14.7.1.4. Қүзды таулардың ақтаңдақтық қызба қоздырғышы

Құзды таулардың ақтандақтық қызбасы - қоздырғышы (Кіскейзіа гіскеізіі) иксод кенелерім трансмиссиялық механизм арқылы таралатын, зооантропонозды риккетсиоз. Кенелер жоқ жағдайда таралмайды.

Таксономиясы.

Түқымдастыгы: Кіскеізіасеае.

Туыстастыгы: Кіскейзіа.

Түрі: Кіскейзіа гіскеіаіі.

Дақылдандыруы. Сезімтал жасушаның цитоплазмасы мен ядросында омір сүреді. Әр түрлі ағзаларында және дақылдық жасушаларда жақсы өсіп - көбейеді. Тауық әмбрионының сары қапшығ және теңіз дақылдарында негативті колониялар (

дақтар) түзеді, гемолитикалық қасиеті айқын көрінеді. Сезімтал биологиялық үлгі ағзаларындатокс тудырады. Романовский - Гимзе немесе Гименес әдістерімен жақсы боялады.

Иатогендшк жәве ачтигшдік Қо-ідирғиштин табдааттық штамының вируле

кең көлемде қүбылмалы. Осы тогіқа жатататын риккетсиялармен жалпы антигенге ие.

!:Резистенттілігі. Қоршаған орта факторларының әсеріне тұрақсыз. Кең қолданылатын };ектанттар әсерінен жылдам жойылады. Дегенмен, кене ағзаларында бірнеше айлар сақталады. Эпидемиологиясы. Әр түрлі туыстастыққа жататын кенелер арқылы тарайды: орман кенесі - "Г80ПІ, О.оссісіепіаііз, нт кенесі - О.уагіаЬіІіз, бразилиялық кене - А.са^епзіз, А.ашеігсапиш, сиіаіиш, А.сауеппепзе. Зертханаларда қүрамында риккетсиялары бар аэрозоль арқылы жүғу мүмкін. Ауру Америка аймағынан басқа жерде кездеспейді. Табиғатта қоздырғыштың айналымы жабайы яар, кеміргіштер және кенелер арқылы, ал адамдар арасында - ит пен кене көмегімен жүреді. Бүл ібалалар менжас өспірімдержиі ауырады: еркектер екі есе жиі ауырады. Ауру жаз айларындажні

еді.

Патогенезі мен клиникалық көріністері. Жасырын кезеңі орташа 6-8 (2-14 күн) күн. Басталуы - [ (бастың қатгы ауыруы, жарықтан қорқу, миалгия мен қүсу), клиникалық көріністері жайылмалы окулиттің нәтижесінде дамиды, содан кейін қан қүрамында коагуляциялық - антикоаГуляциялық және тементжүйелерінде бүзылыстар пайда болады. Диагноз қоюда үштік белгілерге назар аудару қажет: "иің шағуы және сонымен қарым - қатынаста болуы; бүкіл денесіне таралған және алақан мен табаңда наласатын макулалық-папулалық бөртпелер; жоғары температурамен сипатталатын қызба. Көбінесе шаққан жерінде алғашқы аффект болмайды. Ем қабылдамағанда өлім жітім 35% жетеді. Иммунитеті. Толық зерттелмеген, ол туралы әдеби мәліметтер жарияланбаған. Мнкробиологиялық диагноз қою. Қорытынды диагнозы серологиялыц әдіспен дәлелденеді: КБР, "ФРт.б.

Емдеуі. Кең спектрлі антибиотиктер қолданылады (тетрациклин, диоксициклин). Алдын алуы. Жалпы медициналық сақтану шаралары қолданылады. Арнайы алдын алу, яғни ана егу жасалмаған.

14.7.2. Ориенциялар (Цуцугамуши қоздыргышы)

Цуцугамуши (жапон тілінен аударғанда кене ауруы дегенді білдіреді, синонимі жапондық озен збасы) - алғашқы қабыну ошағы теріде болатын, бөртпе шығатын, лимфа түйіндерінің үлғаюымен атгалатын Огіепііа {зи1зи§атизһі тудыратын жүқпалы табиғи - ошақты ауру. Ауру қоздырғышын 1930 иыжапон ғалымдары Нагайо мен Огата ашты. Таксономиясы. Огіепііа 1зи1зи§атизһі (бүрын КіскеПзіа 1зиізи§атизһі) түрі 6 серологиялық рианттардан түрады. Ориенциялар - грам теріс таяқша тәрізді бактериялар, Тұқымдастыгы: Кіскеіізіасеае. Туыстастыгы: Огіепііа. Турі: Огіепііа 1зи1зи§атизһі.

Морфологиясы мен дақылдандыруы. Риккетсия жасушалары кокк пішінді немесе таяқша пішінді. асушалар өлшемдері 0,3 - 0,5 мкм х 0,8 - 2 мкм. Грам теріс боялады. Романовский - Гимзе әдісімен бояганда қара күлгін түске боялады және мононуклеарлы жасушалардың цитоплазмасында орналасады, ядросына енбейді. Ауру қоздырғышы сарыуыз қапшығында, сүтқоректілер жасушаларында, тауық эмбрионының хорионаллантоис қабығында дақылданады. Токсин түзеді.

Антигендік қаснеті. 2 антигені бар: ерітілген жіне корпускулярлы. Антигендік қасиеті бойынша ЮгіепііатзиІ5и§атизһі сероварларға (Оііііап, Кагр, Каіо, Ғап, 8сһоп, Ка\үазакі, Кигокі, Зһітозһі және т.б.) бөлінеді. Зертханалық жануарлардың арасынан маймылдар, теңіз шошқалары, атжалмандар, суырлар, ақ тышқандар бүл ауруға сезімтал және оларда инфекцияның жайылмалы түрі дамиды.

Резистенттілігі. Огіепііа тзи1зи§атизһі кептіруге, қоршаған орта әсерлеріне төзімді. Бөлме темпера- турасында тез жойылмайды -70°С температурада үзақ уақыт сақталады. Дезинфектанттарға сезімтал.

Эпидемиологиясы. Ауру табиғи - ошақтық инфекцияқа жатады. Инфекция көзі - тышқан тәріздес кеміргіштер. Ауру қоздырғышын тасымалдаушы - түқымдастығы ТготЬісиІісІае (туыстастығы ЬерЮІготЬійіит және МеоІготЬісиІа) қызыл денелі кене дернәсілі. Қоздырғыш табиғатта кеміргіштерде, қалталы және жәндік-термен қоректенетін жануарларда сақталады. Ауру дернәсілдердің анағұрлым сенді кезеңінде, яғни маусым - қыркүйек айлар аралығында тіркеледі, және де Қиыр Шығыста жиі кезд

Патогенезі мен клиникалық көріністері. Риккетсиялар ауру кенелердің дернәсілдері шақ. ағзағатүсіп, қанға енеді. Қан тамырларының эндотелиінде көбейіп, түйіндер түзеді. Ауру жалпы әлсізд' басталады. Инкубациялық кезеңі 7 күннен 18 күнғе дейін созылады. Клиникалық көрінісі қызб бөртпемен сипатталады; аурудың ағымы ауыр, олім-жітімдігі жоғары. Ауру 2-3 аптаға созылады. А жағдайда ОЖЖ мен жүрек - қантамыр жүйесі зақымданып энцефал ит, гепатит, нефриттер дамып, көкб үлғаяды.

Иммунитеті. Аурудан кейін иммунитет үзаққа созылмайды, түрақсыз, штамдық - арнай Қайталап ауыру байқалады.

Микробиологиялық диагноз қою антиденелерді анықтауға негізделеді: КБР, ГАТР, ИФТ. бөртпе сүзектермен дифференциациялау қажет. Ауру қан сарысуында антиденелер 2-ші аптаның ая пайда болып 5-6 апта сақталады. Микроиммундыфлюоресценция реакциясын қояды. Ба О. тзиІ5и§ати5һ-дің 3 классикалық штамдары (Оііііап, Кагр, Каіо сероварлары) ауру сарысуымен 1:1 титрінде әсерлеседі. Теріс нәтижелі титр 1:64. Сондай-ақ бірнеше антигенмен КБР, ЕЫ8Е реакц иммунды пероксидазамен қойылатын реакциялар қолданылады. Риккетсия ДНҚ-ын (ПТР көмегі анықтауға болады. Ауру қоздырғышының таза дақылын бөліп алу үшін аурудан бірінші күні алы қанды (0,1-0,2 мл) ақ тышқандарға жүқтырады.

Емдеуі. Тетрациклин қатарындағы антибиотиктер мен левомицетин, доксициклин және хлорфе қолданылады.

Алдын алуы. Адамдарды қызыл денелі кенелердің (дернәсілдердің) шағуынан қорғау жәнеол жою. Арнайы алдын алуы жоқ.