- •7.3.1. Микробтардың патогенділік факторлары
- •152 Оқулыц
- •7.3.2.Бактериялардың токсиндері
- •7.3.3. Патогенділік факторларын генетикалық реттеу
- •7.4. Қоршаған орта факторларыныц организмнің реактивтілігіне әсері 7.4.1. Инфекцнялық процесс пайда болуы және дамуындағы макроорганнзм реактивтілігінің рөлі
- •7.4.2. Макроорганизмнің реактивтілігіне биологиялық және қоршаган ортаның әлеуметтік факторларының әсері
- •7.5. Жуқпалы аурулар сипатының ерекшеліктері
- •7.6. Инфекциялық процесс түрлері
- •7.7. Вирустарда патогенділік калыптасудың ерекшеліктері, вирустардың жасушамен өзара әрекеттесуінің түрлері, вирусты инфекциялардың түрлері
- •7.8. Эпидемиялық процесс туралы түсінік
- •7.8.1. Жүқпалы аурулардың экологиялық - эпидемиологиялық классификациясы
- •7.8.2. Конвенциялық (карантиндік) және аса қауіпті инфекциялар туралы түсінік
- •8 Тарау.
- •8.1 Иммунологияға кіріспе
- •8.1.1. Иммунитеттің мәнісі және рөлі
- •8.1.2. Иммунология - жалпы биологиялық және жалпы медициналық ілім саласы
- •8.1.3. Иммунологияның даму тарихы
- •8.1.4. Иммунологияның медицина саласындағы жетістігі
- •8.1.5. Иммундық жүйеніц іс атқаруыныц негізгі принциптері
- •8.1.6. Иммунитеттің түрлері
- •8.2. Ағзаның бейспецификалық түрақтылығының факторлары
- •8.2.1. Тері және шырышты қабықшалар (механикалық қорғаныс)
- •8.2.2. Физикалық-химиялық корғаныс
- •8.2.3. Иммундыбиологиялық қорганыс 8.2.3.1. Фагоцитоз
- •8.2.3.2. Тромбоциттер
- •8.2.3.3. Комплемент
- •8.2.3.4. Лизоцим
- •8.2.3.5. Интерферон
- •8.2.3.6. Қан сарысуының қорғаныстық ақуыздары
- •9 Тарау.
- •9.1. Антигендер 9.1.1.Жалпы түсінік
- •9.1.2. Антигендердің қасиеттері
- •9.1.3.Антигендердің жіктелуі
- •9.1.4.Адам ағзасының антигендері
- •9.1.4.1.Адамның қан тобының антигендері
- •9.1.4.2.Гистосәйкестік антигендері
- •9.1.4.3.Қатерлі ісіктің пайда болу механизіиіне қатынасты антнгендер
- •9.1.5.Микробтардың антигендік қүрылысы
- •9.1.5.1 .Бактериялардың антигендері.
- •9.1.5.2. Вирустардың антигені
- •9.1.6. Антигендер макроорганизмге енген кезде болатын процестер
- •9.2. Адамның иммундық жүйесі
- •9.2.1. Иммундық жүйенің қүрлымдық және функцноналдық элементтері
- •9.2.1.1. Иммундық жүйенің орталық органдары
- •9.2.1.2. Иммундық жүйенің перифериялық органдары
- •9.2.1.3. Иммундық жүйе жасушаларының түрлері
- •9.2.1.3.1. Лимфоциттер
- •9.2.1.3.1.1. В-лимфоциттер
- •9.2.1.31.2.Т-лимфоциттер
- •9.2.1.3.1.2.3. Табиғи киллерлер
- •9.2.1.3.2.4. Гамма-сигма т-лимфоциттер
- •9.2.1.3.2. Иммундык жүйенің басқа жасушалары
- •9.2.2. Иммундық жүйе қызметінің ұйымдастырылуы
- •9.2.2.1. Иммундық жүйе жасушаларының өзара әрекеттестігі
- •9.2.2.2. Иммундық жүйенің активтенілуі
- •9.2.2.3. Иммундық жауапты супрессиялау
- •9.2.2.4. Иммундық жүйенің клондық қүрылысының онтогенезі
- •10 Тарау.
- •10.1. Антидене және антидене түзу 10.1.1. Антиденелердің табиғаты
- •10.1.2. Антиденелердіц молекулалық құрылысы
- •10.1.3. Иммундыглобулиндер сыныбының қүрылысы және функционалдық ерекшеліктері
- •10.1.4. Антидененіц антигендігі
- •10.1.5. Антигенмен антидененің өзара әрекеттестік механизімі
- •10.1.6. Антиденелердің қасиеттері
- •10.1.7. Иммундыглобулиндердің генетикасы
- •10.1.8. Антидене өндірілудің жүрісі
- •10.1.9. Антиденелердің әр түрлілігінің теориясы
- •10.3. Жасуша жанама түріндегі киллинг
- •10.3.1. Антиденетәуелді жасуша-жанамалы цитотоксикалық
- •10.3.2. Антиденетәуелсіз жасуша-жанамалы цитотоксикалық
- •10.4. Гиперсезімталдық реакциялары
- •10.5. Иммунологиялық есте қалу (жадында сақтау)
- •10.6. Иммунологиялық толеранттық
- •11 Тарау.
- •11.1. Жергілікті иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.1.1. Терінің иммунитеті
- •11.1.2. Шырышты қабықтың иммунитеті
- •11.1.2.1. Ауыз қуысы иммунитетінің ерекшеліктері
- •11.2. Ағзада түрлі жағдайлар туған кездегі иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.1. Иммунитеттің бактериалық инфекциялар кезіндегі ерекшеліктері
- •11.2.2. Вирустарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.2.3. Саңырауқүлақтарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.2.4. Протозоалар тудырған ауруларға қарсы иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.5. Ішек қүртына (гельмннттерге) қарсы нммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.6. Трансплантациялық иммунитет
- •11.2.7. Қатерлі ісіктерге қарсы иммунитет
- •11.2.8. Жүктіліктің иммунологиясы
- •11.3. Иммундық статус және оны багалау
- •11.4. Иммундық жүйенің патологиясы
- •11.4.1. Иммунды тапшылықтар
- •11.4.1.1. Біріншілік, немесе туа біткен иммунды тапшылық
- •11.4.1.2. Екіншілік, немесе жүре пайда болған иммунды тапшылық
- •11.4.2. Аутоиммунды аурулар
- •11.4.3. Аллергиялық аурулар
- •11.4.3.1. І-типтес реакциялар (анафилактикалық)
- •11.4.3.2. Іі-ші типтес реакциялар (гуморалды цитотоксикалық)
- •11.4.3.3. Ііі-ші типтес реакциялар (иммундыкомплекстік)
- •11.4.3.4. Іу-ші типтес реакциялар (т-лимфоциттердіц жанамасымен)
- •11.4.4. Иммундыпролиферативті аурулар
- •11. 5. Иммундыкоррекция
- •12 Тарау.
- •12.1. Антиген-антидене реакциялары
- •12.2. Агглютинциялық реакциялар
- •12.3. Преципитациялық реакциялар
- •12.4. Комплементтің қатынасуымен жүретін реакциялар
- •12.5. Бейтараптау реакциясы (бр)
- •12.6. Таңбаланган антидене мен антигендердің қатынасымен жүретін реакциялар 12.6.1. Иммундыфлюоресценция реакциясы - ифр (Кунс тәсілі)
- •12.6.2. Иммундыферменттік тәсіл немесе талдау ифт
- •12.6.3. Радиоиммунды тәсіл (рит)
- •12.6.4. Иммундыблоттинг
- •13 Тарау.
- •13.2. Иммундыбиологиялық препараттар (ибп) 13.2.1. Ибп-лардың жалпы сыпаттамалары мен жіктелуі
- •13.2.2.Вакциналар
- •Тірі вакциналар
- •Өлі вакциналар
- •13.2.2.3. Молекулалық вакциналар
- •Анатоксиндер (токсоидтар)
- •Синтетикалық вакциналар
- •13.2.2.6. Адъюванттар
- •13.2.2.7. Ассоциаланган вакциналар
- •13.2.2.8. Жаппай вакцинациялау тәсілдері
- •13.2.2.9. Вакцина қолданудың нәтижелі болуының жағдайлары
- •13.2.2.10. Қазіргі кезде қолданылатын вакциналардың жалпы сипаттамасы
- •13.2.2.11. Вакцинаны егудің көрсетімі мен қарсы көрсетімдері
- •13.2.2.12. Вакцина егудің күнтізбесі
- •13.2.3. Бактериофагтар
- •13.2.4. Пробиотиктер
- •13.2.5. Сиецификалық антидеиелердің негізінде жасалган иммундыбиологиялық препараттар
- •13.2.5.1. Иммунды қан сарысулар. Иммундыглобулиндер
- •13.2.5.2.Моноклоналды антиденелер
- •13.2.5.4. Абзимдер
- •13.2.6. Иммундымодуляторлар
- •13.2.7. Адаптогендер
- •13.3. Вирустық инфекциялардың спецификалық профилактикасы 13.3.1. Вирустың инфекциялардың спецификалық алдын алуда енжар (пассивті) және белсенді
- •14.1 Коктар
- •14.1.1. Аэробты грам оң коктар
- •14.1.1.1. Місгососсасеае түқымдастығы
- •14.1.1.1.1Стафилококтар (8іарһу1ососсиз туыстастығы)
- •14.1.1.2. 8Ігеріососсасеае түқымдастығы
- •14.1.1.2.1. Стрептококтар
- •14.1.1.2.2. Энтерококтар (туыстастығы Епіегососсив)
- •14.1.2 Аэробты грам теріс коктар 14.1.2.1 Нейссериялар
- •14.1.2.1.1. Менингококтар
- •14.1.2.1.2. Гонококтар
- •14.1.3. Анаэробты коктар 14.1.3.1. Анаэробты грам оң коктар
- •14.1.3.2. Анаэробты грам теріс кокктар 14.1.3.2.1. Вейлонеллалар (Үеіііопеііа туыстастыгы)
- •14.2. Грам теріс факультативті-анаэробты таяқшалар 14.2.1. Энтеробактериялар (ЕніегоЬасіегіасеае түқымдастығы)
- •14.2.1.1. Эшерихиоздардың қоздыргыштары
- •14.2.1.2 Клебсиеллалар (кІеЬяіеІІа туыстастығы)
- •14.2.1.4. Салмонеллалар (8аІтопе1Іа туыстастығы)
- •14.2.1.4.1. Салмонеллез (астан улану) қоздыргыштары
- •14.2.1.4.2. Ауруханаішілік салмонеллез
- •14.2.1.4.3. Протей (Ргоіеиз туыстастығы)
- •14.2.1.4. Оба қоздырғышы
- •14.2.1.5. Энтеропатогенді иерсиниялар
- •14.2.1.6. Псевдотуберкулез қоздырғышы
- •14.2.1.7. Ішек иерсиниозының қоздырғышы
- •14.2.2. Вибриондар (УіЬгіопасеае түқымдастығы)
- •14.2.2.1.Тырысқақ қоздыргышы
- •14.2.2.2. Парагемолитикалық вибриондар (УіЬгіо туыстастығы)
- •14.2.2.2. Парагемолитикалық вибриондар (УіЬгіо туыстастығы)
- •14.2.2.4. Хеликобактериялар (НеІісоЬасіег туыстастығы)
- •14.2.2.4. Хеликобактериялар (НеІісоЬасІег туыстастығы)
- •14.2.2.4. Хеликобактериялар (НеІісоЬасіег туыстастығы)
- •14.2.3. РазІеигеІІасеае түқымдастыгы
- •14.2.3.1. Гемофилді бактериялар
- •14.2.3.1.1. Наеторһііиз іпііиепгае (Афанасьев-Пфайффер таяқшасы)
- •14.2.3.1.2. Наеінорһііив ііисгеуі
- •14.3. Бордетеллалар
- •14.3.1. Көкжөтел және паракөкжөтел қоздыргыштары
- •14.3.1.1. Воічіеіеііа Ьгопсһізерііса, Вогсіеіеііа аүіиш
- •14.3.2. Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары
- •14.3.1.1. ВогіІеіеІІа Ьгопсһізерііса, ВогсІеіеІІа ауіиш
- •14.3.2. Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары
- •14.3.1.1. Вогйеіеііа Ьгопсһізерііса, ВогйеіеІІа аүіиш
- •14.3.2. Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары
- •14.3.1.1. Вогсіеіеііа Ьгопсһізерііса, Вогсіеіеііа аүіит
- •14.3.2. Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары
- •14.3.2. Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары
- •14.3.1.1. Вогсіеіеііа Ьгопсһізерііса, Вогсіеіеііа аүіит
- •14.3.2. Бруцеллез (сарып) қоздырғыштары
- •14.3.3.Туляремия қоздырғышы
- •14.3.4. Легионеллез қоздыргышы
- •14.3.5. Псевдомонадалар (Рзеийотопаз туыстастығы)
- •14.3.5. Псевдомонадалар (Рзеийотопаз туыстастығы)
- •14.3.6. Буркхольдериялар (Вигкһоійегіа туыстастығы) Маңқа (сап) қоздыргышы - ВигкһоІЛегіа (Рзеисіотопаз) таііеі
- •14.4. Анаэробты бактериялар 14.4.1. Спора түзбейтін анаэробтар (клостридиялар емес)
- •14.4.2. Күйдіргі бациллалары (ВасіІІиз туыстастығы)
- •14.4.3. Спора түзетін Сіозігійіиш туыстастығына жататын бактериялар
- •14.4.3.1. Анаэробты инфекция қоздырғыштары
- •14.4.3.1.1. Жарақаттық анаэробты инфекция қоздырғыштары.
- •14.4.3.1.2. Сіреспе клостридиясы (сІовігШіиш іе(апі)
- •14.4.3.2 Лактобациллалар (ЬасіоЬасіІІив туыстастығы)
- •14.5. Листериялар (Ьівіегіа туыстастығы)
- •14.5. Листериялар (Ьізіегіа туыстастығы)
- •14.6. Корннебактериялар (СогупеЬас(егіит)
- •14.6.1. Дифтерия қоздыргышы (СогупеЬасіегіит (Іірһ(һегіае)
- •14.6.2. Микобактериялар (МусоЬасІегіасеае тұкымдастығы)
- •14.6.2.1. Туберкулез қоздыргыштары
- •14.6.2.2. Алапес (лепра) қоздырғышы (МусоЬасіегіиш Іергае)
- •14.6.3. Актиномицеттер (Асіупотусев туыстастығы)
- •14.6.3.1. Нокардиялар (іЧосагчІіа туыстастығы)
- •14.6.3.2. Бифидобактериялар (ВійсІоЬасІегіит туыстастығы).
- •14.6.3.3. Гарднереллалар (Сагсіпегеііа туыстастығы)
- •14.7.1.2. Солтүстік азиялық кенелік бөртпе сүзегі
- •14.7.1.3. Марселдік қызбаның қоздырғышы
- •14.7.1.4. Қүзды таулардың ақтаңдақтық қызба қоздыргышы
- •14.7.2. Ориенциялар (Цуцугамуши қоздыргышы)
- •391 Медициналық микробиология
- •14.7.1.3. Марселдік қызбаның қоздыргышы
- •14.7.1.4. Қүзды таулардың ақтаңдақтық қызба қоздырғышы
- •14.7.2. Ориенциялар (Цуцугамуши қоздыргышы)
- •14.7.3. Коксиеллалар (Ку- қызбаның қоздырғышы)
- •14.7.3. Коксиеллалар (Ку- қызбаның қоздыргышы)
- •14.8. Спирохеталар және басқа ирекше, иілген бактериялар
- •14.8.1. Трепонемалар (Тгеропета туыстығы)
- •14.8.1.1. Мерез. Бозғылт трепонема (Тгеропета раііісіит).
- •14.8.2. Боррелиялар. Боррелиоздар
- •14.8.2.1. Эпидемиялық қайталама сүзек
- •14.8.2.2. Эндемиялық қайталама сүзек (кенелік қайталама сүзек, аргас кене боррелиозы)
- •14.8.2.3. Иксод кене боррелиозы - Лайм ауруының тобындағы аурулар
- •14.9 Хламидиялар. Хламидиоздар
- •14.10. Миконлазмалар. Микоплазмоздар
7.8.1. Жүқпалы аурулардың экологиялық - эпидемиологиялық классификациясы
Эпидемиялық процестің жоғарыда айтылған ерекшкліктерін ескере отырып, адамдардың ауруларының қазіргі кезгі экологиялық - эпидемиологиялық классификациясы жасалған (7.2 - кесте).
Кесте
Жүқпалы аурулардың экологиялық - эпидемиологиялық классификациясы
амдардың барлық жұқпалы ауруларын экологиялық - эпидемиологиялықтұрғыдан бөлгендетабиғәтта адамдарға вдьшен байланысы бар қоздырғыштың ең басты мекендеу ортасын (резервуар\ есепке алу керек Қоздырғыштың спецификалық мекендейтін ең басты үш ортасы болады: адам организмі \антропонозда
организмі (зооноздар), сыртқы орта \сапроноздар\ Екі резервуарды қос пайдалану қоздырғыштың отпелі түріне тән. Антропоноздар кезінде адам - қоздырғыштың
______________________________________________________________________________181
жалғыз резервуары және инфекция көзі. Бұл жерде жіктеудің негізі ретінде қоздырғыштың адам организмімен (шоғырлануы), немесе адам популяциясымен (берілу механизмі) өзара қатынасының сипаты анған. Антропоноздарды жете жіктеу кезінде жалпы қабылданған топтарға бөлу қолданылады: ішектік, респираторлы, қандық, сыртқы жабындьшық, «вертикалді» (анасынан ұрыққа жұғу) инфекциялар.
Қоздырғышының табиғатга адамдардан тыс резервуары бар инфекцияларда тіптен басқаша көріністер йқалады. Мұндай инфекция кезінде адам организмінде қоздырғыштың шоғырлануы немесе оның "амнан адамға берілу механизмі індет себепкері емес, ол патогенді микробтың қалыпты тіршілігін гамасыз ететін процестің салдары.
Зоонозды инфекциялар қоздырғыштарының табиғаттағы негізгі резервуары-жануарлар, кобінесе қоректілер және буынаяқтылар. Атап айтқанда дәл солар қоздырғыштың биологиялық түр ретінде табиғатта тіршілігін қамтамасыз етеді және оқта - текте адамдарға жүқтыру қаупін туғызады, ал паразит үшін адамдардың рөлі бейдетерминантты және маңызды емес. Зооноздарды экологиялық- эпидемиологиялық екі топқа бөледі: үй (ауылшаруашылық, қымбаттерілік ) және синантропты жануарлардың (негізінде кеміргіштер) аурулары; жабайы жануарлардың аурулары.
Сапроноздар кезінде қоздырғыштың негізгі резервуары - сыртқы орта субстраттары (топырақ, су ж.т.6.) Нағыз сапроноздар қоздырғыштары үшін сыртқы орта жалғыз немесе негізгі мекендеу ортасы болып табылады. Басқа сапроноздар біртіндеп және ұзақуақыт зоонозды инфекцияға ауыса бастайды, сол кезде қоздырғыш резервуары ретінде жануарлардың рөлі арта бастайды. Оларды сапрозооноздар деп атайды.
Сапроноздарды берілу механизмі бойынша жіктеу мүмкін емес. Адамдар мен жылықанды жануарлар (іардың қоздырғышы үшін биологиялық «тұйық» болып табылады, сондықтан олардың бір дарадан " іншіге тізбекшелеп берілу заңдылығы жоқ .Эпидемиологиялық тұрғыдан табиғи резервуары бойынша оноздарды топрақтық және сулық топтарына бөледі.
«Таза» сапроноздар - табиғи-ошақты аурулар: олардың қоздырғыштары жер бетіндегі немесе судағы кологиялық жүйенің табиғи компоненттері болып табылады. Легионеллалардың - табиғи су гймаларында, терең микоз қоздырғыштары саңырауқұлақтар мен клостридиялардың-топырақта ономды тіршілік ете алатыны дәлелденген. Сонымен, адамдарға сапроноз қоздырғыштары топырақтан, цан, өсімдік субстратгарынан және де жануарлардан да жұғады.