14.8.2.3. Иксод кене боррелиозы - Лайм ауруының тобындағы аурулар

Синоннмі: лайм - боррелиоз, Лайм ауруы.Иксод кене боррелиозы трансмиссивті табиғи ошақты , Воггеііа туыстастығының спирохеталары тудырады. Кене арқылы тасымалданады. Ьуше қаласында - тың Коннектикут штаты) 1975 жылы А. Зіееге деген ғалым-жасөспірімдердің ревматоидтық нің бұрқетпесін анықгау барысында иксод кенесі мен ол шаққаннан кейін дамитын аурудың арасында ыстың бар екендігін анықтады. Жаңа инфекция нозологиялық түр ретінде Лайм ауруы деген атауға ы (бұрқетпенің болған жеріне байланысты). Бірақ қоздырғыштың өзін 1981 жьшы V/. Виг§с1оііег : А. ВоигЬог атты ғалымдар (АҚШ, Нью - Йорк штаты) Іхосіез ёаттіпі кенесінің ішегінен тапты. 1984 [ спирохетаны К.8. Іоһпзоп және т.б. толық сипаттады. Таксономиясы

Тщымдастыгы: Зрігосһаеіасеае Туыстастыгы: Воггеііа Түрі: Воггеііа Ьиг§с1огІегі

Морфологиясы мен дақылдандырылуы. Ірі спирохеталар (0,2 х 10 - 30 мкм.), грамша теріс гады, анилинді бояулармен жақсы боялады, 7-11 периплазмалық талшықтары бар. Баяу айналып иады. Боррелиялар хемоорганотрофтылар, микроаэрофилдер. Іп уііго Воггеііа Ьиг§<іогіегі қоректік ға өте талғамды, арнайы альбуминмен, өгіздің немесе қоянның плазмасымен, амин қышқьшдармен, линдермен, және басқа да заттармен байытылған ортада өсіріледі. Оптималды өсу температурасы 32 7 °С, 5 апта бойы өседі.

Аитигендік және патогенділік қасиеттері. Боррелияларға тән сыртқы мембранасының антигені -порин, оны синтездейтін ферменттер, әр тұрлі липопротеидтер. Негізгі ақуыздары - беткейлік (ОзрА, В, ОзрС,ОзрҒ және т.б.), жалпы 30 - дан астам ақуыздары анықталған. Олар спецификалық (флаггелин қарсы антидене түзіледі) және бейспецификалық ақуыздар. Ақуыздардың синтезделуі көбінесе змидалық гендермен бақыланады. Негізгі патогендік факторы - адгезиндер. Резистенттілігі басқа боррелияларға үқсас. - 70 - 90°С температурада тіршілігін сақтайды. Эпидемиологиясы. Лайм ауруының тобындағы аурулар табиғи - ошақты зооноздарға жатады. ггеііа - ның табиғи резервуары жылы қанды омыртқалылар (кеміргіштер, бұғылар, құстар және т.б.), ңымен бірге иттерге, жылқыларға, ірі қара мүйізді малдарға жұғатыны анықталған. Қоздырғыш Іхосіез шпіпі және т.б. кенелер арқылы таралады. Қоздырғыш кененің сілекейі арқылы, қанды сорған кезде -ады.

Ауру көбінесе Солтүстүк Америкада, әсіресе АҚШ - та, Солтүстік Афри-кады, Европада, Евразияда, *ияда тіркелген. Ресейде ауру кобінесе орманды аймақтарды қамтиды.

Патогенезі мен клиникалық көріністері. Иксодтық кенелік боррелиоздың патогензі нашар -ртгелген. Клиникалық көріністері ауқымдылығымен сипатта-лады. Зақымдалатыны тері, тірек - қимыл тіараты, нерв, жүрек - қан тамыр жүйесі, бауыр, көк бауыр, көз және басқа ағзалар. Рецидиві дамуы умкін, себебі қоздырғыш организмде ұзақ уақыт сақталады. Жасырын кезеңі 3 - тен 32 күнге дейін. 'оздырғыш кененің сілекейі арқылы теріге енген соң, сол жерде терілік спецификалық антиденелер және - жасушалары жиналып, жасушалық иммундық жауап туғызады. Спецификалық І§М, сарысулық І§М көбеюіне ықпал жасап, ревматоидтық факторлар пайда болады. ОЖЖ зақымдалғанда І§М және І§0 түзіледі. Бірақ максималды жасушалық иммунитет аурудың соңғы кезеңінде (әсіресе лайм - боррелиозы кезінде) қалыптасады. Емдеуден соң жазылған кезде антиденелердің мөлшері қалыпты жағдайға дейін төмендейді. Соңғы кезеңде антиген - антидене кешені буындар мен тіндерде орын алады. Зақымданған тіндер жасушалық иммунитеттің нейтрофилдері мен медиаторлары арқьшы инфильтрацияланады. Боррелия- ларды периваскулярлы, тіндерде, кейде жасуша ішінен де табуға болады. Боррелиялар аутоиммунды реакциялардың бастамасы болуы мүмкін, ол қоздырғыш болмағанда да анықталып отыруы мүмкін.

Науқастанушылықтың үш кезеңін ажыратады: I - кезең - жергілікті инфекция, кене шаққан орында I - 2 аптадан кейін пайда болады, 4-5 аптаға созылады. Науқастардың 80% жуығында үнемі көшіп отыратынэритема(диаметрі 1 - 20 см, кейде 60 см). 3-5 күннен кейін ол айналасы қоршалған папулатүрінде өзге~ ол негізгі симптоммен бірге басталуы да мүмкін, кейде оның басталуына себепші болады. Температур жоғарылайды (38 - 39°С), лимфа түйіндері үлғаяды, бас ауыруымен, қүсу, артралгия, миалгиямен бі жүретін интоксикация белгілері көрінеді. Бүл кезең 3 -7 күнге созылады. II - кезең - боррелиялар организмгетаралуы. 1 айдан бірнеше жылға дейін созылуы мүмкін. Қоздырғыш қан ағымынатамырлар/ арасындағы эндотелия жасушаларымен немесе тікелей эндотелий арқылы енеді. Бүл кезең неврологи және кардиологиялық бүзылыстармен қатар жүреді. Кей жағдайларда сероздық менингит, омыртқ* мойын," көкірек, бел аймағындағы жүйке талшықтарында бүзылыстар пайда болады. Жүректің жұмы бүзылады. Көзде және бездіктіндерде зақымдану болуы мүмкін.ІІІ- кезең - созылмалы түрі, кене шаққа кейін 2 айдан соң (кейде 2жылдан) дамиды. Арнайы ағзалар жүйесіндегі зақымданулар түрінде көрін (мысалы, полиартрит, білек және тізе буындарының артриттері), үзақтығы 8 күннен 3 айға дейін соз лады. Артриттер рецидивтік сипат алып, ол сүйектер мен буындардың деструкциясына әкеледі. Ке артерияларда тромбоз пайда болып, ол өлімге үшыратады. Терінің зақымдануы атрофиялық акродер лимфаденома, түйіншектік атрофиялық склеродермия түрінде көрінеді. Көз зақымданғанда кератит дами Науқастанушылықтың клиникалық коріністеріның кезеңдерге болінуі шартты болып табылад Науқастарда кейбір кезеңдері болмауы мүмкін, ал сирек жағдайда бірден III - кезең басталуы мүмкін.

Микробиологиялық диагиоз қою. Диагнозды зертханалық және эпидемиологиялық мәліметтер сүйене отырып қояды. Клиникалық көріністері бойынша стрептококты эризипелоидтардан, аллергиял дерматиттерден, фотодерматиттерден, коллагеноздардан және басқа аурулардан ажыратып алад Зертханалық диагноз қоюда микроскопиялық, бактериологиялық және серологиялық әдістерді қолдана Микроскопиялыц зеттеу әдістері. Боррелиялды қаннан, жүлын сүйықтығынан анықтауға мүмкін бермейді, себебі биоматериалдарда олардың мөл-шері өте аз болады. Қазіргі кезеде сүйек тіндерінен дайь далған препараттарды күмістендіру арқылы анықтау (У/аПһіп әдісі) тиімді болып отыр. Морфология бойынша Воггеііа ЬіігдсіогҒегі туыстастықтың басқа өкілдерінен еркшелене бермейді.

Бактериологиялыц зерттеу. Воггеііа Ьиг§<іогіегі -ді күрделі құрылымды сұйық қоректік ортада (Ь және т.б. орталар) дақылдандырады. Қоздырғышты идентификациялау үшін биохимиялық және моле лалық - генетикалық (сыртқы мембрана ақуыздарын есептеу үшін гелдік -электрофорез әдісі, гибридизациялау, ДНҚ рестрикциялалық талдау) әдістері қолданылады.

Жеделдетілген-диагностикалыц әдістер: иммунды химиялық, биохимиялық, молекулярлы биологиялық зерттеу. Иммунды химиялық зерттеу. Зақымданған тері аймағындағы немесе қоздырг жұққан кененің гемолимфасындағы биоптаттағы қоздырғыштыңантигенін ИФ әдіспен анықтауға бола Биохимиялық-молекулалыц зерттеу. Инфекция ошағынан алынған зерттеу материалын қозд ғыштың ДНҚ -н ПТР көмегімен анықтайды. Сәйкес молекулалар табылса болжамдау диагноз қоюға бол

Серологиялыц әдіс. Науқастың қанындагы антиденелерді анықтау үшін жанама ИФР және ИФ әдістерін қолданады.

Емдеу жәие алдыи алу шаралары. Тетрациклин (доклициклин, юнидокс), макролидтер (азитро- мицин, рокситромицин, кларитромицин), цефалоспорин, пеницилиндер және басқалары қолданылады. Емнің нәтижелігін 2 айдан кейін диагностикалық әдістерді пайдалана отырып анықтайды. Боррелиозбен ауырып жазылған адамдардың барлығын 1 жылдан артық мерзімге диспансерлік бақылауға алады.

Спецификалық профилактикалық шаралары табылмаған. Бейспецификалық шараларға кенелерден қорғану (репелленттер, қоғаушы киімдер, аяқ киім); тұрғындардың арасында жеке басының алдын алу шаралары жөнінде мәлімдемелер тарату; алғашқы белгілері байқалғанда кешікпей дәрігерге көрінулерін ескерту жатады.

14.8.3. Леитоспиралар. Леитоспироз

Лептоспироз - табиғи ошақты зоонозды жұқпалы ауру. Бұл аурудың бастапқы атаулары: Вейль ■ Васильев ауруы, су қызбасы, саз қызбасы, ит қызбасы, шошқа бағатындардың ауруы. Қазақстандажергілікті халық бұл ауруды «су безгегі» деп атайды.

Жеке нозологиялық ауру ретінде лептоспироз туралы алғашқы мәліметтер XIX ғасырдың соңында ■ - дәрігер Вейль (1886) және С.П. Боткиннің шәкірті - клиницист Н.П. Васильев (1889) бауырдың, "ектің ерекше ерекше зақымдалуымен, кок бауырдың ұлғаюымен, айқын геморрагиялық омдармен көрінетін жұқпалы сарғаюы туралы мәлімдеме жасағаннан кейін пайда болды. Бұл аурудың ш соған байланысты атаған. Қоздырғышы кеш анықталды. 1914 ж. бір уақытта Р. Инадо мен о(Жапония), Р. Ііпіепһиіһ, V/. Ғготт және олардан бөлек Н.НиЬепег, Н.КеіІег (Германия) қоздырғышты :қанынантапты, бірақәр қайсысы өзінше атады. 1907 жылыА.&ітрзоп қоздырғышты алғаш анықтап, "вріга іпІеггһо§ап8 деп атады, бірақ ол оны сары қызба қоздырғышы деп санады. «Ьеріозріга» деген астық атауын (гректің Іеріоз - жіңішке, зріга - иірім) Н. Мо§исһі (1917) ұсынған. Таксономиясы

Тщымдастыгы: Ьеріозрігасеае Туыстастыгы: Ьеріоаріга Турі: Ь. іп!еггһо§апз, Ь. віЯеха

астам серологиялык варианттары бар. Ьеріо^іга түыстастығы 2 топка бөлінеді; патогенді лептоспиралар (Ъеріозріга іпІеггһо§апз) - адамдардың және жануарлардың организмінде паразиттік тіршілік етеді; сапрофитті лептоспиралар - Ь. війеха, ашық су көздерінен бөлінген (1914ж. З.У/оІЬас). Дымқыл топырақта, сазды жерлерде мекендейтін галофилді лептоспиралар жылы қандыларға патогенді емес.

Морфологиясы. Лептоспиралар - ирекше пішінді бактериялар, үзындығы 7- 20 мкм, жуандыгы 0,1 0,15 мкм. Жас жасушалары қысқарақ, ал қартайғандары ұзарады (30 - 150 мкм). Лептоспиралардың ушалары спираль тәрізді иректелген, 12-18 алгашқы иірімі бір - біріне тығыздалған және екінші рет ен, ұштары ілмек тәрізді болып, «3» және «С» әріптерінің пішініне ұқсайды. Бірақ бір ілмекті немесе ексіз пішінділері де бар. Лептоспиралар спора, циста, капсула түзбейді. Сүйық қоректік ортада іімалы, иілмелі, коймалжың ортада толқынданып, винт немесе жылан тәрізді қозғалыс жасайды. 'птоспиралар көлденеңінен бөлініп көбейеді (7-12 сағ). Қоректік орталарда өте баяу өседі, басқа риялармен салыстырғанда 12 есе баяу жүреді. Оптималды өсу температурасы 28 - 30°С. Электронды роскопта олардың сыртқы қабығы, осьтік жіпшесі және цитоплазмалық цилиндрі көрінеді. опротеидтік қүрылымды сыртқы қабығы остік жіпше мен цитоплазмалық цилиндрді қоршайды. птоспираларды әдеттегі сәулелі микроскоппен бояусыз қарағанда көрінбейді, сондықтан оларды түнек ыщы микроскопты пайдаланып қарайды. Онда олар нәзік, белсенді қозғалатын күміс жіпшелерге [ керінеді. Бастапқы бүрамалары маржан моншаққа үқсайды. Лептоспиралар анилинді бояулармен ■іар боялады, оларды анықтау үшін күмістендіру әдісімен анықтайды. Лептоспиралардың жасушалары алау - қоңыр түс алып, жарық айдында жақсы көрінеді. Романовский - Гимзе әдісі бойынша госпиралар ашық қызғылт түске боялады. Патогенді және сапрофитті түрлері морфологиясы, трақүрлымы, тинкториалдық қасиеті, қозғалғыштығы мен кобеюі жағынан бір - бірінен ерекшеленбейді. Лептоспиралар хемоорганотрофтылар. Тыныс алуы бойынша - аэробтар, микроаэрофилдер. спираларды сарысулы, альбуминді немесе синтетикалық сүйық, жартылай сүйықжәне тығыз күрделі ымды қоректік орталарда дақылдандырады. Тығыз қоректік ортада лептоспиралар 3 түрлі болып өседі: бетінде, агар тереңдігіне еніп, агар түбіне дейін. Сондықтан колониялардың морфологиясы әр түрлі ады. Ал сүйық және жартылай сүйық қоректік орталарда орта бетінде күреңкі сақина тәріздес өсінді еді. Биохимиялық қасиеттері толық зертгелмеген. Патогенді лептоспираларда каталаза, пероксидаза, охромды энзимдер, аминопептидазалар, дегидрогеназалар және басқа да метоболиз процесіне қатысатын -рментгер анықталған. Сонымен бірге аггрессиялық ферментгер (гиалуронидаза, липаза, фибринолизин, азмокоагулаза, гемолизин, ДНКаза, эстераза, уреаза) анықталған, олар макроорганизмге енуге мектеседі.

Антигендік қасиеті. Лептоспиралардың күрделі антигендік қүрлымы бар. Ьеріозріга лстастығындағы окілдердің ішінен 200 серологиялық вариантын ажыратады, олар 25-тен астам рологиялық топтарға бірігеді. Туыстастықтың спецификалық қасиетіне полисахаридті фибриллярлы

антиген жатады (КБР көмегімен анықталады), топқа және варианттқа қатысын сәйкесінше қабықп ақуыздары мен липопротеинді антигендермен агглютинациялық реакция арқылы анықтайд (агглютиногендері, преципитиногендері, комплемент байланыстырушы антигендері, гемагглютиногендері Лептоспиралардың таксономиялық критерийі - олардың антигендігі бойынша анықталады. Негізгі таксо

• серовар.

Патогенділік факторлары. Лептоспираның патогенді қасиеті келесідей: инвазивтілігі ме қоймалжың ортада қарсы қозгалу қабілеті (вискотаксис) - бұл қасиеті лептоспиралардың жогар" қозғалғыштығымен, гиалуронидаза, фибринолизин және т.б. факторлармен шырышты қабықтан өту көмектесуімен байланысты; экзотоксин өнімдерін түзеді - гемолизин, липаза, ДНКаза және басқа да уг өнімдер жасушаның бұзылуына әкеледі; липополисахаридтті табиғатты эндотоксиннің болуы - пирогенд' некрозды, летальді әсер көрсетеді.

Қалыпты және иммунды сарысулардың, комплементтің, фагоцитоздың бактериоцидті белсенділіктеріне тұрақтылық қасиетке ие бола отырып, макроорганизмде ұзақ сақгалады.

Тәжірибелік жануарлардың ішінде жаңа бөлінген штамдарға сезімталы алтын түсті атжалман (6-8 апталық), жас теңіз шошқалары, қоянның көжектері. Тәжірибелік жағдайда патогенді лептоспирала^- вируленттілік қасиеттерін тез жояды.

Резистенттілігі. Лептоспира жоғары температурада, дезинфекциялық заттардың (сулема, лизол, хлорамин, карбол қышқылы және т.б.) әсерінен тез жойылады, бірақ төменгі темпертураға жеткілікті дәрежеде түрақты. Табиғи су қоймаларында 5-10 күн, топырақта 270 күнге дейін өмір сүреді. Қышқыл және сілтілі ортада тез жойылады.Төмен температурада ұзақ сақталады, яғни - 70°С температурада олардьщ вируленттілігі мен тіршілікке қабілеттілігі 7 жылға және одан да ұзақ уақытқа сақталуы мүмкін.Олар,; мұздатылып, ерітіліп, қайта мұздатылу процесін 6 ретке дейін қайталағанға дейін сақгала алады .Тағамдарда бірнеше күнге дейін сақталады.

Пенициллин, тетрациклин, стрептомицин тобындағы антибиотиктер оларды олтіреді. Неомицин, рифампицин, амфотерицин В және басқа антибиотиктер олардың белсенділігін жоя алмайды.

Эпидемиологиясы. Лептоспироз - кең тараған зооноз, барлық жерде кездеседі. Лептоспироздың табиғи ошақтары - көбіне орман, өзен жағалауы, батпақты жерлерде кездеседі. Инфекция көзі жабайы жануарлар - кеміргіштер, түлкі т.б. болып келеді. Жануарлар зәрі суга түсіп, топырақ және өсімдіктерді залалдайды. Аурушылдық қатаң мерзімдікпен сипатталады (маусым - қыркүйекте), бұл ауылшаруашылық жұмыстарымен (пішен орғанда), сонымен қатар саңырауқүлақ, жидек жинаумен, аңға шығумен, балық аулаумен байланысты. Ауылды жерлерде инфекцияның көзі үй жануарлары болуы мүмкін: доңыз, ірі қара мал, иттер. Тағамдық жол арқылы да жұғуы мүмкін, мысалы сүт пайдаланғанда, ауру малдарды қарау кезінде қарым-қатынас-тұрмыстық жолмен таралуы мүмкін. Дегенмен, инфекцияның негізгі таралу жолы

• су арқылы. Ауылдық жерлерде ауру жануарлардың зәрімен ластанған су қоймаларында шомылған адамдардар арасында күрт көбеюі жиі кездеседі. Лептоспироз ауруы егеуқұйрықтар кобейге портгы қалаларда шығуы мүмкін.

Патогенезі. Инфекцияның ену қақпасы - ауыз қуысының, ас қорыту жолдарының шырышты қабаты, көз, мүрын, зақымданған тері. Енген жерде қабыну аймағы байқалмайды. Лептоспиралар лимфатикалық жолмен таралады, қанға өтеді (лептоспиремия, токсемия) және қан ағынымен организмде таралып эртүрлі ағзаларға (бауыр, бүйрек, өкпе т.б.) түседі. Ағзаларда микроорганизмдер қарқынды көбейіп қайтадан қанға түседі. Қоздырғыштың және оның токсиндерінің әсер етуі нәтижесінде қан капиллярларының қабырғасы зақымдалады және әртүрлі ағзалар мен тіндерде қан құйылу байқалады. Көп зақымдалатын ағзалар - бауыр, бүйрек, бүйрек үсті безі, жүрек және бүлшық ет.

Клиникалық көріністері. Лептоспиралар жұлынға енуге қабілетті, науқастанушылықтың 7-15 күні менингеалды көріністер байқалады.

Науқастанушылықтың симптоматикасы мен ауырлыгы қоздырғыштың сероварына, қоздырғыштьщ вируленттілік жағдайына, макроорганизмнің жағдайына, жұғу жолдары мен механизміне байланысты. Жасырын кезеңі 7-10 күнге, ауру 5-6 аптаға дейін созылады. Ауру жедел басталады, дене темперагурасы^чжоғарылайды, бас ауруы, бұлшықет ауруы әсіресе балтыр етінің ауырсынуы байқалады. Ағзалардың >іна байланысты олардың белғілері пайда болады: бүйреьсгік жетіспеушілік, сарғаю және тағы ры. Толқын тәрізді қызба тән. Лептоспироздың клиникалық түрлері әртүрлі - жеңілден өлімге етін ауыр түріне дейін. Кеш асқыну фазасында көздің зақымдануы, пиелит, менингоэнцефалитгің ; көріністері де байқалады. (мунитеті. Иммунитеті үзақ, қарқынды, дегенмен қатаң серологиялық вариантты спецификалық. «птада стерилсіз иммунитет қалыптасады. Қанда антиденелер көп жиналады. Бүйректе қоздырғыш пып, несеппен үзақ уақыт бөлінеді (40 күн және одан да артық). Иммунитет біртіндеп күшейіп, ца қоздырғыштан толық айығады (науқастанушьшықтың 5- 6 аптасында). Мнкробнолоғиялық диагноз қою. Негізгі зерттеу әдістері: микроскопиялық; бактериологиялық; -гиялық; ПТР.

' Микроскопиялыц зерттеу. Зерттеу материалы ретінде аурудың бірінші аптасында қан, кейінірек >іи-жүлын сүйықтығын алады. Бактериоскопиялық әдісте түнек айдынды микроскопта қарау тады, бүл әдістің сезімталдығы мен спецификалығы томен деңгейде. Спирохеталар анилиндік ііен нашар боялады, сондықтан ДДҐ үсынған келесі әдістерді қолданады: күміспен импрегнациялау, г пероксидазалы бояу, қоянныңжәне тышқанның моноклоналды флюоресцирлеуші антиденелерін ,іп қоятын ИФР.

Бактериялогиялық әдіс: аурудың алғашқы күндерінде қаннан, аурудың 2-3 аптасында зәр мен ми- сүйықтығынан таза дақылдарын бөлу. Сарысуы бар қоректік орталарда, фосфатты - сарысулы ! 28-30°С өсіреді. Зерттеу материалын науқастың төсек орнында жатқызып алады, 3- 5 пробиркаға , бетіне вазелин майын құяды, 2 ай бойы өсіреді. Лептоспиралар өскенде қорекгік орта мөлдір болып пады, сондықтан әр 5- 6 күн сайын түнек айдынды микроскопта қарау үшін препарат дайындап, п отырады. Таза дақылдың морфологиялық, дақылдық, қозғалғыштық, антигендік қасиеттерін і диагноз қойылады.

Биосынама. Теңіз шошқаларына, көжектерге, алтын түсті хомяктарға қүрсақ астына жұқгырады. ай бойы бақылайды. Жануар өлгенде қаннан, зәрден, өлексе ағзаларының материалынан жағынды цап, түнек айдынды микрос-копта қарап, таза дақыл алу үшін қоректік орталарға себеді. Жеделдетілген зерттеу әдістері. Биохимиялық және молекулалық - биологиялық зерттеулер ізіледі. Инфекция анықгалған ошақтан қоздырғыштың ДНҚ анықтау үшін ПТР қолданады. Серологиялық әдіс. Науқастың қанынан антиденелерді науқастанушылықтың 1 аптасының соңында і болады. Ол үшін КБР, микроагглютинация реакциясы және лизис реакциясы науқастың сарысуы н стандартты микроорганизмдердің жиынтығымен қойылады.

Емдеуі. Көбінесе антибиотиктер (пенициллин, тетрациклин топтары) және лептоспирозға қарсы погиялық иммундыглобулин қолданылады. Ауыр жағдайда кортикостероидтар, витаминдер кешені, ек - қан тамыр жүйесіне әсер ететін препараттар қолданьшады. Басқа мамандардың кеңесінен өту

Алдын алуы. Бейспецификалық сақгандыру бірқатар ережелерден тұрады: қайнатылмаған суды цануға, жуынуға, мал 'су ішетін жерде суға түсуге болмайды. Эпидемиялық көрсеткіш бойынша ецификалық алдын алу ретінде көп кездесетін серологиялық варианттардан тұратын өлі вакцина цанылады.