21. Омыртқаныңзақымдануы.Клиникасы, диагностика алгоритмі. Шұғылкөмеккөрсетупринциптері.

Мойын аймағы-мойынның кілт етіп алға иілуі немесе артқа шалқаюы (баспен құлау,көлік жарақаты,"сүңгуір"жарақаты).Клиника:Мойын омыртқа бөлігінде ауыру сезімі,қимылдата алмауы;пальпациялағанда зақымдалған-омыртқаның үшкір өсіндісінің көтеріңкі тұруы және ауырсынуы байқалады;-жұлынның бір бөліктері зақымданғанда-аяқтардың әлсізденуі,парезтезиялар,зақымданған жерден төмен сезімталдықтың жоғалуы;-жұлынның толық кесілгенінде жарақаттан төмен деңгейде барлық сезімталдық жойылады;-зәрдің жіті жүрмей қалуы.Жедел жәрдем:-басты қатты бекіту(бас ұстағыш немесе басына резіңкелі дөңгелек кигізіп қою;-жұлынның бик жарақатында,жұлынның жоғарғы бөлігінің ісіну қаупінде және тыныс тоқтағанда-тыныс жолдарының өткізгіштігін қамтамасыз етіп,егер өлім қаупі төнсе ӨЖЖ:-травматология,нейрохирургия немес реанимация бөлімдеріне жатқызу

Кеуде және бел аймағы арқасымен құлау,биіктіктен аяғымен немесе жамбасымен құлау,көлік апаттарында,дененің иілгенінде және оған ауыр жүктің құлағанында.Клиника:-зақымданған омыртқа аймағында ауырсыну,әчіресе дәл омыртқаның үстінен күш түскенде және басты қысқанда;-пальпациялағанда сынған омыртқаның үшкір өсіндісінің артқа жылжып,көтеріңкі тұруы ("түймелік кифоз")және ауырсынуы байқалады;-зақымдалған жерде өсінділер арасының кеңеюі;-арқа ұзын бұлшықеттерінің зақымдалған жерде екі жағынан тартылуы ("делебе"симптомы);-бірнеше омыртқа зақымданғанда жарақаттық шок көріністері дамуы мүмкін;-ішастар артқы аймағыда ірі гематомалар пайда болуы мүмкін;-күн тәрізді өрімді тітіркендіргенде немесе жарақатында "жалған жіті іш"симптомы дамуы мүмкін.Жедел жәрдем: травматология,нейрохирургия немес реанимация бөлімдеріне жатқызу;--щитте немесе қолдан жасалынған омыртқаны игізбейтін заттарда тасымалдау;-егер шок жағдай дамыса наркотикалық анельгетиктер.

22. Сүйектердіңашықсынуы. Клиникасы, диагностика алгоритмі.Шығу тегі бойынша жарақаттық және патологиялық сынықтарды ажыратады.Барлық сынықтар тері жабындыларының бұзылуына байланысты ашық және де тері жабындыларының бүтіндігінің бұзылуынсыз жабық сынықтар деп бөлінеді.Клиникасы:қарап тексергенде (жарада немесе тері астында)немес пальпаторлы сынық аймағындағы жарықшақтардың,сынық қалдықтарының патологиялық қозғалғыштығы анықталады.Сүйек жарықшақтарының сықырлауы,аяқтардың қысқаруы,деформациясы,оның осьнің өзгеруі,жергілікті ауыру сезімі-ол ост бойынша жүктеме түсіргендей ауыру сезімімен немес сүйектерді бүйірлік жақындастырғандағы ауыру сезімімен сәйкес келеді.Сыныққа күдікті барлық жағдайлар міндетті түрде сынық деп қарастырылуы керек.

23. Сүйектердіңашықсынуы. Шұғылкөмеккөрсетупринциптері.

Жедел жәрдем:ашық сынықта және артериальды қан кетуде-зақымдалған аяқ-қолға орталықтандыра және жараға мүмкіндігінше жақындатса эластикалық жгут,ал қанап жатқан қан тамырға қысқыс салады.Ересек науқастарға жгутты таңудың ұзақтығы жазда 2сағаттан көп емес және де қыста 1сағаттан көп емес болуы керек.ауыру сезімін басу үшін анальгетиктер,наркотиктер,гематомаға анестетик ерітіндісін құяды және де футлярлы анестезия жасалады.жараны жуу:жараның айналасындағы теріні 5%-тік йод тұнбасының ерітіндісімен жуып,асептикалық таңғыш салады.Веноздық,капиллярлық қан кетулерде-басқыш таңғыштар салады.Сүйектердің ашық сынықтарының иммобилизациясы қан кетуді тоқтатқаннан кейін,жараны жуғаннан кейін және есептикалық таңғыш салып,жансыздырғаннан кейін ғана жасалады.Сүйектің диафизінің сынығы кезінде 2көршілес буындардың иммобилизациясын жасау керек,буын ішілік сынықтарда-3зақымдалған және 2көршілес буындардың иммобилизациясын жасау керек.Транспорттық шиналарды салып жатқанда немес салар алдында болған сынықтарда сынық бөлшектерін тарту жолымен репозиция жасау керек.Тартуға қарсы көрсеткіштер жағдайының ауырлығы (шок),ашық сынықтар болып табылады.Бұғана мен жауырынның сынықтарын Дезо таңғышы арқылы фиксациялайды немес орамдық таңғышқа іліңкіреп қояды.

24. Буындардыңашықзақымдануы. Клиникасы, диагностика алгоритмі.Шұғылкөмеккөрсетупринциптері.Буын байламдарының үзілуі және созылуы буындағы тез қимылдан кейін болады.Оның амплитудасынан биік болатын және оның қалыпты жағдайдағы бағытына сәйкес келмейтін қимыл болады.Клиникалық көрінісі:байламдардың созылуы кезінде аяқ-қолдың қызметі бірден тежеледі,жұмсақ тіннің ісінуі дамиды,буындардың пальпациясы ауыру сезімін шақырады.Буындардың үзілуіне үздіксіз ауыру сезімі,жарақат болған жерге қанқұйылу тән.Емдік-тәсілдік шаралар.Байламның созылуы кезінде жарақат алушыға жұмсақ қысып тұратын 8-дік тәрізді таңғыш салады,травмалық пунктке тасымалдайды.Балтыр-табан байламының үзілуі кезінде,сонымен қатар тізе буыны байламының кез-келген зақымы ауруханаға жатқызуды қажет етеді.

25. Травматикалық шок. Клиникасы, диагностика алгоритмі.Шұғылкөмеккөрсетупринциптері. Жарақаттық шок-жіті дамитын және өмірге қауіп төндіретін жағдай.Ол ауыр механикалық жарақаттың ағзаға әсер етуі нәтижесінен дамиды.Жарақаттық шок-бұл ауыр түрдегі жарақаттық аурудың жіті кезеңінің бірінші сатысы.Оның өзіндік жүйке-рефлекторлы және тамырлық реакциясы ағзадағы қан айналымының,тыныс алу,зат алмасу және эндокриндік бездер функциясының (қызметінің)бұзылуына әкеледі.Жарақаттық шоктың тудырушы механизмдері:ауырсыну және афференттік импульсация,жедел массивті қан жоғалту,өмірге қажетті ағзалардың жарақаттануы,психикалық стресстер.

Клиника. Травматический шок, несомненно, представляет собой динамический фазовый процесс. В зависимости от клинико-патофизиологических изменений можно выделить 3 последовательных периода, или стадии шока. I стадия циркуляторных нарушений (вазоконстрикция) без выраженных метаболических расстройств. Бледная холодная влажная кожа, нормальный или слегка учащенный пульс, нормальное или слегка сниженное артериальное давление, умеренно учащенное дыхание. II стадия характеризуется дилатацией сосудов, началом внутрисосудистого свертывания в секторе микроциркуляции, нарушением функции почек («шоковая почка»). Клинически - цианоз конечностей, тахикардия, снижение артериального давления, заторможенность и т. д. III стадия сосудистой атонии и обменных нарушений. Доминирует ипутрисосудистое диссеминированное свертывание с некротическими очаговыми поражениями в различных органах, главным образом в легких и печени, гипоксия, метаболически й ацидоз. Клинически, - серый землистый цвет лица, конечностей, нитевидный пульс, низкое артериальное давление, частое поверхностное дыхание, расширение зрачков, резко замедленные реакции.

По тяжести: I степень (легкий шок) - кожные покровы бледны. Пульс 100 ударов в минуту, АД 100/60 мм рт. ст., температура тела нормальная, дыхание не изменено. Больной в сознании, возможно некоторое возбуждение. II степень (шок средней тяжести) - кожные покровы бледны. Пульс 110-120 ударов в минуту. АД 90/60, 80/50 мм рт. ст., температура тела понижена, дыхание учащенное. Больной в сознании, не заторможен. III степень (тяжелый шок) - кожные покровы бледны и покрыты холодным потом. Пульс нитевидный, сосчитывается с трудом, свыше 120 ударов в минуту, АД 70/60, 60/40 мм рт. ст., температура тела ниже 35 С, дыхание учащено. Пострадавший вяло реагирует на раздражение. Снижение АД до 60 мм рт. ст. и ниже Cannon назвал критическим. Далее развивается терминальное состояние. Терминальное состояние (шок IV степени). Оно подразделяется на иредагональное, атональное состояние и клиническую смерть и характеризуется крайней степенью угнетения жизненных функций организма вплоть до клинической смерти. Быстро оцепить состояние пострадавшего и определить степень тяжести шока при массовом поступлении позволяет индекс (показатель) шока, учитывающий показатели пульса и АД. Если индекс шока меньше единицы (пульс 70 ударов в минуту, АД 110), состояние раненого не вызывает опасений. При индексе шока, равном единице (пульс 110, АД 110), состояние угрожающее, шок средней тяжести, а кровопотеря равна 20-30 % ОЦК. Если индекс шока больше единицы пульс 110, АД 80) - шок угрожающий, а кровопотеря равна 30-50% ЦК. Предагональное состояние определяется только пульсация крупных сосудов (бедренной, сонной артерии). АД не определяется. Дыхание редкое, поверхностное, ритмичное. Сознание отсутствует. Агональное состояние - к отмеченным выше расстройствам кровообращения присоединяются нарушения дыхания - аритмичное редкое, судорожное дыхание типа Чейна - Стокса (Cheyne - Stokes). Глазные рефлексы отсутствуют, мочеиспускание непроизвольное, дефекация. Пульс на сонной и бедренной артериях слабого наполнения, тахи- или брадикардия. Клиническая смерть - констатируется с момента прекращения дыхания и остановки сердца. Пульс на крупных артериях не определяется, сознание отсутствует, арефлексия, восковая бледность кожи, резкое расширение зрачков. Период клинической смерти продолжается 5-7 мин. В наиболее ранимых тканях (мозг, миокард) еще не наступают необратимые изменения.

Алгоритм диагностики. В диагностике травматического шока, особенно для оценки его степени тяжести, важную роль может сыграть тип травмы. Травматический шок тяжелых степеней наиболее часто развивается при: а) открытом или закрытом оскольчатых переломах бедренной кости и костей таза; б) травме живота (проникающей или непроникающей) с механическим повреждением двух и более паренхиматозных органов; в) черепно-мозговой травме с ушибом мозга и переломом основания черепа; г) множественных переломах ребер с/без повреждения легких.

Показатели пульса и артериального давления крайне важны в диагностике травматического шока. По индексу Альговера (отношение величины пульса к систолическому артериальному давлению) можно с высокой долей объективности судить о степени тяжести любого шока, в том числе травматического. Этот индекс в норме равен 0,5. 0,8-1,0 – шок I степени; 1-1,5 – шок II степени; выше, чем 1,5 – шок III степени.

Мониторинг других показателей, таких, как диурез и центральное венозное давление (ЦВД), производится уже в реанимационном отделении. Они в совокупности дают представление о степени полиорганной недостаточности, выраженности изменений со стороны сердечно-сосудистой системы. Мониторинг ЦВД возможен при катетеризации центральной вены (подключичной или яремной). В норме этот показатель равен 5-8 мм водного столба. Более высокие показатели свидетельствуют о нарушении сердечной деятельности - сердечной недостаточности; более низкие – о наличии источника продолжающегося кровотечения.

Диурез позволяет судить о состоянии выделительной функции почек. Олиго- или анурия при шоке указывают на наличие признаков острой почечной недостаточности. Контроль почасового диуреза возможен при условии постановки мочевого катетера.

Принципы оказания неотложной помощи.

Придайте пострадавшему горизонтальное положение;

Устраните любое продолжающееся наружное кровотечение. При истечении крови из артерии наложите жгут на 15-20 см проксимальнее места кровотечения. При венозном кровотечении потребуется давящая повязка на место повреждения;

При шоке I степени и отсутствии повреждения органов брюшной полости дайте пострадавшему горячий чай, теплую одежду, оберните одеялом;

Выраженный болевой синдром устраняется Детям старше 2 лет назначают внутрь или парентерально в дозах (в зависимости от возраста) 0.1-0.5 мг/кг; при необходимости возможно повторное введение через 4-6 ч. Новорожденным и детям до 2 лет - п/к, в/м или в/в в дозе 0.05-0.25 мг/кграствора промедола в/м;

Если пострадавший без сознания - обеспечьте проходимость дыхательных путей. При отсутствии спонтанного дыхания требуется искусственное дыхание рот в рот или рот в нос, а если при этом отсутствует еще и сердцебиение – то требуется срочная сердечно-легочная реанимация;

Транспортабельного пострадавшего с тяжелыми повреждениями срочно доставьте в ближайшее медицинское учреждение.

При шоке 1-II степени показана внутренняя инфузия крупномолекулярных.

растворов - Детям в первые 24 ч назначают по 40-50 мл на 1 кг массы тела, в следующие сутки - 30 мл/кг полиглюкина или желатиноля.  Такая  инфузия

особенно целесообразна для профилактики углубления шока при необходимос-

ти транспортировать пострадавшего на большие расстояния.

   При шоке II-III степени после переливанияДетям в первые 24 ч назначают по 40-50 мл на 1 кг массы тела, в следующие сутки - 30 мл/кг полиглюкина.

Если у больного длительно (более 40-60 мин) было низкое  сис-

толическое АД (ниже 60 мм рт. ст.) и нет быстрой реакции на внутривенную

трансфузию, одновременно с внутривенной следует  начинать  внутриартери-

альную трансфузию полиглюкина, но общая доза  его  не  должна  превышать