8.1.5. Иммундық жүйеніц іс атқаруыныц негізгі принциптері

мен механизмі

Иммундық жүйе организмді антигендерден арнайы түрде қорғау ісін атқарады. Ол лимфоидтық тіннен тұрады. Өзінің іс атқаратын факторларының (иммундыреагенттер) кірісуі жасушалық және де гуморалдық реакциялар жүру арқылы антигенді бейтараптап, залалсызданды ағзадан тыс шығарады. Иммундық жүйенің антигендерді заладансыздандыру ісі бейспецифик факторлармен толықтырылып, ағзаны қандайда болмасын бөгде затгардан қорғайды.

Бейспецифиқалық резистейттік факгорлары мен иммунитетгің спецификалық факторларының ' 8.3-кестеде келтірілген.

Ағзаның бейспецификалық төзімділігін қамтамасыз ететін факторлар: а) бөгде заттардың і енуіне бөгет болатын механикалық кедергілер (тері, тыныс жолының және ас қорыту жүйелері шырышты қабығы, тыныс алу жолының желпілдегіш эпителиі және шырышы); б) антигендердің лысын бүзушы физикалық-химиялық кедергілер (ферменттер, ортаның рН-ы, органикалық қыш т.б.) в) қорғаныстың арнайы факторларымен бірлесіп антигендерді бөгде заттар ретінде үс обырушы және қүрылысын бүзушы иммундыбиологиялық кедергілер (фагоциттер, комплем интерферон, қан үйуын қолдаушылар, фибронектин).

Арнайы қорғанысты қамтамасыз ететін факторлар: антиденелер, иммундық фагоци^- лимфоциттердің цитотоксикалық әрекеті, гиперсезімталдықтың жедел (ЖГС), гиперсезімталды сезімталдықгың баяу түрі (БГС), толеранттық және иммунологиялық есте қалу

Кесте 8

Иммундық жүйе мен антигеннің өзара әсерлесу принциптері Антигеннің тегі	Кіріс қақпасы	Иммундық қоргау факторлары		Қорғау механи- зімі	Нәтижесі
		Тумысынан пайда болған	Жүре пайда болған
		Механикалық кедергі (тері,шырыш	Антидене түзу. Иммунды фагоци-	Бейбелсендіру. Күйретү.Антиген-	Гомеостазды қалпына
	Тері, шырышты
					келтіру. Им- мунологиялық
Экзогендік	қабық, АІШ,	Ты қабық). Физика-	тоз. Лимфоциттер-
Эндогендік					есте сақтаудьщ негізін
	Тынысалу,жыныс, зәр шығару	Химиялық кедергі	дің киллерлік
			ісі.
		(ферменттер, рН)	ДГС. БГС.Толера-		құру- Толерантықты
	жолдары, қан, сөл.
		Биологиялық кедер	нттық. Иммуноло-		қүру- Аллергия:
		гі (фагоцитоз, комплемент	гиялы есте қалу.		ны калыптастыру.
		т.б.)

Егер антигендер бейспецификалық бірінші қорғаныс факгорлар кезеңінен өтіп кетсе онда іс екінші шептегі спецификалық факторлар кіріседі, яғни екі шеп қоян-қолтық тығыз байланыста іс атқара Сонымен қатар, антигендерді заласыздандыру үшін қорғаныс факторларының барлығының қатынас міндетті емес. Бірақ, ағзаны антигендерден қорғау жолында көбінесе иммунитеттің спецификалықжә бейспецификалық реакциялары бірлесіп жүреді.

________________________________________________________________________________189

Иммундыглобулиндер (спецификалық, рецепторлық, табиғи), фагоциттер (табиғи, иммунды), киллерлік іс атқаратын цитотоксиқалық лимфоциттер, антигеннің құрылысын бұзатын ферменттер (лизоцим және т.б.), комплемент, қан сарсуының қорғаушы ақуыздары (пропердин, беттализин, фибронектин т.б.), иммундыцитокиндер (интерлейкиндер, интерферондар, тимустың пептидтері, миелопептидтер т.б. факторлар), иммундыжауапты жасушалардың рецепторлары, МНС-тың (ағылшын - Маіп НізІосотраІіЬіІіІу Сотріех, гистосәйкестіктің басты комплексі) антигендері иммундық жүйеде қорғаныс ісін атқаратын басты биорецепторлар болып табылады.

Иммунитет процесінің механизімін сызбанұсқа ретінде қарасақ, ол өзін-өзі бағдарлайтын, рет- ретіменжүретін, антигендерді тысқа шығарып, дербестікті сақгап, тұрақтылықты қайта құруға бағытгалған іс-әрекеті болып табьшады.

Иммундық жүйе жұмысының басталуына антигеннің ағзаға әртүрлі жолмен сырттан енуі, немесе оның ағза ішінде құрылуы себепкер болады. Содан кейін ең алғашында антигеннің бөгде екені дәледенеді: бірінші- фагоцитоз арқылы бейспецификалықгы анықгау, одан кейін Т-лимфоциттермен спецификалықты тану. Келесі кезең - ағзаның барлық спецификалық және бейспецификалық қорғаныс факторларын іске қосу. Ол процесс антигенің табиғатына және сипаттарына, сонымен қатар антигеннің ағзаға патогендік әсер ету дәрежесіне байланысты. Осы процестердің нәтижесі ретінде антиген күйретіліп, бейтараптанып организмнен тыс шығарылады. Кейбір жағдайда антигенмен кездескеннен кейін, организмде сол антигенге сезімталсыздық және шыдамдылық пайда болады. Қолайлы нәтиже кезінде иммундық процесс организмнің гомеостазын қалпына келтіріп, ұзақ уақытқа дейін организмде сол антигенге қарсы иммуни- тетгі сақтап, ол антиген туралы мәліметті иммундық есте қалдырылып, төзімділік тудырады. Сонымен қатар, жағымсыз жанама көрініс ретінде сол антигенге қарсы көтеріңкі, не жоғарлатылған сезімталдық (аллергия) пайда болуы мүмкін.