамның калыпты иммунды- глобулині Кенелі энцефалитке карсы адам иммундыглобулині.	Наукаспен жанасканнан кейін-гі 6 тәулікке дейін профилактикалык мақсатта және емдеу үшін қолдану. Инфекциямен наукастанушылык күшеюі мүмкін болатын маусым алдында, кене шакканда 28 күн бойы.
Грипп Қызамық	Адамнын калыпты иммундыглобулині Қызамыкка карсы және қалыпты адам иммундыглобулині	Түмауды емдеу жөне алдын алу Инфекиияның алғашкы кезенінде жанаскан жүкті әйелдер - алдын алу үшін. Пассивті иммундау үрыкты инфекциядан корғай алмайды.
ЦМВИ - инфекция.	Цитомегаловируска карсы иммундыглобулин. ЦМВ - ка карсы антиденелері бар адамнын қалыпты иммундыглобулині.	Серопозіггивті алғашкьі кезенінде жанасқан жүкті әйелдер- аддын алу үшін. Пассивті иммундау ұрыкты инфекциядан корғай алмайды. Біріншілік ЦМВИ - ны емдеу және жүкгі әйелдерде созылмалы ЦМВИ, емшек жолындағы нәрестелер және сәби жастағы балалардың, трансплантация жасалынған кездегі реципиенттердегі ЦМВИ -ның аддыналу үшін.
Папиомиелит	Адамнын калыпты иммундыглобулині	Профилактика

Қарапайым ұшык	Қарапайым ұшық вирусына қарсы антиденелер бар донордын калыпты иммундыглобулині	Қарапайым үшыктың біріншілік жедел және созылмалы асқынған, рециднвті түрлерін емдеу.
Ротавирусты инфекция	Энтеральды колдануға арналған антиротавирустын донорлық иммундыглобулин (құрғақ)	3 жасқа дейінгі балаларда болатын ротавирусты инфекциялардан емдеу.

Вирустың иифекциялардан қорғану үшін пассивті иммундау - ол қорғанысы жоқ адамдардың организімінде вирустарды бейтараптау және вирустық инфекцияның дамуын тоқтату үшін антивирустық дегиденелерді (поликлональды, моноклональді) енгізу. Вирустық инфекциялар кезінде антиденелер •вирустың жасушаға енуін тоқтатады, табиғи киллердің антидене тәуелді жасушалық цитотоксиндылығын күшейтеді, өздігінше немесе комплементтің қатысуымен вирусты бейтараптайды. Сондықтан организмге адгізілген вирусспецификалық антиденелер инфицирленбеген жасушаларды ғана қорғау үшін тиімді, яғни Фіар тек қана жасушалардан тыс немесе жасуша беткейінде орналасқан вирустарға әсер ете алады. Сондықтан, вирустардың жасушаішілік репродукциялануына және олардың бір жасушадан басқаларына таралуына антидене кедергі жасай алмайтындығына байланысты, инфекция ошағы толық жойылмайды. АД-дің пиноцитоз жолымен қалыпты жасушалар мен қатар вирус жүққан жасушаларға ену қабілеттілігі бар. Бірақ, жасуша вакуоліне түскен вирус-бейтараптаушы АД вирустық АГ-мен кездесе алмайды, және де онымен байланыса алмайды, өйткені олар плазматикалық мембранамен оқшауланған. Осыған байланысты бүл антиденелер лизосомалдық ферменттердің әсерінен пиноцитоздық вакуольдерде бүзылысқа үшырайды. АД-ді адамдар мен жануарлар қан сарысуы (плазмасы), нақты вирусқа жоғары ; титрі бар қалыпты донорлық иммуноглобулин, иммундалған донорлардан алынған спецификалық имундыглобулин қүрамында немесе моноклональды түрінде енгізуге болады.

АД- мен иммундаудың басты жетістігі сол- бірден иммунитеттік жағдай жасауға мүмкіндік береді, ол 1-6 аптаға созылады.Адамдардан алынған кейбір АД-дің (І§0) организмнен жартылай бөлініп шығу кезеңі 30 күндей, сондықтан 3 ай бойы пассивті қорғанысты қамтамасыз ете алады. АД уыттылығы жоқ табиғи өнім, агрегирленбейді және иесінің тіндерімен реакцияға түспейді. Вакциналар мен АД- ді қатар енгізу бірден пайда болатын және үзаққа созылатын иммунитет қалыптастыру мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Мысалы, осындай тәсіл кенелі энцефалиттің профилактикасы үшін пайдаланылады. Пассивті антиденлерді әдетте көктамыр ішіне немесе бүлшықетке енгізу әдісі қолданылады. Пассивті иммундауды қайталап жүргізу иммунитетті күшейтпейді және жиі асқынулар болуы ықтимал.

Қалыпты иммундыглобулиндер- адамның қан сарысуынан бөлініп алынған, тазартылған және этил спиртімен өңдеу тәсілімен концентрацияланған иммунды белсенділігі бар ақуыздық фракциялар болып табылады. Иммундыглобулиндер сериясын дайындау үшін 1000- нан кем емес дені сау иммунизацияланбаған донорлардың плазмасын пайдаланады. Ақуыздардың концентрациясы 9,5- нан 10,5%-ға дейін болады. Препараттың қүрамында консерванттар және антибиотиктер, адам иммундытапшылық вирустарына (АИВ-1, АИВ-2), гепатит С вирусына, гепатит В- нің беткейлік АГ-не қарсы АД-лер болмауы керек. Адамның қалыпты иммундыглобулиндерінің әсер етуші факторы- белсенділік қабілеттілігі бар полиспецификалық иммундыглобулиндер болып табылады. АД-ің максимальды концентрациясы қанда 24-48 сағаттан кейін байқалады,олардың организмнен жартылай болініп шығу мерзімі - 3-4 апта. Препарат организмнің резистенттілігін жоғарылатып, бейспецификалық белсенділік әсерін тигізеді (13.3-кесте).

Адамның қалыпты иммундыглобулиндерін біріншілік және екіншілік иммунды тапшылық пайда болатын инфекцияларды; салмағы аз, мезгілінен ерте туылған нәрестелерде өте ауыр өтетін бактериялық және вирустық инфекцияларды; цитостатиктер мен иммундыдепрессанттар қолданған кезде емдеу жәнепрофилактикалық мақсатта пайдалаиады. Қалыпты иммундыглобулиндерді енгізу белсенді иммундау тиімділігін төменднтуі мүмкін. Сондықган иммундыглобулиндер енгізгеннен кейін ең болмағанда 30 бойы вирусқа қарсы қолданылатын парентеральдық тірі вакциналарды пайдаланбаған жөн. Ад иммундыглобулиндеріне сезімталдығы жоғары, әсіресе І§ А тапшылығы бар, науқастарға иммунды глобулин енгізуге болмайды. Дайын АД-лерді (иммундыглобулиндерді) енгізгеннен кейін жана реакциялар байқалуы мүмкін: бас ауруы, лоқсу, бас айналуы, қүсу, ішінің ауруы, артериялық гипо- неме гипертензия, тахикардия, цианоз, демікпе, кеудесінде қысылу немесе ауырсыну аллергиялық реакциялар.

Спецификалық иммундыглобулин препараттары. Қанда спецификалық АД-ің қажетті корғаушылық деңгейін қамтамасыз ететін гипериммунды (арнайы) гамма-глобулиндерді бүлшық етке енгізу арқылы бірқатар вирустық инфекциялардың профилактикасы жеткілікті тиімділікпен атқарьшады. Спецификалық иммундыглобулиндерді вакцинацияланған немесе жақын арада инфекциядан айыққан донорлардың қан сарысуынан бөліп алады. Мүндай препараттарды стандарттау тиісті қоздырғыштың АГ- не қарсы АД- і" титрын анықтауға негізделген. Олардың әсер ету мерзімі қысқа болатындықтан мүмкіндігінше соларме» бірге тиісті вакциналар енгізу тиімді болады (13.4-кесте).

Кесте 13.4.'

Спецификалық иммуидыглобулиндік препараттар

Вирустық инфекциялар	Препарат, енгізу жолдары	Өндіруші -фирма
ЦМВ инфекция	Цитотек (Суіоіесі), тамыр ішіне(т/і)	"Биотест фарма ГмбХ", Германия
Гепатит В	Антигеп (АпСіһер), т/і	"Биомед",Пермь, Ресей
	Гепатект (Нераіесі) т/і	«ВіоІезС Рһагта» Германия
Қүтыру	ИМОГАМ РАЖ,б/і	"Пастер Мерье" Франция
Кенелі энцефалит	Кенелі энцефалитке қарсы адам иммундыглобулині, б/і	НПО "Микроген", Ресей
	ФСМЕ- БУЛИН (ҒЗМЕ-ВЦЬШ), б/і	"Австрийскии институт гемодериватов ГмбХ", Австрия

Цитотекті - орган алмастырылған (трансплантация)иациентгерде ЦМВ жүққаннан кейінгі болуы» ықтимал асқынудың алдын алу үщін қолданады. Препарат қүрамында ЦМВ- қа қарсы спецификалық АД-; лер (негізінде І§ О) болады. Цитотект дайындау үшін қүрамында АИВ (ВИЧ)-І ,-2-ге, гепатит С вирусына, гепатит В вирусының беткейлік АГ-не антиденелер болмайтын, және де бауыр ферментінің (трансаминазаның) деңгейінің жоғарғы шекарасы қалыптан аспайтын дені сау донорлардың плазмасын пайдаланады. Препараттың қүрамындағы иммундыглобулиндер мөлшері 95%-дан кем емес, ал ЦМВ- қа қарсы антиденелер - 50 Е (Е.П.Эрлих институтты препаратының салыстырмалы бірлігі) болуы керек. Препарат, қолданғаннан кейін 6 апта - 3 ай бойы қызамыққа, қызылшаға, эпидемиялық паротитке, жел шешекке қарсы тірі вакциналарды енгізуді үсынуға болмайды. Цитотект қолданғанда келесі жанама қүбылыстар болуы ықтимал: денесі қалтырау, бас ауыруы, температура көтерілуі, лоқсу, құсу, буындардың және арқасының ауыруы, аллергиялық реакциялар.

Антигеп - Ресейде өндірілетін препарат, В гепатитке қарсы егілмеген адамдар арасында кездейсоқ жүқтырып алу қаупі төнгенде (стоматологиялық емшаралар, қан құю, қан алмастыру ж.т.б.), немесе егу курсы аяқталмағандарда, немесе НВз антиденелер титры қорғаныс деңгейінен төмен (10 МЕ/л-ден аз) немесе белгісіз болғанда, және де егу жүргізуге болмайтын жағдайларда вирустық В гепатиттің алдын алу үшін қолданылады. Инфицирленген материалмен жанасқан пациенттерге бірден спецификалық иммундыглобулин енгізсе 3 ай бойы пассивті иммундық қорғанышты қамтамасыз етеді, яғни аурудың апдын алады,немесе індет ауырлығын азайтады. Антигеп - В гепатитке қарсы егілген дені сау донорлардың плазмасынан этил спиртімен фракциялау әдісімен бөлініп алынған иммудық белсенді ақуыздардың концентрацияланған ертіндісі. Препараттың әсер етуші факторы - В гепатит вирусының беткейлік НВз антигеніне қарсы белсенділігі бар АД (иммундыглобулиндер). Антигепті қолданғанда сирек жағдайда ; гиперемия және алғашқы тәулікте температура көтерілуі сияқты реакциялар байқалуы, және де әр түрлі аллергиялық реакциялар дамуы мумкін.

Гепатект-В гепатиттің алдын алу үшін келесі жағдайларда қолданылады: инфицирленген қауіпті материалдармен( қан, плазма, сарысу) жанасқанда; НВз Ад табылған пациенттерден бауыр трансплантантын ауыстырганда; В гепатит вирусының беткейлік антигендерін тасымалдаушы аналардан туылған нәрестелерде; өте жоғары немесе түрақты жүғу қаупі бар, және де қорғаушы антиденелерді жеткілікгі деңгейде өндіру қабілеттілігі жоқ жағдайларда (операция алдында, қайталап трансфузиялау, гемодиализ).

Препарат қүрамында адам плазмасының 100 мг ақуызына 50 МЕ мөлшерінде В гепатит вирусына қарсы АД-р болады. Препарат вирустық тірі вакциналардың (қызылшаға, қызамыққа, эпидемиялық паротитке, жел шешекке қарсы) тимділігін төмендетеді. Препаратты енгізгеннен кейін жанама әсерлер байқалуы мүмкін: бас ауыруы, қалтырау, температура көтерілуі, лоқсу, қүсу, буындары мен арқасының ауыруы, аллергиялық реакциялар; сирек жағдайда - артериялық қысымның төмендеуі, анафилактикалық естен тану (шок), асептикалық менингит сиптомдары, бүйрек жеткіліксіздігінің терендеуі.

ИМОГАМ РАЖ - қүтыру вирусы жүғу қауіпі бар күмәнді адамдарда қүтыру ауруының алдын алу ұшін қолданылатын иммундыглобулин (адамнан алынған). Әсіресе, бүл препаратгы 2-дәрежелі (тістеген кезде тері жабындысының бүтіндігі бүзылмаған, шамалы қан шығып тырналған немесе сызатталған) және 3-дәрежелі (бір немесе бірнеше жерден тістелген, тері жабындысының бүтіндігі бүзылған, шырышты қабаттарға сілекей түскен) зақымданулар болған жағдайда қолданады. 2-дәрежелі зақымдану кезінде антирабикалық (қүтыруға қарсы) вакцинаны бірге пайдаланады (егер адамды тістеген жануар он күн бойы сау күйінде болса емдеуді тоқтатады). ИМОГАМ РАЖ - ды тек қана қүтыруға қарсы вакцинамен бірге пайдалану қажет. Препаратгы антирабикалық вакцинамен бірге (вакцинаның бірінші дозасын енгізгеннен кейін сегіз күннен кешіктірмей), бірақ әрқайсысын дененің әр жеріне және инені жаңалап, тек қана бүлшық ет ішіне енгізеді. Бір рет енгізілетін препараттың дозасы -20 МЕ/кг. Оның дозасын ешқанда арттыруға болмайды, өйткені дозасын көбірек енгізгенде антиденелер өндірілуі біршама басылып қалуы мүмкін. Қүгыруға қарсы иммундыглобулин енгізгоннен кейін кейде температураның көтерілуі, терілік реакциялар, қалтырау, сирек жағдайда бас айналу, қүсу, гипотензия, тахикардия, аллергиялық реакциялар (анафилактикалық шок) байқалуы мүмкін.

ФСМЕ - БУЛИН - көктемгі жазғи минингоэнцефалиттің (КЖМ -ВЛМ) жедел алдын алу үшін қолданылатын препарат (иммундыглобул-ин). Бүл препаратты жедел профилактикалық мақсатта келесі жағдайларда пайдаланады:

ФСМЕ - БУЛИН- мен шамалы иммундалған немесе ешқашан иммундалмаған адамдар кенелі энцефалит бойынша табиғи ошақты орманды жерлерде болғанда;

кенелі энцефалитке қарсы вакцинаға сезімталдығы өте жоғары болғанда; жедел жүқпалы аурулармен науқастанып, температурасы өте жоғары болғанда. Препарат тез әсер етеді (қорғаушылық әсері 24 сағаттан кейін басталып 4 аптаға дейін созылады) және биологиялық жартылай шығу кезеңінің үзақтығы 21 тәуліктей. Оны, төзімділігін төмендетпей, қайталап пайдалануға болады. ФСМЕ^- БУЛИН енгізгеннен кейін кем дегенде 3 ай откенше тірі вакциналармен (қызылша, қызамық, мысқылға қарсы) белсенді иммундау жүргізуге болмайды. Бүл препарат іс жүзінде жанама реакциялар қоздырмайды, кейде ине сүққан жерде қышыну және де температурасының шамалы көтерілуі-байқалады. Гаммаглобулинемияға шалдыққан адамдарда анафилактикалық реакция пайда болуы ықтимал (І§ А- ға қарсы антиденелердің титры жоғары болғанда).

Кенелі энцефалитке царсы иммундыглобулин (адамдардан алынған) ересектер мен балаларда кенелі энцефалитті емдеу және жедел алдын алуға арналған. Препараттың әсер етуші факторы - кенелі әнцефалит вирусын бейтараптайтын, белсенділік қабілеті бар иммундыглобулиндердің О класына жататын антиденелер. Организмге енгізгеннен кейін 24-48 сағатта максимальды концентрацияға жетеді (қанда), олардың организмнен жартылай шығу кезеңі - 4-5 апта. Анамнезінде адам қанынан дайындалған? препараттарға ауыр түрде аллергиялық реакциялар болғаны анықталса бүл препаратты қолдануға болмайды, яғни қарсы көрсеткіш болып табылады.Иммундыглобулин енгізгенде, әдетге, ешқандай жанама реакциялар болмайды. Дегенмен, сирек жағдайларда гиперемия, инъекция жасаған жердің ауыруы, алғашқы тәулікте температурасыныц шамалы көтерілуі, аллергиялық реакциялар дамуы мүмкін. Иммунды- глобулиннің әрбір инъекциясынан кейін кем дегенде 3 ай өткен соң ғана тірі вакциналармен (қызьшша, қызамық, эпидемиялық паротит) белсенді иммундауға болады. Кенелі энцефалитке қарсы иммундыглобулин мен вакцина қолдану арасының үзақтығы 4 аптадан кем болмауы керек.

Секрециялыц иммундыглобулиндер мукозальды инфекциялардан қорғауда маңызды роль атқарады. Спецификалық секрециялық А патогеннің шырышты қабаттарға алғашқы колонизациялануын тежей алады. Қүрамында А класына жататын спецификалық антиденелердің кең спектрі бар сүттен, адамдар мен жануарлардың уызынан алынған иммундыглобулиндерді бактериялық және вирустық инфекциялардың алдын алу және емдеу үшін пайдалануға болады. Уыздың қүрамына: иммундыглобулиндердің барлық кластары (І§А ,І§М, І§0,1§ Д) кіреді, бірақ олардың 90% І§А - ның еншісіне тиеді; цитониндер (интерферон, өсу факторы), лактоферрин (микробтардың көбеюіне кедергі жасайды, фагоцитозды және цитокиндердің белсенділігін күшейтеді), лизоцим, амин қышқылдары (пролин, таурин), жоғары молекулалы ақуыздар,. майлар, көмірсулар, витаминдер (А, бета- каротин, Е, В12, Д), минералдар кіреді.

Біздің елде адамның уызының сарысуынан дайындалған иммунды глобулинді қолданады, оны чигаин деп атайды. Чигаинді босанғаннан кейін 2-3 тәулікте дені сау әйелдерден алынған уыздан дайындалады, майдан тазартылып, стерильдейді. Чигаиннің әсер етуші факторы - секрециялық иммундыглобулин А. Препарат сыртқы зақымданған жерлерді өңдеу үшін сүйық күйінде шығарылады, қүрамында консервантгар және антибиотиктер жоқ. Чигаинді шырышты қабаттар бактериялар және вирустармен зақымданған кезде (ЖРВИ, ринит, конъюктивит, ауыз ойылуы - молочница, іріңді қабынулар) емдеу және профилактикалық мақсатта қолданылады. Препарат жанама реакциялар қоздырмайды. Қарсы көрсеткіш әйел сүтіне аллергия болуы. Сиыр уызынан алынған иммундыглобулиндердің коммерциялық препараты көптеген елдерде шығарылады және құрамында бактериялық және вирустық инфекцияларға қарсы антиденелердің кең спектрі болады. Уыз қүрамындағы антиденелердің концентациясын жануарлады (сиырды) иммундау әдісімен кобейтуге болады. Сиыр уызы айқын иммцндыпротекторлық, регенерациялық әсер етеді (әсіресе асқазан-ішек жолдарының, тыныс алу жүйесінің шырышты қабаттарын зақымдайтын инфекциялар кезінде); коммерциялық препарат "Колострум"(АҚШ) сиыр уызыньің 100% лиофилизатынан түрады және антимикробтық, антивирустық және де қабынуға қарсы әсер етеді. Энтеральды тәсілмен қолдану үшін капсула түрінде шығарылады.

Белсенді (активті) иммундау. Вакциналар бірнеше гогіқа бөлінеді: тірі, өлі, аралас (комбинацияланган) және рекомбинантты (векторлыц). Тірі вакциналарға патогенді қоздырғыштардың аттенуацияланған штамдарынан және қоздырғышқа антигендігі жақын туыстас вирустар штамдарынан дайындалған вакциналар жатады. Инактивацияланған вакциналарды 2 топқа бөлуге болады: корпускулярлық және молекулярлық (пептидтік). Корпускулярлық вакциналар бүтін вирустық бөлшектерден (бүтін вириондылар) немесе бөлініп алынған антигендік кешендерден (субвириондылар) түрады. Пептидті вакциналарда химиялық немесе биологиялық тәсілдермен синтезделген антигендік кешендер молекулалары болады. Қазіргі кезде үдемелі түрде молекулалы генді- инженерлік вакциналар жасалуда. Олар үшін спецификалық микроорганизмдер антигендерін синтездеу қабілеттілігі бар бактериялардың, вирустардың немесе саңырауқүлақтардың рекомбинантты штамдарын дайындау арқылы алады. Жаңа буынды вакциналарды жасаудың негізгі бағыттары: синтетикалық және жартылай синте- тикалық, көп компонентті полиантигенді ассоциациаланған және инъекциясыз қолданылатын мукозальды вакциналар жасап шығару. Синтетикалық және жартылай синтетикалық вакциналар қүрамында балласты заттар мен қосылыстар жоқ және тасымалдаушы адъюванттарға сіңірілген антигендерден немесе

олекулалы түрдегі антиген детермиңанттарынан тұрады. Гендік инженерлік рекомбинантты вакциналар вирустық полинуклеотидті ДНҚ вакциналары) жасап шығарудың болашағы зор. Қазірдің өзінде құрамында ртүрлі патогендердің антигендерін тасьімалдайтын бактериялардың, ашытқы саңырауқүлақтардың, ирустардың 100 - деген рекомбинантты штамдары алынып отыр. Мысалы, шешек вакцина вирусының егізінде В гепатитке, кенелі энцефалитке, қүтыру ауруына, АИВ (ВИЧ) инфекцияға және тағы басқа да кторлық вакциналар алынды. В гепатитке қарсы рекомбинантты вакциналары алынды, АИВ инфекцияға рсы рекомбинантты вакцина клиникалық сынақтан өтіп жатыр. Вакцинаның қорғаушылық әсері - жасушалардың антигенпрезенттеуші белсенділігін арттыратын, жадында сақтаушы жасушалар санын көбейтуші иммундыкомпонентті жасуша-ларды белсендіретін мүмкіндігін, бірнеше эпитоптарға қарсы -хелперлерді Т-цитотоксикалық жасушаларды ынталандыратын, және жадында сақтаушы В- ісушалардың лимфоидты тіндерде үзақ сақталуын қамтамасыз ететін қабілетгілігіне байланысты. Мүндай вакцина, (әсіресе суббірлік және пептидтік типтегі) вакциналық және жасушалық және мукозальдық иммунитетті айқын стимульдейді. Бүл қорғаныс штам спецификалық болып табылады, және сарысулық иденелердің түзілуіне байланысты. Интраназальды жолмен енгізілген тірі вакциналар үзақ мерзімді, :пе-теңдік жауапты ынталандырады: оған СД8, СД4 Т-жасушалық, гуморальдық және жергілікті жауап ады. Кейбір тірі вакциналар (полиомиелитке қарсы оральды, грипке қарсы интраназальды) әр жүйелі әне жергілікті иммунитет дамуын қоздырады. Секрециялық І§А шырышты қабықтың эпителиялық жасушасына вирус енуіне жол бермей, жергілікті тиімді имму нитетті қамтамасыз етеді. Инактивацияланған йакциналарға қарағанда тірі вакциналардьщтиімділігі едәуір жоғары. Инактивацияланған вакциналардың иммуногенділігі енгізілетін антигендердің молекулалық молшерімен, химиялық қүрамы және физикалық Жағдайымен байланысты. Молекуласы ірі және күрделі болса иммуногендігі жоғары болады. Иммундық жауапты күшейту үшін адъюванттарды пайдаланады. Адъювант ретінде қоспаларды, микробтық қүрылымдарды (ақуыздарды, нуклеин қышқылдарды, монополисахаридтерді), синтетикалық зат тектестерді (жартылай нуклеотидтер, гликопептидтер, полиоксидонийлар), цитокиндерді және пептидтерді қолдануға болады. Дүние жүзінің барлык елдерінде жаппай егу кезінде тек қана алюминий түздарын, айлы адъюванттар мен полиоксидонийді пайдалануға рүқсат етілген. Алюминий гидроксиді антигенді сіңіріп алыгі, оны вакцина егілген жерде үзақ уақыт үстайды, нәтижесінде вакцинаның спецификалық мпоненттерінің презенттеуші жасушалармен өзара жақсы әрекеттесуін қамтамасыз етеді. Минералды [ъюванттар негізінде Тһ 2 - жауапты күшейтеді. Гриптің (Гриппол) және А гепатитінің (Геп-А-ин-ВАС- ОЛ) алдын алу үшін қолданылатын вакциналарда адъювант ретінде полиоксидоний пайдаланылады, ол Т-тәуелсіз жауаптың түзілуіне мүмкіндік береді. Вакциналардың сапасы олардыңтиімділігі, қауіпсіздігі, нсыздығы, экономикалық тактикалық - техникалық параметрлері бойынша іс жүзінде кең қолдану мкіндігіне қарай анықталады.

Рекомбинанттық вирустар негізіһде вакциналар жасап шығаруда жаңа вакцинарды іздестіру және қолданыстағыларды жетілдіру қазіргі кезеңнің ең перспективті бағыты ретінде қарастырылады. Бүл процестің мәнісі - гексерілген қауіпсіз және тиімді вакциналық вирусты пайдалану және олардың геномына қажетгі патогендердің иммуногенді акуыздарын кодтайтын гендерді тіркеу жолымен модификациялау. Рекомбинанттық вирустар негізінде дайындалатын вакциналардың артыцшылыгы: қауіпсіз және тиімді вакциналық вирусты таңдап алу мүмкіндігі;

патогеннің (антигенің) ең қажетті әргүрлі ақуыздарын геномға тіркеу (қосу) мүмкіндігі; рекомбинантты вирустың иесінің жасушасына жеңіл енуі; антигенді көп мөлшерде алу мүмкіндігі; .

вектор-вирустың ақуыздарының адъюваттық әсер ету қабілетінің болуы;

вектор-вирустың жасушаішілік көбеюі иммундық жүйенің компонентгеріне антигенді гікелей тиімді жеткізуді қамтамасыз ету қабілеттілігі;

гуморальдық және жасушалық иммунитетгі қамтамасыз етуі;

олардың кейбіреуін лиофилизациялау және арнайы тоңазатқыш қондырғы-ларысыз сақтау ыүмкіндігі.

Шектеулері (кемшіліктері):

вирустардың бәрі бірдей генетикалық реконструкциялауға көнбейді, және де олардан алынған рекомбинанттардың иммундық жауап қоздыру қабілеттілігі бойынша үлкен айырмашылығы болады. ^: вирустық вектордың өзі антиген болып табылады, және де кейбір вирустар қабыну процестері" қоздырады, яғни реактогенділік қасиеті бар. Бүл процестер олардың типіне, орналасуына және көрінісі" байланысты иммундық жауапты күшейту үшін пайдалы болуы мүмкін, бірақ зиянды әсер етуі де ықгимал,

ДИҚ -ды вакциналар. Бүл бағытта вакцина іздестірудің мақсаты ауқымды - ол тек қана жұқпал аурулардың алдын алу үшін вакциналар жасаумен қатар, созылмалы жүқпалы ауруларды, қатерлі ісіктер' аутоиммунды ауруларды, аллергияларды емдеу үшін де препараттар шығаруды қамтиды. Минималь гендік қосылыс жасаумен плазмидалық шеңберлі ДНҚ-н пайдалану бактериялық және вирустық векторлар негтнде\ \ вакцнналарға тән кемшшнстерден арылу жолдарын қарасгтыру больт табылады. Жаңа идея¹

қажетті генін (немесе бірнеше гендерін) және жасушада осы гендерді экспрессиялау үшін элементгерді енгізу. Ол иммунизациялау процесін асқындыратын қажетсіз ақуыздардан қүтылуға береді. Плазмидалардың конструкциясын осылай унификациялау әртүрлі патогендерге қарсы мөлшерде бірегей технологиялық вакциналар алуға мүмкіндік береді. Қазіргі кезде зерттеушілердің көот осы мәселемен айналысуда.

Жалаң плазмидалардың жасушаға енуі, сонан соң ядросында геннің немесе гендердің транскрипциялануы мүмкін емес деген көзқарасқа байланысты жалаң ДНҚ негізінде вакцина жасау идеясы алғашқыда күмән туғызған болатын.

1990 жылы Вольф әріптестерімен бірге плазмидалық жалаң ДНҚ-ң жасушаға ену қабілеттілігі болатыны туралы сенімді дәлелдер келтірді. Осыған орай, вирустық векторларды пайдаланбай-ақ жануарлар организміне гендерді енгізуге болатыны туралы сенімді дәлелдер келтірді. Осыған орай, вирустық векторларды пайдаланбай-ақжануарлар организміне гендерді енгізуге болатыны туралы зерттеулер ағымы бүгінге дейін үдемелі жүргізіліп келеді.

Иммундау мақсатында патоген антигендерінің дайын ақуыздық препаратын жасуша цитоплазмасына тікелей енгізуді іске асыру өте қиын, ал ДНҚ - жсуша ядросына еніп,патоген ақуызының жасушаішілік экспрессиясын іске қосады да,нәтижесінде МНЖ (МНС) I кешенімен пептидтердің презентациялануын және жасушалық иммундық жауаптың (СД8+) индуцирленуін қамтамасыз етеді.

Жаңа формадағы вакцинаның перспективтілігін дәлелдеу үшін жасушаға жалаң ДНҚ-ын тиісті орынға, жеткілікті дозада және көлемде жеткізу тәсілдерін жетілдіру үшін қосымша зерттеулер жүргізу керек болды.

ДНҚ-н қажетті көлемде енгізудің қиындықтарын жеңу үшін қарапайым физикалық стратегия үсынылды: алтыннан жасалған микробөлшектерге жапсырылған ДНҚ-н гендік зеңбіректердің көмегімен электропорациялау және иньекциялау.

Электр импульстарымен өндеу жолымен электропорациялау кезінде жасушалық мембраналарда уақытша қуыстар пайда болады. Бүл қуыстар плазмидалық ДНҚ-ның жасушаға тиімді өтіп кетуіне мүмкіндік береді. Сондықтан патоген ақуыздарының экспрессиялануын күшейтеді, нәтижесінде вакцинаның потенциалын жақсартады.

Плазмидалық ДНҚ-ң өзі инертті матрица емес, ол белгілі реттіліктер қоршауындағы гипометилирленген СрО болуына байланысты туа біткен иммуни-титетті ынталандырады. Сондықтан плазмида цитокиндерінің (мысалы ІЬ-6, ІЬ-12, ісік некрозының б-факторы, г- және б-интерферон) көбеюін және ТҺ-1 жасушалардың басым болуымен СБ4+Т-жасушалық жауаптың поляризация-лануын қоздырады.ДНҚ-вакциналар әртүрлі вирустардың, бактериялардың паразитгердің, қатерлі ісіктердің ақуызда- рына қарсы антиденелер түзілуін қоздырады.ДНҚ- вакцинаның артықшылығына шырышты қабаттың жүйелі иммундық жауабын қосымша индуцирлеу мүмкіндігі жатады. Плазмидалық жолақ ДНҚ-н бүлшық етке гендік зеңбірекгің (пушканың) көмегімен енгізу секрециялық мукозды І§А-ның әлсіз ондірілуін туғызады. Катиондық липидтермен немесе монофосфо-риленген А липидпен комплексті түрде инъекциялау, микробөлшектеп капсулалау, микроагрегирлеу тәсілдерін қолданып бұлшықет іш«не, оральді және интраназальды жолмен енгізгенде плазмидалық ДНҚ-ның шырышты қабатгарда едәуір деңгейде секрециялық І§ А өндіру қабілеттілігінің артатынын көрсетті.

ЦНҚ-вакцинациялар бойынша клиникалыц мәлеметтер:

• вакцинаны организм жақсы қабылдайды;

• қауіпсіз-иесінің геномына интеграцияланбайды; аутоиммунды емес, иммунды толеранттылық туғызбайды;

• пациенттердің бәрінде (соның ішінде АИВ-инфекция жұқтырғанда) гуморальдық, жасушалық (соның ішінде Т-хелперлік) иммундық жауап қалыптасады.

Мукозальдық вакциналар. Соңғы кезде асқазан-ішек, тыныс алу, несеп-жыныс жолдары немесе кнъюктива арқылы иньекциясыз енгізуге болатын вакциналар шығаруға үлкен көңіл бөлініп отыр.Оларды мукозальдық вакциналар деп атайды. Мукозальды жүйенің ауданы 400м² -ден көп, және де кейбір параметрлері бойынша лимфоидты жүйенің ерекше айырмашылықтары бар: мукозальды жүйенің лимфоидты тіндерінің массасы тимус, сүйек кемігі, көкбауыр және лимфа түйіндерінің масасынан (бәрін бірге алғандағы) едәуір жоғары; организмнің қартаю процесі барысында мукозальды және лимфоидты тіндердің функкциясы әлсіремейді. Патогендерден қорғайтын мукозальдық факторларға жасушалық тосқауылдар, шырышты қабаттарда орналасқан иммундық жүйенің арнайы жасушалары (СБ-4 лимфоциттер, антиген спецификалық СО-8 лимфоциттер), секрециялық А иммунды глобулиндер жатады. Мукозальды вакциналар организмге енгізу жолы бойынша пероральды (оральды, әнтеральды), интра- назальды, интравагиналды, және перректальды деп бөледі. Мұндай препараттар антигенді керекті мөлшерде тиісті ағзаға жеткізуді қамтамасыз етуі, оны деструктивті процестерден сақтауы, енгізген жерде антиген үзақ уақыт болуына жағдай жасауы керек. Қазіргі кезде мукозальды вакциналарды егу тәсілі екі бағытта дамып келеді: интраназальды және пероральды иммундау.

Вакцинаны парентеральды жолмен енгізуге қарағанда интраназальды мукозальды тәсілмен иммундаудың артықшылығы бар. Мұрын қуысына енгізу жеңіл және ол жер васкуляризацияланған, көгітеген бүрлері (ворсинки) адсорбциялық үрдіс үшін үлкен беткейлік аудан болып табылады. Интраназальды иммундаудан кейін жергілікті әрі жүйелі иммунитет қалыптасуы байқалады. Интраназальды тәсілмен вакцина егу тұрғындардың үлкен тобын иммундауға қолайлы, қымбат емес және пациенттер үшін өте ыңғайлы. Оральды-энтеральды әдіспен вакцина егудін кейбір кемшіліктері бар.

Жасушалық вакиналар. Дендритті жасушалар (ДЖ) антигенпрезенттеуші жасуша ретінде адаптациялық иммунды жауапты индуцирлейді; үйлестіреді және реттейді. Сндықтан оларды жасушалық вакцина алу үшін пайдалану табиғи үрдіс болып табылады.Пациенттерден дендритгі жасушаларды бөліп алып, оларды спецификалық антигенмен жүктемелеу вирустардың иммундық жауаптың әсерінен құтылып кетуін бейтараптаумен қатар, мақсатты түрде тиісті антигендерге қарсы антиденелер түзілуін қамтамасыз етеді. Дендритгі жасушаларды вакцина ретінде пайдаланудың біраз қолайлы факторлары бар: олардың типшелерінің көп болуы; әртүрлі иммунды жолдары, екіншілік иммунды ағзаларда орналасуы, жетілу үрдісін реттеу мүмкіндігі; антигенмен жүктемеленген дендритті жасуша-ларды МНЖ (МНС) кластарының әрқайсысына немесе бәріне бірдей бағыттау мүмкіндігі.

Жегілген дендритті жасушаларды көбейтіп алуды моноциттерде жүргізуге болады. Ол үшін гранулоцитті - макрофагальды колониясын стимулдеуші фактор және ИЛ(ІЬ)-4 жағдайда және қосымша факгорларды енгізу арқылы бірнеше күн бойы дақылдандыру керек. Дендритті жасущаларды қаннан алуға болады, олар миелоидты және лимфоидты субпопуляциялардың өндірілу көзі болып табылады. Қанда олардың саны аз болғанымен,вакцинациялау мақсатында қолдануға жеткілікті. Дендритті жасушаларды антигенмен жүктемелеу жасушалар беткейіндегі МНЖ I және МНЖ II -мен тікелей байланысуы үшін көбіне оларды пептидтермен бірге инкубациялау жолымен атқарылады. Альтернативті тәсіл ретінде дендритті жасушаларға рекомбинантты вирустық ақуыздарды, рекомбинантты вирустарды, ДНҚ- вакциналарды енгізу қолданылады. Жасушалық вакциналарды организмге енгізу әртүрлі жолмен атқарылады. Әрине, жасушалық вакциналар жаппай қолдану үшін емес, жеке адамдарды емдеуге арналған, және де жасушаларды дақылдандыру үшін арнайы жабдықталған зертхана болуы тиіс

.Кесте 13.

Жаңа буындық вакциналардың жалпы сипаттамасы

Вакцина 1	Артықшылықтары 2	Кемшіліктері 3
Пептидтер	Жабайы пептидтерден	Спецификалық эпитоптар
	тайырмашылығы бар эпитоптарға	туралы білімді кажет етеді.
	иммундық жауапты шектеуге	МНЖ тиісті типтеріне
	болдды.	байланысш
	Эпитоптарды шектеуге болады	иммуногенділігі шекгеген.
	Жеңілсинтезделеді, стабильді	Адьюванттармен бірге енгізуді
	Қүрамьш көбейтіп, комбинирлеуге	қажет етеді.
	болады.
Рекомбинантты	Гендік инженерия әдістері жақсы	Трансляцияланудан кейінгі
ақуыздар	қамтьцған	Ақуыздардын
	Сгабильді	модификациясы табиғи варианттарына сәйкес келмейді
Плазмидалық (жапаң)	Максаттағы бағытына	Гендік анитигендерді дәл
днқ	конструкциялау мүмкіндігі.	білуді қажет етеді.
	Алуы жвңіл, ситабильді.	Тиімділігі төмен (әлсіз).
	Организмгетікелей немесе	Иммундық жауапгың ТҺ2
	арнайы жабдықпен енгізуге	типіне ығысу кдуіпі бар.
	болады.
Вирустык векторлар	Әр түрлі антигендерді және	Векгорльщ вирус
	иммунды стимулдеуші	Антигендерінің
	молекулалармен және	доминанттык көрініс беруі.
	циптокиндермен косатын	Векгорлық вируска ізашарлык
	экспрессиялау мүмкіндігі.	иммунитент кажеттілігі.
	Әр түрлі вирустық вениторларда	«Тірі» векторлық вирустардьщ
	пайдалану мүмкіндігі.	дышгылық керініс беру
	Кейбір вениторгаар үшін	қаупі.
	жасушалық иммундық
	жауаптьщ сипаты белгілі.
Модифицирленген ДЖ	ДЖ-ің әртүрлі тапгерін және	Жасушаларды зақымдандыру
	әртүрлі жоддармен	қажеттілігі.
	миграциялануын пайдалану.	Багасының кымбат болуы.
	Үлкен көлемде ДЖ-ті көбейту	Антигеннің әрбір типі үшін
	мүмкіндігі.	опитимальды жағдай жасау
	Антигендердің белгілі және	кажеттілігі.
	сипаттамасыз белу	Толеризациялау мүмкіндігі.
	мүмкіндігі.	Акырғы өнімді стандаргтау
	Жетілген ДЖ-ті антигендердің	критериіні ң болмауы.
	әртүрлі типтерімен
	жүктемелеу (загрузка)
	мүмкіндігі.

Вирустарға қарағанда қатерлі ісіктердің иммунды жауаптан құтылып кету мүмкіндігі әлде қайда күрделі болатындығына байланысты, онкологияда пациентгі адресті спецификалық иммундық тәсілмен емдеу үшін жасушалық вакциналарды қолдануды кеңінен дамыту ерекше орын алады

Жасушалық вакциналарды қолданудың қызығушылық тудыратын басқа бағыты - аутоиммунды ауруларды емдеу үшін және трансплантация кезінде Т- реттеуші жасушаларды пайдалану болып табылады.

Соңғы жылдары медициналық тәжірибиеде жетілдірілген жаңа буынды вакциналар қолданыла бастады. Бүл вакциналардың өзіне тән артықшылықтары және кемшіліктері бар (13.5-кесте).

■і

Вакцинамен алдын-алудың қауіпсіздігі

Вакцинация кезінде қолайсыз жағдайлар пайда болуы ықтимал. Олар келесі жағдайлармен байланысты:

Вакцинаны ондірістік жағдайда дайындау кезіндегі олқылықтармен.

Вакцинаның өзімен және немесе оның микроорганизммен өзара әсерлесу ерекшеліктермен.

Вакцина егу ережесінің бұзылуымен және немесе қолдану нұсқауын орындамаумен.

Егу жүргізу кезінде қосымша (ілеспе) патологиялық процестермен қатар келуі.

Медициналық иммундыбиологтялық препараттарды- қолдану негізінде болуы мүмкін жағымсыз әсерлерді (эффекті) шартты түрде үш топқа бөледі: А-препаранттың өзінің әсерімен байланысты; В- препаратқа әрбір жеке түлғаның реакциясымен байланысты; С-«статистикалық» деп аталатындармен байланысты.

А-типті жағымсыз әсерлер - препараттардың өзінің нағз қолайсыз (жанама) әсер етуі. Олар дозаға байланысты, біраз уақыттан кейін пайда болады, сондықтан клиникалық сынақтау кезінде анықгалмайды.В- типті жағымсыз әсер ету (пациенттің жеке басына тән реакция) әдетте кенеттен басталып, жылдам және ауыртүрде өтеді. Оған нағыз және жалған аллергиялық реакциялар жатады. С-типті жағымсыз реакциялар- ол «статистикалық эффектілер» жағымсыз жанама әсерлердің жиілігін статистикалық әдістермен багалауды пайдаланған кезде анықталады.

Вакцина егуден кейінгі кезенде байқалатын жанама әсерлер.

Жергілікті реакциялар:

Енгізген жерде абсцесс пайда болу (бактериалық,стерильді).

Лимфаденит(соның ішінде іріңді қабыну).

Жергілікті ауыр реакция (буыннан тыс жердің ісінуі, 3 күннен артық уақыт терінің қызаруы, ауыру байқалу,ауруханаға жатқызу қажеттілік туындауы).

ОЖЖ (ЦНС) жагынан пайда болатын жанама реакциялар:

Жедел солғын салдану (паралич): жедел солғын сал болу (алы, бәрі соның ішінде вакцинды- ассоциацияланған полиомиелит, Гейнс-Барр синдромы(бет нервінің оқшауланған салдану болуынан басқалары).

Энцефалопатия (6 сағат ішінде айқын есінен танумен қабаттасатын тыры-сулар және \ немесе 1 тәулік және одан да артық уақытта байқалатын мінез-қүлқының өзгеруі).

Энцефалит (вакцинациядан кейін 1 -4 апта уақыттан кейін пайда болған өзгерістер -энцефалопатия кезіндегідей, және жүлын сүйықтығында -пиноцитоз және немесе вирус табылуы).

Менингит.

Тырысулар (ошақтық белгілері жоқ-фибрильді және фибрильсіз).

Басқа жанама реакциялар:

Аллергиялық реакциялар (анафилактикалық естен тану, анафилаксикалық реакциялар- ларингоспазм, ангионевротикалық ісіну, есекжем,теріде бөртпе пайда болу).

Артралгиялар (персистирлеуші, транзиторлы).

Жайылмалы (генерализованная) БЦЖ - инфекция.

Дене қызбасы (жеңіл- 38,5°С-ке дейін, ауыр -40°С дейін және гипертроксия-40°С жоғары).

Коллапс(кенеттен бозару, бүлшық ет атониясы, есінен тану-1 күн ).

Ґзақ уақыт жылау (3 сағаттан астам).

Остеит/остеомиелит: БЦЖ-дан соң, 6-16 сағаттан кейін.

Токсикалық шок синдромы (бірнеше сағатган кейін басталып 24-48 сағаттан кейін өліммен аяқталуы).

Сепсис.

Вакцинадан кейін 4 сағат ішінде байқалатын басқа жанама реакциялар (соның ішінде ешқандай себепсіз өліммен аяқталатын жағдайлар).

Диагностикалық препараттар. Иммундық жүйенің жұмысының өзгеруімен байланысты туынд жұқпалы және жұқпалы емес аурулар кезінде, нммундық дәрежені бағалау үшін медицинада кө диагностикалық препараттар мен жүйелер табылып, тәжірибеде қолданылды. Олардың әсер етуі механизі іп уііго және іп уіуо сынақтары арқылы ашылған жасушалық және гуморалдық реакцияларға негізделге

Рекциялар кешені әртүрлі және оған кіретіндері төменгідей:

спецификалық табиғи антиген, немесе рекобинантты ақузыдар, спецификалық пептидтер жә моноклоналды антиденелрге негізделген антиген-антидене реакциялары;

амплификация мен молекулалық гибридизацияға негізіделген генетикалық титрлеу;

иммундыкомпетентті жасушалардың сан-сапасын анықтайтын жасушалық реакциялар; табиғи төзімділіктің факторларын анықтау (компелемент, интерферон, лизоцим, т.б.);

иммунитетті реттеуге қатынасатын иммундыцитокиндер мен басқа биологиялық белсенді затгар анықтау;

тері сынамасы және реакциялар, мысалы, аллергиялық.

Реакцияларды жүргізу техникасы және оған қажетті саймандардың саны өте көп: қарапай пробиркадан бастап автоматгалған, компьютерленген жүйелермен аяқталады.

Кейінгі уақытта биосенсорлық тест-жүйелер жемісті дамып келе жатыр. Олардың жүмыс і принципі - детекторлар арқылы физикалық (опалесценция, агглютинация т.б.) және химиялық ( өнімдер мен қосындылардың пайда болуы) арнайы иммунды реакциялар жүрген кезде пайда болат көрністерді тіркеу.

Аллергиялық, иммунологиялық және қатерлі ісік процестерінің, органды ауыстыру жүмыстарыны диагнозын қою үшін жүздеген препараттар мен жүйелер табылып жасалған.

Иммунологиялық прициптерге негізделіп жасалған диагностикалық препараттардың сезімталдьг спецификалығы және мәліметтілігі басқа сынақатарға қарағанды өте жоғары. Моноклоналдық антиден лерді, тазартылған және арнайы антигендерді қолдану аталған реакциялардың сапасын одан жоғарылатты

.II БӨЛІМ. ЖАЛПЫ МИКРОБИОЛОГИЯ

14 - ТАРАУ. ЖЕКЕ БАКТЕРИОЛОГИЯ