14.8.2.2. Эндемиялық қайталама сүзек (кенелік қайталама сүзек, аргас кене боррелиозы)

Синонимі: кенелі қайталама сүзек, кенелі реккуренс, кенелі қайталамалы қызба, кенелі спирохетоз, аушылар ауруы.

Эндемиялық қайталама сүзек - зоонозды габиғи-ошақты ауру, тропикалық, субтропикалық елдерде ^деседі. Боррелиялардың 20-дан астам түрлері осы аурудың қоздырғышы болып табылған. Соның ішінде ' ауру тудыратын түрлері - Воггеііа сіиііопі және Воггеііа регзіса. Таксономиясы.

Тщымдастыгы: 8рігосһаеІасеае Туыстастыгы: Воггеііа Түрлері: Воггеііа сІиПопі, Воггеііа регзіса.

Морфологиясы мен дақылдандырылуы. Пішіні бүранда тәрізді, 12 иірімі бар, үштары үшкірленген. Жасушалары колденеңінен бөлініп көбейеді. Дақылдандыруды тәжірибелік жануарлар рганизмінде, қоянның сарысуы, үйытылған жүмыртқа ақуызы қосылған (Клигер- Робертсон, Аристовский -Гельцер , Келли) орталарда жүргізіледі, оптималды өсу температурасы 28 - 30 °С, баяу өседі (4-7 күн, кейде 2-3 апта), рН 7,2 - 7,4 . Ферменттік белсенділігі нашар зерттелген.Антигнедік және патогенділік қасиеттері толық зерггелмеген. Тәжірибелік жануарлардың ішг қояндар, иттер, теңіз шошқалары, егеуқұйрықтар, ақ тышқандар және т.б. боррелияларға сезімтал.

Резистенттілігі. 40° жоғары температураға сезімтал. 45 - 50" температурада 30 минугга өледі,

0°С - тан төмен температурада бірнеше тәулік; мұздатқанда (-70 - 90°С, глицерин қосып) бірнеше

сақталады. Дегидротациялаған кезде тез өледі. Дезинфектантгардың көбіне сезімтал, бірнеше миі кейін қырылады.

Эпидемиологиясы. Табиғатта боррелияларды кеміргіштерден аргас кенелері тасымалдайды; қоздырғышты трансовариалды жолмен ұрпақтан ұрпаққа беріп отырады. Адамға Огпі*һо<іо туыстастығына жататын кенелер шаққанда жұғады. Эпидемиялық және эндемиялық қайталама с қоздырғыштарын биологиялық сынама арқылы ажыратады.

Кенелі қайталама сүзектер табиғи ошақты ауруларға жатады. Негізгі эпидемиологиялық көрініс. ауылдық ошақтармен байланысты. Боррелиялардың симптомсыз тасымалдаушылары жылы қан жануарлар (кеміргіштер, кірпілер, жарқанаттар және т.б.) және жәндік қоректі салқынқанды (кесірткелер, тасбақалар және т.б.). Сонымен бірге кенелерде тасымалдаушы болады, олар қоздырғыи трансовариалды жолмен (жүмыртқасы арқылы) еш өзгеріссіз, барлық даму циклынан өте отырып, жыл бойы сақтай отырып, 5-6 үрпағына дейін береді. Жүмыртқасынан басқа, личинкалары, нимфалар ересек түріде (имаго) қоздыргышпен жұқтырылады. Аргас кенелерінде тасымалдаушылық 10-15 жағдайда кездеседі. Қоздырғыш кене шаққанда жұғады. Науқастанушылық тропикалық жән субтропикалық сотмем 5\рге оңтүстік аймақтарда және қолайлы климаттық жағдайы 6

мемлекеттерде (Африка, Америка, Евцжия) жиі кездеседі.

Клиникалық көріністері. Кене шаққан орында аздаган қанау, томпешік, айналасы қызарған шеңбермен қоршалган зақымдану пайда болады. Жасырын кезеңі кене шаққан уақыттан бастап 5 - 14 күн. Науқастарда температурасы көтеріледі (38 - 39, кейде 40°С). Қызбалық кезең 1 - 5 күнге созылады, бас ауру, кейбір аймақтағы бұлшық еттерде (әсіресе балтырдың) ауыру сезімі, интоксикация, беттің сарғаюы дамиды. Зәрде ақуыз табылады. Апирексиялық кезең басталады, яғни дене температурасының 35,6 дейін төмендеу і және әлсіздік. Қызбалық ұстама 5- 7 күннен кейін қайталанады, кейіннен 1 - 2 күнге дейі қысқарады, кейде бірнеше сағатқа дейін болуы мүмкін. Үстаманың саны 3 - тен 28 - ге дейін, орташ саны 8-12. Ауру 1 -2 айғасозылады. Ауружазылуменаяқталады, кейде асқынубайқалады. Өлім-жіт" сирек кездеседі.

Микробиологиялық диагноз қою эпидемиялық қайталама (биттік) сүзекке ұқсайды. Қан тамшыс Романовский - Гимзе әдісімен бояп және гистологиялық препаратты күмістендіріп, микроскопта қарай сонымен бірге қаннан «қалың» және «ілінген» тамшы дайындау арқылы боррелияларды анықтайды. Аурудың екінші аптасының соңында серологиялық тәсглдер, яғни ИФТ, РНИФ, иммунды блотингәдістер қолданылады.

Боррелияларды анықтау үшін 1 мл науқас қанын теңіз шошқаларының тері астына, қүрсақ қуысыи енгізу, бір тамшысын ауыз, мұрын көз конъюнктивасына тамызу арқылы жұқтырып бақылауға болады. 5 - 7 күннен кейін жаңуар қанында боррелиялар жеткілікті мөлшерде жиналады. Ақтышқандардың құрс қуысына жұқтырғанда да 48 сағаттан кейін боррелияларды жануар қанынан анықтауға болады. Қоздырғыштың ДНҚ -ын қаннан немесе қан сарысуынан анықтау үшін генодиогностиканың кез келген түрін, соның ішінді ПТР қолануға болады. Аргастық кенелі боррелиозды эпидемиялық биттік қайталама сүзектен, безгектен және басқа да қызбалық аурулардан ажырату керек

Емдеуі. Тетрациклин, ампициллин, левомицетин, жаңа макролидтер және басқалары тағайындалады.

Алдын алуы. Арнайы сақтандыруы жоқ. Індетпен күрестің негізгі шаралары - биттерді жою, ауруларды уақытылы анықтау, ошақта болған адамдарды санитарлық өндеуден өткізу, кенелерден сақтану, кенелерге қарсы репелленттерді қолдану жәнет.б.