14.7.2. Ориенциялар (Цуцугамуши қоздыргышы)

Цуцугамуши (жапон тілінен аударғанда кене ауруы дегенді білдіреді, синонимі жапондық озен ы) - алғашқы қабыну ошағы теріде болатын, бөртпе шығатын, лимфа түйіндерінің үлғаюымен алатын Огіепііа 1зи1зи§атизһі тудыратын жүқпалы табиғи - ошақты ауру. Ауру қоздырғышын 1930 жапон ғалымдары Нагайо мен Огата ашты.

Таксономиясы. Огіепііа Ізиізидатизһі (бүрын КіскеМзіа Ізиізи^атизһі) түрі 6 серологиялық

гардан түрады. Ориенциялар - грам теріс таяқша тәрізді бактериялар, Түцымдастыгы: Кіскейзіасеае. Туыстастыгы: Огіепііа. Түрі: Огіепііа Ізиізи^атизһі.

Морфологиясы мен дақылдандыруы. Риккетсия жасушалары кокк пішінді немесе таяқша пішінді. ~алар өлшемдері 0,3 - 0,5 мкм х 0,8 - 2 мкм. Грам теріс боялады. Романовский - Гимзе әдісімен да қара күлгін түске боялады және мононуклеарлы жасушалардың цитоплазмасында орналасады, сына енбейді. Ауру қоздырғышы сарыуыз қапшығында, сүтқоректілер жасушаларында, тауық рионының хорионаллантоис қабығында дақылданады. Токсин түзеді.

Антигендік қасиеті. 2 антигені бар: ерітілген жіне корпускулярлы. Антигендік қасиеті бойынша пІіатзиІзи§атизһі сероварларға (Оііііап, Каф, Каіо, Ғап, 8сһоп, Ка\үазакі, Кигокі, 8һітозһі және т.б.) ' еді. Зертханалық жануарлардың арасынан маймылдар, теңіз шошқалары, атжалмандар, суырлар, ақ вқандар бүл ауруға сезімтал және оларда инфекцияның жайылмалы түрі дамиды.

Резистенттілігі. Огіепііа тзи1зи§атизһі кептіруге, қоршаған орта әсерлеріне төзімді. Болме темпера- асында тез жойылмайды -70°С температурада үзақ уақыт сақталады. Дезинфектанттарға сезімтал.

Эпидемиологиясы. Ауру табиғи - ошақтық инфекцияқа жатады. Инфекция көзі - тышқан тәріздес іргіштер. Ауру қоздырғышын тасымалдаушы - түқымдастығы ТготЬісиІідае (туыстастығы ІоІгошЬісІіит және ЫеоІготЬісиІа) қызыл денелі кене дернәсілі. Қоздырғыш табиғатта кеміргіштерде,

391 Медициналық микробиология

глгстенттШгі. Қоршаған орта факторларының әсеріне тұрақсыз. Кең қолданылатын зинфектанттар әсерінен жылдам жойылады. Дегенмен, кене ағзаларыида бірнсше айлар сақталады.Емдеуі. Ауруларды емханаға жатқызып емдейді. Тетрациклин, левомицетин, антигистами " препаратгар тағайындайды.

Алдын алуы. Жеке басты сақтандыру кешенді шаралардан тұрады: кененің жабысуы мен сору жекелей қорғану, дезинсекциялау т.б. Спецификалық алдын алу, яғни вакцина егу жасалмаған.

14.7.1.3. Марселдік қызбаның қоздыргышы

Марселдік қызба (Жерорта теңізі риккетсиозы) алғашқы қабыну ошағы теріде болумен, жайылк бөртпемен және аймақтық лимфа түйіндерінің зақымдалуымен сипаттталатын, бірақ ағымы қате^- КіскеИзіа сопогі тудыратын жүқпалы ауру. Ауру қоздырғышын алғаш рет Э. Брумт 1932 жылы тапқ"

Аура қоздырғышы - Кіскейзіа сопогі - ядро мен цитоплазмаішілік паразит. Морфологиял тинкториалды, антигендік қасиеті бойынша басқа риккетсияларға үқсайды.

Эпидемиологиясы. Кенелер қан сорған кезде олардың сілекейімен Кіскейзіа сопогі жүғады. кенесі Кһіпосерһаіиз зап§иіпеиз қоздырғыштың тасымалдаушысы және резервуары (итгерде болуы і болып табылады. Инфекцияның адамнан адамға берілетіндігі анықталмаған.

Клиникалық көріністері. Қоздырғыш енген (кене шаққан жер) кезде бірінші аффект пайда бол~ 1 немесе бірнеше қызыл инфильтрат, бетінде қара қабыршағы бар (лимфаденит дамуы мүмкін). Аур; инкубациялық кезеңнің үзақтығы 5-7 тәулік. Ауру жедел дене қызбасының 39-40° С температураға де көтерілуімен басталады. Миалгия, артралгия, бас ауыруымен сипатталады. Қызбаның үзақгығы 10- тәулікке созылады. Аурудың 3-4 күні дақты-папулезды бөртпе бүкіл денеде пайда болады. Аурудыңағ - қатерсіз, рецидивсіз.

Иммунитеті. Аурудан ксйін өмірлік түрақты иммунитет қалыптасады. Осы ауруға қарсы пайда б иммунитет басқа риккетсиалардан да организмді сақгайды (мысалы: кенелік риккетсиоз қоздырғышы

Микробиологиялық диагноз қою: микробиологиялық, биологиялық, серологиялық әдіс^- қолданылады. Ауру қоздырғышыныңтаза дақьшын бөліп алу үшін зерттеу материалын тауық эмбрионь жасушаларына және теңіз шошқасына жүқтырады.

Емдеуі. Тетрациклин, макролидтер қатарының антибиотиктерімен жүргізіледі.

Алдын алуы. Кенелер мекендейтін орындарды (ит күркесі, сарайлардың қабырғасы, дарба және тағы басқа) міндетті түде өцдеу. Әндемиялық ошақтарда қаңғып жүрген иттерді жою. 2 ай сайын рет үй жануарларына, итгерге тазарту жүргізу. Арнайы сақтандыруы жоқ.