14.8.2. Боррелиялар. Боррелиоздар

Воггеііа туыстастығының спирохеталары антропонозды (қайталама эпидемиялық сүзек) және нозды (қайталама эндемиялық сүзек - Лайма аурулары) жүқпалы аурулар тудырады. Осы туыстастыққа дан астам түрлер кіреді. Солардың ішінде көбісі адамға патогенді емес. Боррелиялар 3-10-ға дейін үрамалары бар жіңішке иілген спирохеталар. Қозғалу аппараты 15-20 фибриллалардан қүралған. Анилин "яуларын жақсы қабылдайды, Романовский-Гимзе әдісімен ашық-кок түске боялады. Боррелиялардың ёкқана өздеріне тән ерекше генетикалық аппараты бар, ол тура сызықты кішірек көлемді хромосомалардан эне циркулярлы плазмидалар жиыңтығынан түрады. Боррелияларды күрделі қоректік орталарда өсіруге болады. Олардың қүрамында сарысу, асцит, тіндік экстрактілер және атмосферада С0₂ деңгейі 5-10% ^с0луы қажет, 28-35°С температурада дақылданады. Сонымен қатар, тауық эмбрионның сарыуыз қапшығында осіруге болады. Кептіруге және қыздыруға сезімтал, ал төменгі температураға және мүздатуға түрақты.

14.8.2.1. Эпидемиялық қайталама сүзек

Таксономиясы

Тщымдастыгы: Зрігосһаеіасеае Туыстастыг: Воггеііа Түрі: Воггеііа гесиггепііз

Морфологиясы мен дақылдандырылуы. Воггеііа гесиггепііз - басқа спирохеталардан айырмашы- лыгы, 3-10 бүрамасы болады. Жас жасушалары қысқалау, бірақ жуандау келеді. Жасуша көлденеңінен

бөлініп көбейеді. Қоректік орталарды талғайды. Дақылдандырылуы тауық эмбриондарында, жануарлар; ақуыздары қосылған, Клигер - Робертсон, Аристовский - Гельцер, Келли орталарында, рН 7,2 - 7,4 жағд- жақсы өседі. Ферментгік белсенділіктері нашар зертгелген. Глюкозаны қышқыл мен газға дейін ыдыр- Антигендік және патогенділік қасиеттері толық зерттелмеген. Микроорганизм эндотоксин бө қабілетті. тудыратын, қызба ұстамаларымен және бұлшық еттер мен бас ауырсынулар, қызбас аралықтармен сипатталады. Антропонозды ауру. Жануарлар қайталама сүзекпен ауырмайды. Вогге гесиггепііз - ті маймылдарға, ақ тышқандарға, егеуқұйрықтарға т.б. жұқтыру үлкен қиындық туғызадыі Резистенттілігі. 40ә жоғары температураға сезімтал. 45 - 50° температурада 30 минутга өледі, 0 °С - тан төмен температурада - бірнеше тәулік, мұздатқанда бірнеше ай сақталады. Дегидротациял кезде тез өледі. Дезинфектанттардың көбіне сезімтал, бірнеше минуттан кейін қырылады.

Эпидемиологиясы. Науқастың қанын сорған кезде қоздырғыш бит ішегіне түседі. Бір тәулік соң олар гемолимфаға өтеді, 12 күннің ішінде максималды жағдайғадейін көбейіп үлгереді. Қан сор соң 5 күннен кейін бит жұқпалы болады. Воггеііа гесиггепііз биттердің нәжісімен бөлінеді. Бит ша кезде нәжісін теріге тастайды, сол жері қышиды, оны қасыған кезде зақымданған тері арқылы қоздырғ, қанға түседі. Зертханаішілік мсұғу жолы анықталған, қоздырғыш науқастың шырышты қабығына түскен^, және операция кезінде жұғады. Трансовариальді (биттердің жұмыртқалары) жолмен жұқпайд" Инфекцияның таралуына келесі факторлар әсер етеді; тұрғындардың жиі орналасуы, кедейлі антисанитария, әсіресе соғыс және табиғи апаттар кезінде. XX ғасырда эпидемиялық қайталама сүзек пандемиясы Батыс Европада, Орга Азияда, және Африкада 5 млн. жуық адамдарды өлімге ұшырат Ауру көбінде қыс айларының басында және көктемде басталады.

Патогенезі мен клиникалық коріністері. Жасырын кезеңі 3-14 тәулік. Науқастанушылық де температурасының 39 - 40°С дейін көтерілуінен баста-лады. Басы ауырады, миалгия, қүсу, көк бауырд ісінуі, тері беткейінің сарғаюы (60 -80% жагдайда). Қызба 6 -7 тәулікке созылады.

Лимфомакрофагалық жүйе жасушаларына түскен спирохеталар көбейеді, сосын қан тамырлары еніп, спирохетемия дамиды. Науқастың қанында антиденелер түзіледі - спирохетолизиндер, солардь: және комплементтің қатысуымен лизис және қоздырғыш жасушасының бұзылуы болады. Бұл кезд^! эндотокиндер және басқа да пирогенді заттар қанға түсіп, дене температурасының бірінші 39 - 40°С дейі„ көтерілуіне, ОЖЖ, агзалар мен тіндердің зақымдануына, токсикозға, құрылымдық бұзылыстарға әкеледі. Терінің және көздің қасаң қабығының сарғаюы, бетгің, конъюнктиваның қызаруы, кейде розеолалы бөргпе ^^{сташ кезінде} акуь, деңгейінін,жоғарвдщ-т^^^^^^^урия^Гиқаладьі:

ЭТ^яюғарылайды. Антиденелердің әсерінен боррелиялардың қырылуы басталады және басқа антигендің варианттың селекциясы жүреді, олар тез көбейеді. Боррелиялардың жаңа генерациясы қанға 7 күннен соң түседі (апирексия кезеңі - қызбаның болмауы). Бүндай кезеңдер қайталанып отырады да қызба қайта көтеріледі. Ґстамалар 5-6 ретке дейін қайтапануы мүмкін, қызба кезеңініңұзақтығы төмендеп, керісінше апирексия жоғарылайды. Айығу қоздырғыштың барлық антигендік варианттарына макроорганизм

антиденелер түзген уақыттан басталады.

Спирохеталар плацента арқылы өтуге қабілетті, нәтижесінде түсік тастауға және жаңа туылған

нәрестеде қызбаның қайталануына әкеледі.

Асқынулар балаларда және әлсіреген науқастардабайқалады. Ол кезде көк бауырдың қабынуы болуы

мүмкін.

Өлім-жітім бұрынырақ 15% (асқынған жағдайда 50-60%-ға) жететін, антибиотиктерді қолдану

нәтижесінде бұл көрсеткіш төмендеді.

Иммунитеті. Гуморальды, агглютининдер, спирохетолизиндер түзіледі. Ауырып жазылған соң қалыптасатын иммунитеттұарақты емес, қайта аурырған жағдайлар кездескен.

Микробиологиялық диагноз қою. Микроскопиялыц әдіс. Науқастың қан сарысуынан, қанынан дайындалған препаратты микроскопта қарғанда спирохеталар табылса, нәтиже оң болады. Препаратгы «қалың» және «ілінген» тамшы әдісімен дайындайды. Нәтижесінде «ілінген» тамшыны Бурри әдісі

а бояғанда түнек айдынды микроскопта күмістенген иректелген, жақсы қозғалатын жіпшеге үқсап ці. «Қалың» тамшыны Романовский -Гимзе әдісімен бояйды, ауада кепкен соң фиксацияланбайды, :жағынды болса спиртпен фиксацияланады. чСерологиялъщ сынама. Қан сарысуының бактериоцидтік әсері. Зат әйнегінің бетіне дені сау адамның рысуын және науқастың қан сарысуын тамызады. Бетін жабынды әйнекпен жауып, 45 мин. атта инкубациялайды, микроскопта қарайды. Қан сарысуындағы бактериоцидтік антиденелердің нборрелиялар өліп, қозғалғыштығын тоқтатады. Дені сау адамның қан сарысуында боррелиоздарға антиденелер жоқ, сондықтан спирохеталар өлмейді, сәйкесінше қозғалғыштығы жоғары. * Иммобилизациялау реакциясы. Науқастың қан сарысуының және теңіз шошқасының цитраттық асына бірдей мөлшерде боррелия суспензиясын қосады, араластырады, термостатта 37°С ратурада 15 мин. инкубациялайды. Бір тамшысын жабынды әйнекке тамызып, түнек айдынды "скопта қарайды. Оң нәтиже болғанда теңіз шошқасының тромбоциттері боррелиялардың үстіне қозғалғыштығын баяулатады (боррелияларға тромбоциттермен «салмақ» салынады). Басқасерологиялық реакциялар да (жанама иммундыфлюоресценттік реакция, иммунды ферментгік 'реакциясы. ПТР) қолданылады. Жануарларға биологиялъщ сынама қою. Дифференциалды диагноз қою қажет болған жағдайда ың қанын теңіз шошқасының көк тамырына немесе тері астына енгізеді. Егер сынамада қоздырғыш болса жануар ауырмайды, себебі қоздырғышқа жануар сезімтал емес. Осындай жолмен эпидемиялық памасүзекті басқа кенелі боррелиоздардан, лептоспироздан, борпе сүзегінен, круптық пневмониядан, ен және т.б. ажыратады.

Емдеу және алдын алу шаралары.Науқасқа левомицетин, тетрациклин, эритромицин, пенициллин, юспорин, доксицклин, азитромицин және басқа антибиотиктер тағайындайды. Жүрек - қан тамырлар гіне қосымша терапиялық ем жүргізіледі және глюкоза, плазма, витаминдер тағайындалады. Көк і ісініп - жарылғанда операция жасалады.

Қайталама сүзектің (биттік) алдын алу шаралары ретінде ең бірінші кезекте тасымалдаушылармен 5және эпидемияға қарсы шараларды үйымдастыру қажет. Науқастарды дер кезінде ауруханаға жатқызу, м -қатынаста болғандарды 25 күн бойы бақылау, санитарлық жағдайды жақсарту т.б. шаралар анылады